یلدا یا چله شو ، شبی به بلندای تاریخ

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مازندران ، ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب چله (یلدا) آخرین شب پاییز را که درازترین و تاریک ترین شب در طول سال است را تا سپیده دم بیدار می مانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم می‌دارند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند و با به روشنایی گراییدن آسمان به رخت خواب بروند و بیاسایند.

در آیین کهن، ایرانیان در این شب باقی ‌مانده میوه‌هایی را که انبار کرده بودند به همراه خشکبار و تنقلات می‌خوردند و دور هم گرد هیزم افروخته می‌نشستند تا سپیده دم بشارت روشنایی دهد زیرا به زعم آنان در این شب تاریکی و سیاهی در اوج خود است.

جشن شب چله ( یلدا ) در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود. شعرخوانی ، داستان‌ خوانی و همچنین فال حافظ و فال گردو در امروزه همانند قدیم اجرا می‌ شود به این صورت که خانواده‌ها در این شب گرد می ‌آیند و پیرترها برای همه قصه تعریف می‌کنند.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن هندوانه، انار و شیرینی ، آجیل مخصوص و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند،این میوه ‌ها که اغلب دانه‌های زیادی دارند، نوعی میوه محسوب می‌شوند که انسان‌ها با توسل به برکت‌ خیزی و پردانه بودن آنها، خودشان را نیز مانند آنها برکت ‌آور می‌ کنند و نیروی بازو را در خویش افزایش می‌ دهند و همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به‌ شمار می ‌روند.

در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است.حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن، آینده‌گویی می‌کنند.

شب یلدا یا چله شو chellesho  در مازندران :

شب یلدا به زبان مازندرانی؛ چله شو ، شب اول زمستان است که در زندگی اهالی مازندران دارای آداب و رسوم خاصی است. در این شب، زنان خانه از صبح روز آخر پاییز ، خانه را برای بر پایی یک مراسم کوچک سنتی آماده می کنند و در این شب حتما برنج پخت می شود.

مردم اعتقاد دارند که این شب یک شب خوب و شادی آور است و شگون ندارد که بی غذا باشند. در این شب بنا به سنت دیرین همه افراد خانواده دور هم جمع می شوند و با خوردن هندوانه، ماست ، میوه و آجیل، سرمای فصل زمستان را از خود دور می کنند. اعتقاد بر این است که با خوردن ماست یا هندوانه در شب یلدا، هرگز در زمستان سردشان نخواهد شد. آجیل و شب چره که شامل دانه هایی چون گندم و نخود برشته، پشت زیک ، بئودونه ، تخم هندوانه و کدو، بادام، فندق،کشمش، انجیر و توت خشک است هم فراموش نمی شود البته گردو که از میوه های اصلی سر سفره است.

برخی از خانواده ها در شب یلدا، پس از خوردن شام، برای شب نشینی شب یلدا به خانه خویشاوندان بزرگتر و یا همچنین همسایه ها می روند. در این شب دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود از هفت خانه چیزی می گیرند اگر کسی آنها را ندید و نشناخت حتما به آنچه نیت کرده اند، خواهند رسید.

در سال های نه چندان دور مردم روستاها که به بستنی یا سایر تنقلات در فصل زمستان دسترسی نداشتند از مخلوط کردن برف و شکر نوعی فالوده درست می کردند و می خوردند. خوشحال ترین افراد خانه در چله شو بچه های خانه هستند و قبل از تناول شب چره، پدر خانه یا یکی از اهالی باسواد خانه لای قرآن را می گشاید و یک صفحه از آن را قرائت می کند ، برای اموات خود و اهل محل از دوست و آشنا درخواست آمرزش از درگاه خداوند می کند. در این شب، شب نشینی مفصلی برگزار می شود.

اهالی روستاهای مازندران در شادی و مراسم چله شو، حال خانواده هایی که بر اثر وقوع اتفاقی ناراحت کننده نمی توانند در این شب شادی کنند را رعایت نموده و حتی بزرگان و بستگان درجه یک، شب چله را در این خانواده ها سپری می کنند تا بتوانند التیام بخش درد و اندوه آنان باشند. در این شب طولانی سرد و برفی و در کنار بخاری های هیزمی و کرسی های گرم، بسیاری از قول و قرارهای زندگی در بین اقوام و محلی ها تبادل نظر می شود و دراین شب بیشتر شب چره ها مثل حلوا،کیک، شیرینی و گندم برشته حاصل سلیقه و هنر زنان و دختران خانه است و بنا به سلیقه زنان خانه، شاخه ای از گل یا سبزه در سفره چله شو قرارداده می شود. بعضی از خانواده ها جهت مبارکی چنین شبی یک بره نوزاد (ترجیحا سفید رنگ) را جهت خیر و برکت در خانه می آورند. پیران اعتقاد دارند که در این شب زمین نفس می کشد و از این به بعد روزها بلند شده و شب ها کوتاه می گردد.

در روستاهای مازندران با اعتقاد بر اینكه خیرات كردن در اول شب زمستان ، موجب زیاد شدن روزی می شود با كمک كردن به فردی كه معروف به ” آل ” است و با سیاه كردن صورت خود و پوشیدن لباسی كه هویتش معلوم نشود با رفتن به درب خانه های مردم برای نیازمندان ، آذوقه زمستان جمع آوری می‌كنند.

در سالهای اخیر که رسوخ دنیای مجازی به داخل خانواده ها موجب دور شدن اعضاء خانواده ها از یکدیگر شده در بعضی از مناطق ، افراد با جمع کردن موبایل در ابتدای مراسم دورهمی ، سعی دارند که بیشتر این دورهمی ها به آنها خوش بگذرد و بتوانند از محضر بزرگترها بیشتر استفاده کنند.

شعر مازندرانی درباره شب یلدا :

ﺍَﯼ ﺑﯿَﻤﻮ ﭼِﻠّﻪ ﺷﻮ

ﺑَﺨِﺮ ﺑَﺨِﺮﻩ ﻧﺼﻔﻪ ﺷﻮ

ﮐﺌﯽ ﺗﯿﻢ ﻭ ﺍِﻧﺎﺭﺗﯿﻢ

ﺩَﮐِﺮﺩِﻣﻪ ﺷِﻪ ﺑِﺘﯿﻢ

ﺑِﺸﺘِﺰﯾﮏ ﺑَﻮﯾﻦ ﺟﺎﻥ

ﺩِﺭِﺱ ﻫَﮑِﺮﺩﻩ ﻣﯽ ﻧَﻨﺠﺎﻥ

ﻫﻨﺪﻭﻧﻪ ﺭِ ﻗَﻒ ﺑَﺰِﻥ

ﻗَﭽِﻞ ﻗَﭽِﻞ ﺗَﺐ ﺑَﺰِﻥ

ﺗﺎ ﺳِﻮﺍﺋﯽ ﮐِﺮﺳﯽ ﺑِﻦ

ﻫَﯽ ﺷﻮﻥ ﺑَﮑِﺶ ﻣﯽ ﺍِﺷﮑِﻢ

‏چله شوی شما شاد.