آسیا، حرکت به سمت جنگ سرد یا توازن استراتژیک

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، برنامه های نظامی در شرق دور اعم از افزایش بودجه نظامی ژاپن و برگزاری رزمایش مشترک میان کشورهای آسیایی این سوال مهم را در محافل سیاسی و نظامی مطرح می کند که آسیا در حال حرکت به سمت نظامی گرایی و ایجاد فضای جنگ سرد است ؟ یا اینکه تحولات جدیدی در قاره کهن در حال رخ دادن است که می تواند موقعیت آسیا را در نظام بین المللی تغییر دهد ؟ وزارت دفاع ژاپن اعلام کرد در نظر دارد در 5 سال آینده با افزایش میانگین 1.1 درصدی بودجه دفاعی این کشور حدود 27 تریلیون ین ( 240 میلیارد دلار ) صرف تجهیز و تقویت نیروهای سه گانه دریایی ،هوایی و زمینی ژاپن نماید.
به نوشته روزنامه نیکی ژاپن در حال حاضر 80 درصد بودجه دفاعی این کشور صرف تجهیزات و نیروی انسانی می شود براساس طرح جدید دولت توکیو ،افزایش بودجه دفاعی به خرید تجهیزات نظامی پیشرفته ومدرن از آمریکا اختصاص خواهد یافت.
در این حال خبرگزاری ها از برگزاری رزمایش میان کشورهای مختلف در سطح قاره آسیا خبر می دهند.
برگزاری رزمایش مشترک میان ارتش دفاع از خود ژاپن و آمریکا در استان"هوکایدو"در شمال ژاپن که با رایانه شبیه سازی شده است، ورود ناوهای روسیه به هند برای برگزاری رزمایش مشترک دریایی با عنوان"ایندرا نوی 2018 " ،از سر گیری رزمایش مشترک چین و هندوستان برای مقابله با تروریسم و برگزاری رزمایش مشترک چین و پاکستان با نام "جنگجو-6 " با هدف مقابله با تروریسم رزمایش های مشترکی هستند که در حال برگزاری است و یا به زودی برگزار می شود.
نگاه اولیه به این رزمایش ها نشان می هد که عمده برنامه های تمرین نظامی ،در آسیا متمرکز شده و عمدتا شرق و جنوب آسیا به محل برگزاری رزمایش های مشترک تبدیل شده است که بیانگر اجرای برنامه های نظامی منسجم و هدفمند در این مناطق است که به طور خلاصه آنها را بررسی می کنیم .
اهداف توکيو
ژاپن از افزایش بودجه نظامیش برنامه و هدف تشکیل ارتش قدرتمند و مدرن را دنبال می کند.
اگر چه این کشور در هفت سال گذشته با افزایش بودجه نظامی سالانه آنرا به 48 میلیارد دلار رسانده است اما برنامه افزایش بودجه جدید دفاعی ژاپن جدا از بودجه قبلی در نظر گرفته شده و صرفا قرار است به خرید تجهیزات نظامی پیشرفته از آمریکا اختصاص یابد.
هدف اولیه و ظاهری دولت توکیو از این خریدها ، کاهش کسری تراز تجاری با آمریکا اعلام شده است تا از فشارهای مختلف سیاسی ، اقتصادی و تجاری دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بر ژاپن کاسته شود.زیرا وی اخیرا شرکای تجاری آمریکا را تهدید کرده است چنانچه برنامه منظم و قابل قبولی را برای جبران کسری تجاری ارایه ندهند آنها را با افزایش تعرفه های تجاری تنبیه خواهد کرد.
از اینرو شینزوآبه نخست وزیر ژاپن با خریدهای نظامی از آمریکا دو هدف کاستن از کسری تجاری با آمریکا و اجرای برنامه کاملا هدفمند تشکیل ارتش قدرتمند برای ژاپن را دنبال می کند .
از سال 2012 زمان به قدرت رسیدن شینزوآبه به عنوان نخست وزیر ژاپن ، وی موضوع تشکیل ارتش قدرتمند در این کشور را به طور جدی مطرح کرد و وعده داد برای تحقق آن در سال 2020 قانون اساسی ژاپن را نیز اصلاح نماید .موافقت آمریکا با فروش تجهیزات نظامی مدرن به ژاپن بدون تردید در جهت تحقق این ایده و خواست حزب حاکم لیبرال دمکرات ژاپن است.
از دیدگاه ناظران سیاسی سه عامل در رویکرد این حزب وشخص آبه برای تشکیل ارتش قدرتمند در ژاپن موثر است که عبارتند از :

