تاس چنگ، نشان افتخاری بر پیشانی خاتم

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز یزد  ،زن است اما در چهره اش می توان اراده و همت مردانه را در کنار ذوق و سلیقه بانوی ایرانی مشاهده کرد.  او بانوی هنرمندی است که  با عشق ، تار و پود گلیم را  می بافد و برای رونق این هنرصنعت قدیمی کمر همت بسته است.

خانم پورباقریان می گوید  گلیم بافی را از 9 سالگی در کنار  مادرش یاد گرفته است و بعد از مرگ مادر،  در سن 25 سالگی وقتی دیگر کسی برای آموزش گلیم بافی در شهرش نبوده است  به فکر رونق این هنر صنعت افتاده و شروع به آموزش زنان شهر و دیارش کرده است .

حرفه ای که این بانوی هنرمند به فکر رونقش افتاده اکنون طرفداران زیادی در روستاهای خاتم دارد. همراه خانم پورباقریان شدیم و به یکی از روستاهایی که در آنجا گلیم بافی را آموزش میداد رفتیم. همه زنان روستا در یک خانه جمع شده بودند و منتظر آموختن بودند .

پورباقریان در حالی که چله کشی یکی از دارهای گلیم  زنان روستا را انجام می دادگفت :تا کنون  بیش از 1500 نفر را آموزش داده ام و آموزش را از شهر خودم هرات شروع کردم  و هم اکنون روستا به روستا می روم و به زنان روستا آموزش می دهم .

خانم پورباقریان  با اشاره به اینکه حدود 100 بافنده دارد می گوید:بعد از آموزش،  مواد اولیه را برای بافندگان مهیا و در پایان کار هم تولیدات بافندگان را می خرم .

 با چند تن از زنان روستایی هم که در حال گلیم بافی بودند هم صحبت شدم. یکی از زنانی که گلیم بافی را آموزش می دید گفت: قبلا قالی می بافتیم اما  بافت گلیم سریعتر انجام می شود و زودتر به نتیجه مالی می رسیم .

یکی دیگر از زنان که 65 سال داشت و با دو دخترش برای آموزش آمده بودند گفت: نیاز مالی داریم و با آموزش این گلیم بافی و بافت آن می خواهیم کمک خرج خانواده باشیم .

یکی از  بافندگان می گوید : من آموزش دیده ام و اکنون چند سالی است شروع به بافتن گلیم کرده ام تا بتوانم کمک خرج خانواده ام بشوم .

یکی دیگر از بافندگان قدیمی می گوید : من 10 سال بافنده هستم و خداراشکر دغدغه فروش نداریم بعد از تولید،  گلیم را از ما خریداری می کنند .

خانم پورباقریان  امید را در دل زنان شهر و روستا زنده می کند. خانه به خانه به سراغ بافندگانش می رود تا به آن ها مواد اولیه گلیم بافی بدهد و تولیداتشان را خریداری کند.

کسب نشان ملی نقش تاس چنگ

در پیدایش نقوش مختلف گلیم، همواره عوامل جغرافیایی نقش بسزایی داشته اند. زنان و مردان هر منطقه با توجه به گستره دید خود و البته نعماتی که از خداوند می خواستند دست به هنرنمایی در بافت گلیم می زدند که می توان گفت تمام آن نقش ها ذهنی بافی بوده که بدون هیچ نقشه از قبل طراحی شده ای آن هنر خلق می شده است. 

خانم پور باقریان می گوید موفق به کسب  نشان ملی نقش تاس چنگ ، نقشی که خاص گلیم بافی شهرستان خاتم است شده ایم.

او در حالی که نقش تاس چنگ را به ما نشان می دهد می گوید : شاه عباسی ، تاس سر تاس، حوضی و لچکی از جمله نقشهای گلیم بافی است اما نقش تاس چنگ  یکی از قدیمی ترین واصیل ترین نقشهای گلیم بافی است که برای آن نشان ملی را دریافت کرده ایم.  

او ادامه می دهد گلیم سوزنی ،چاک دار ، بی چاک و برجسته انواع گلیم هایی هستند که در استان یزد بافته می شود.