1-تقویت روحیه ملی گرایی در ژاپن
شینزوآبه نخست وزیر ژاپن خود را متعلق به جریان و دیدگاههای ملی گرایانه این کشور می داند که معتقدند دوران حمایت آمریکا از امنیت ملی ژاپن پایان یافته است و اکنون وقت آن است که این کشور با داشتن ارتش قدرتمند خود مسئولیت امنیتش را برعهده بگیرد و نقش خود را در تحولات منطقه ای و بین المللی تقویت نماید . پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم مک آرتور حاکم آمریکایی این کشور قانون اساسی ژاپن را تنظیم کرد و در سوم نوامبر 1946 به تصویب رسید که به موجب آن این کشور فاقد ارتش است و ارتش آمریکا امنیت ژاپن را تضمین می کند.
اکنون ملی گرایان ژاپن ادامه حمایتهای امنیتی آمریکا از ژاپن را برای این کشور حقارت آمیز می دانند و براین باورند که ژاپن با توجه به موقعیت اقتصادی و تکنولوژیکی خیلی زودتر باید به سمت تشکیل ارتش قدرتمند حرکت می کرد.
هر چند این دیدگاه ،مخالفین زیادی نیز در ژاپن دارد و شینزوآبه نخست وزیر این کشور نتوانسته است میزان مخالفان اصلاح قانون اساسی و داشتن ارتش را تا 50 درصد کاهش دهد و همچنان 51 درصد از مردم ژاپن با آن مخالفند.
با توجه به روحیه کشورگشایی سیاستمداران و نظامیان ژاپن که تا پیش از جنگ جهانی دوم به بسیاری از کشورهای منطقه شرق آسیا حمله و انها را تصرف کردند مردم ژاپن نگران تکرار تاریخ از سوی ناسیونالیست های افراطی این کشور هستند.

2-مسایل منطقه ای
از جمله دلایل دیگری که ملی گرایان ژاپن برای داشتن ارتش مطرح می کنند تهدیدات موشکی و هسته ای کره شمالی و رشد روزافزون قدرت نظامی چین است .ملی گرایان ژاپن معتقدند این کشور برای اینکه مورد تهدید و حمله کره شمالی و یا چین واقع نشود باید سطح قدرت نظامی خود را به گونه ای افزایش دهد که آنها نتوانند به خاک ژاپن تعرض کنند .
این در حالی است که دولت ژاپن در سالهای اخیر با حمایتهای کامل آمریکا به اندازه کافی موقعیت نظامی خود را در برابر آنچه تهدیدات کره شمالی و چین می داند تقویت کرده است .برنامه دولت توکیو برای استقرار موشکهای ایجیس Aegis آمریکا در ژاپن نیز بخشی از برنامه های دوکشور در منطقه است .

3- شرایط بین المللی متاثر از رقابتهای آمریکا و چین
تشدید رقابتهای آمریکا و چین ونگرانی واشنگتن از تهدید هژمونی جهانی آمریکا باعث شده است این کشور از حرکت ژاپن به سمت نظامی گرایی و داشتن ارتش قدرتمند حمایت نماید.آمریکا درصدد است به هر شکل ممکن ضمن محاصره دریایی چین با دامن زدن به رقابتهای تسلیحاتی در منطقه شرق آسیا چین را ناگزیر به ورود به این عرصه کند تا از رشد اقتصادی چین کاسته و درگیر مسایل نظامی منطقه ای شود .بنابراین ژاپن که از متحدان اصلی آمریکا در شرق آسیا محسوب می شود درصدد است با استفاده از تنش میان پکن و واشنگتن نهایت بهره را برده و موقعیت نظامیش را تقویت نماید.
این در حالی است که چین با پرهیز از هرگونه تنش و مجادله نظامی با آمریکا و متحدان آن همواره بر استقرار صلح و آرامش در منطقه شرق آسیا تاکید کرده است .
با این حال، این سوال مهم مطرح است که آیا کشورهای آسیایی به سمت نظامی گرایی و رودر رو شدن با یکدیگر حرکت می کنند؟
ناظران سیاسی به آن پاسخ منفی می دهند و براین اعتقادند که کشورهای مهم اسیایی همچنان همکاری های اقتصادی و افزایش مبادلات تجاری را به عنوان اولویت برنامه همکاری های دوجانبه و چند جانبه دنبال می کنند.
از اینرو مشکل می توان تصور کرد که کشورهای آسیایی با حرکت به سمت تقابل آنهم از نوع نظامی بخواهند بر همکاری های اقتصادی وتجاری میان خود تاثیر منفی بگذارند .
بنابراین ناظران سیاسی افزایش بودجه نظامی و در همان حال برگزاری رزمایش مشترک میان کشورهای آسیایی را در راستای برقراری توازن راهبردی میان خود و در منطقه تلقی می کنند و براین باورند در همان حال که کشورهای مهم آسیایی در حال ادامه و افزایش رشد اقتصادی هستند در راستای ایجاد توازن تجاری و یا افزایش همکاری ها در همه سطوح ، درصدد ارتقاء برنامه های نظامی خود نیز هستند که به گونه ای می تواند بیانگر افزایش رشد کشورهای آسیایی باشد.
به عنوان مثال اگرچه ژاپن از نظر اقتصادی بعد از چین قرار گرفته اما همچنان یکی از قدرتهای اقتصادی وتکنولوژیکی جهان است و برای عقب نماندن از برنامه تسلیحاتی از چین درصدد همپایگی نظامی با آن است .
وضعیتی که در هندوستان و پاکستان نیز دیده می شود و آنها ضمن خریدهای نظامی با برگزاری رزمایش مشترک با روسیه وحتی چین درصدد هستند موقعیت و توازن نظامی خود را در برابر رقبای آسیایی خود تقویت نمایند .

رقابت ها يا ستيزها ؟
اما اینکه رشد نظامی کشورهای آسیایی مساله و ریکردی خوب و موثر است یا نه ناظران براین باورند
رشد نظامی کشورهای آسیایی برای رسیدن به سطحی از توازن قدرت امری طبیعی است و الزاما بیانگر تشدید رقابت و تضاد میان انها نیست.
به نظر می رسد کشورهای اروپایی نیز در دوره ای چنین رقابتهایی را پشت سر گذاشته باشند و کشورهای آسیایی نیز نیازمند گذار از چنین مرحله ای هستند.
ناظران سیاسی این استدلال که ممکن است کشورهای آسیای در اینده نزدیک خود به تولیدکندگان سلاحهای وارداتی تبدیل شوند و از آن برای کمک به رشد اقتصادی استفاده کنند دور از ذهن نمی دانند.
وضعیتی که می تواند منجر به تشدید رقابتهای تسلیحاتی در سطح جهانی شود .
در همین راستا برخی از تحلیلگران براین اعتقادند با توجه به روحیه ملی گرایی قوی در ژاپن تقویت قدرت نظامی این کشور می تواند به استقلال عمل بیشتر ژاپن در برابرآمریکا کمک نماید .

جمع بندي
در هر حال ،برگزاری رزمایش مشترک میان چین و هندوستان برای مقابله با تروریسم که به عنوان دو رقیب جدی در آسیا تلقی می شوند و دارای اختلافات ارضی و مرزی نیز هستند به همراه رزمایش چین با پاکستان برای مقابله با تروریسم نشانگر اين واقعيت است که قدرتهای مهم آسیایی با درک تهدیدات منطقه ای و بین المللی از جمله تروریسم و تلاش برای دامن زدن به اختلافات قومی، درصددند با برگزاری رزمایش مشترک و توسعه همکاری های نظامی به استقرار نظم و امنیت پایدار در آسیا کمک کنند تا امکان پیشبرد برنامه های اقتصادی و تجاری در قاره کهن بیش از پیش مهیا شود.
===============================
نويسنده: مجيد وقاري -کارشناس سياست در آسيا.