قدمت هنر صنعت گلیم بافی

هنر گلیم بافی از زیباترین هنرهای دستی ایران به حساب می آید. بنابر اسناد تاریخی  پیشینه این هنرصنعت به 3000 سال پیش از میلاد می رسد.

کارشناس ارشد فرش می گوید: گلیم بیش از قالی در کشورمان سابقه و قدمت دارد و در واقع قالی در اثر تکامل گلیم بافی طی قرون و اعصار متمادی پدید آمده است.

استاد قربانی می گوید گلیم زیر اندازی از موی بز و پشم گوسفند با رنگرزی سنتی وبا طراحی زیباست که به صورت دستی توسط بافنده ها بافته می شود و تار و پودهایش بسیار نزدیک و به هم تنیده ‌اندو به عنوان پوشش کف و دیوار، زین اسب، کیف، ملحفه، پشتی و بالش کاربرد دارد.

هنرمندان کویر  یزد  هم سالیان سال است که همچون نیاکانشان گره بر تار و پود گلیم می زنند .

نوروزی  فعال حوزه گلیم بافی می گوید :گلیم بافی از قرن ها پیش در استان یزد به خصوص شهرستان های میبد، خاتم و ابرکوه رایج بوده است و بیش از یک هزار سال در این خطه سابقه دارد.

وی می گوید: چند وقتی این هنر صنعت از رونق افتاد اما با همت سازمان صنایع دستی و چند نفر از گلیم بافان قدیمی   این هنر صنعت جان تازه گرفت.

 رونق فروش گلیم در  بازارهای داخلی و خارجی

گلیم بافی از جمله صنایع دستی در استان یزد است که در سال های اخیر بازار خوبی در بازارهای داخلی و خارجی پیدا کرده است. به گفته معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان یزد در حال حاضر 200 بافنده  گلیم در استان یزد مشغول به فعالیت هستند .

دهقان می گوید  در سال 700متر مربع گلیم تولید می شود. گلیم های استان یزد بیشتر دارای رنگ های سیاه، لاکی، زرشکی و نخودی است.ثبات رنگ، سبکی وزن و مرغوبیت از ویژگی های گلیم یزد است و اغلب گردشگران داخلی و خارجی آن را خریداری می کنند

شیخعلیشاهی یکی از تولید کنندگان محصولات گلیم می گوید گلیم  های خام را از بافندگان خریداری و  به محصولات متنوع چون کیف وکفش تبدیل می کند .

وی ادامه می دهد : هم اکنون محصولات متنوع گلیم علاوه بر اینکه در بازارهای داخلی به فروش می رسد  برای کشورهای آمریکایی ،اروپایی ،خاورمیانه و استرالیا صادر می شود .

 گام هایی برای آینده

هنرصنعت گلیم بافی چون هر هنرصنعت دیرین دیگری نیازمند حمایت و توجه مسئولان است. با حمایت بیشتر از هنر صنعت  گلیم بافی و  حضور بیشتر تولید کنندگان در بازارهای داخلی و خارجی علاوه بر توسعه اقتصادی، گره های این هنر، گره از زندگی زنانی باز می کند که با هنرمندی نقشهای اصیل ایرانی را بر تار پود گلیم ها زده اند.

معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان یزد  می گوید با توجه به استقبال از این هنر صنعت،  میراث فرهنگی اقدام  به برگزاری کلاسهای آموزشی رایگان کرده است. دهقان می گوید برای رونق فروش این محصول نمایشگاههای فصلی و دائمی برگزار می کنیم که معمولا این نمایشگاه ها با استقبال گردشگران و شهروندان مواجه می شود. به گفته این مسئول سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، بافندگان این هنرصنعت تسهیلات ویژه هم برای رونق کار دریافت می کنند.

 با همه این کارها انتظار می رود هنرصنعت گلیم بافی با نقش های زیبایش بتواند جایگاهش را در کنار سایر صنایع دستی زیبای یزدی همچون ترمه و زیلو  حفظ و تقویت کند.  

نویسنده : مهدیه رضایی مهر