به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، حمله تروریستی 14 فوریه به نیروهای نظامی هند در کشمیر تحت کنترل این کشور بار دیگر دولتهای دهلی نو و اسلام آباد را رودر روی هم قرار داده است. در این حمله که در "پلواما" صورت گرفت 44 تن از نیروهای نظامی هند کشته شدند .دولت دهلی نو با متهم کردن پاکستان به دست داشتن در این حمله تروریستی ضمن تهدید این کشور به انتقام سخت اعلام کرد برای انزوای هر چه بیشتر پاکستان تلاش خواهد کرد .در پی این حمله دولت محلی جامو و کشمیر در فرمانی تامين مسئولیت امنیت 5 تن از رهبران کشمیری شامل : میرواعظ عمر فاروق ،عبدالغنی بات ،بلال لون ،هاشم قریشی و شبیر شاه و نیز خودروها و تجهیزات اعطا شده به آنان را پس گرفت .راجنات سینگ وزیر کشور هند که پس از حمله تروریستی پلواما به کشمیر تحت کنترل این کشور سفر کرد اعلام کرد برخی عناصر در این منطقه با گروه تروریستی داعش و سایر سازمانهای تروریستی در ارتباط هستند . علاوه براین ،آرون جیتلی وزیر اقتصاد هند با اعلام اینکه دهلی نو پاکستان را از لیست کشورهای دوست خارج کرده ،از اعمال تعرفه 200 درصدی بر کالاهای وارداتی از پاکستان خبر داد .صادرات پاکستان به هند حدودا  500 میلیون دلار است .نارندرا مودی نخست وزیر هند پس از حمله تروریستی پلواما ،در سخنانی تهدید آمیز با اعلام اينکه با اين حمله احتمال اقدام نظامی هند ضد پایگاه های شبه نظامیان در خاک پاکستان افزايش مي يابد، گفت تروریست ها و حامیان آنها مرتکب اشتباه بزرگی شده اند و تاوان این اقدام را باید بدهند .در سال 2016 و در پی حمله شبه نظامیان در کشمیر تحت کنترل هند که 19  تن از نظامیان هند کشته شدند ارتش این کشور  حمله محدودی را در خاک پاکستان انجام داد  که به گفته مقامات هند 35 تن از شبه نظامیان و نه تن از نظامیان پاکستان کشته شدند .این موضوع در کنار حمایت آمریکا از آنچه حق دفاع هند در برابر حمله تروریستی "پلواما" اعلام کرد به نگرانی ها در پاکستان در مورد حمله نظامی هند به خاک آن کشور  دامن می زند .به همین دلیل عمران خان نخست وزیر این کشور  ضمن دعوت از هند برای گفتگو در مورد پیامدهای هر گونه مداخله نظامی هند در خاک پاکستان به دهلی نو هشدار داد .دولت هند با فراخوانی سفیر خود از اسلام آباد هر گونه روزنه برای گفتگو و رایزنی سیاسی با پاکستان را مسدود کرده است .به همین دلیل دولت پاکستان از سازمان ملل خواسته است با ورود به بحران پیش آمده از سطح آن بکاهد .درخواست هند از اتباع پاکستانی مقیم ایالت راجستان برای ترک هند و اظهارات تند نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی ،بزرگراه ها و حمل و نقل هند مبنی براینکه اگر اسلام آباد به حمایت از تروریسم ادامه دهد دهلی نو جریان آب رودخانه های مرزی به سوی پاکستان را قطع می کند بیانگر افزایش سطح تنش در روابط دو طرف است.به گفته وی هند قصد دارد با احداث سد بر روی سه رودخانه مرزی سهم خود را در استفاده از آب مشترک افزایش دهد .اشاره گادکاری به رودخانه سند (ایندوس ) است که آب رودخانه نیلوم به آن می ریزد و در مناطق مرزی هند و پاکستان جاری است .این رودخانه از فلات تبت سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه کشمیر، گلگیت و بلتستان بخش میانی پاکستان را پیموده و در نزدیکی بندر کراچی به دریای عرب  می ریزد .با توجه به اینکه آب شریان حیاتی پاکستان است این کشور در مورد پیامدهای خروچ هند از پیمان توزیع آب به شدت هشدار داده و آنرا به منزله اعلان جنگ تلقی می کند .در این حال ،هک 20 وب سایت پاکستانی از سوی هکرهای هندی و کشیده شدن مناقشه به حوزه سایبری از گسترش حوزه تنش در میان دهلی نو و اسلام آباد حکایت دارد که ادامه آن می تواند مدیریت بحران را بسیار دشوار کند .

سوال :

آیا فشارهای همه جانبه هند بر پاکستان برای رام کردن رقیب اتمی اش کارساز است ؟

فرضیه :

بحران کشمیر در پاکستان و هند به مساله حیثیتی تبدیل شده که حل آن نیازمند خویشتن داری و گذشت دو طرف است .

سابقه خشونت های اخیر در کشمیر تحت کنترل هند 

بحران کشمیر، پیش از حمله تروریستی اخير در "پلواما" با سفر نارندرا مودی نخست وزیر هند به کشمیر تحت کنترل این کشور و همچنین تماس تلفنی وزیر امور خارجه پاکستان با میر واعظ عمر فاروق از رهبران کشمیری به مناسبت روز همبستگی با مردم کشمیر سرباز کرد و به تنش در روابط  دهلی نو و اسلام آباد دامن زد .معمولا سفر مقامات ارشد هند به کشمیر تحت کنترل این کشور موجب التهاب سیاسی و امنیتی در این منطقه می شود .بحران کشمیر از سال 1947 زمان استقلال هند و پاکستان به دلیل اختلاف دو کشور در مورد الحاق جامو وکشمیر به هر یک از دو کشور ،بر روابط آنها سایه افکنده است و دوبار نیز برسر مالکیت کشمیر جنگ کرده اند .فعالیت گروه های کشمیری برای وادار کردن هند به خروج از کشمیر از سال 1989 آغاز شد و دولت پاکستان حمایت های معنوی از گروه های کشمیری را پنهان نمی کند .

ریشه تاریخی تنش در روابط هند و پاکستان

هند و پاکستان در سال 1947 واقع در شبه قاره هند استقلال خود را از استعمار انگلیس به دست آوردند .با این حال استعمارگر پیر در راستای سیاست های فتنه انگیزانه اش انتقال جامو و کشمیر به پاکستان را به عنوان منطقه مسلمان نشین به گونه ای مدیریت و سیاست گذاری کرد که روابط این کشور با هند  را در بیش از 7 دهه گذشته متشنج کرده و دو طرف دوبار نیز بر سر آن جنگ کرده اند .اگر چه سازمان ملل  حل بحران کشمیر را به برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت این منطقه واگذار کرده است  اما هند همواره با رد دخالت های خارجی بر مالکیت تمامی کشمیر تاکید دارد .

با توجه به موقعیت جغرافیایی راهبردی کشمیر و همچنین منابع آب و توریستی بودن آن هند و پاکستان حاضر به گفتگو برای یافتن راه حلی جهت پایان دادن به بحران این منطقه نیستند .از دیدگاه کارشناسان مسایل راهبردی هر کشوری که مالک  کشمیر باشد بر کل منطقه شبه قاره و فراتر از آن تسلط خواهد داشت .به همین دلیل در برخی مواقع کشورهای غربی با دخالت در امور داخلی کشمیر کوشیده اند آنرا به یک واحد سیاسی مستقل و سپس به پایگاه نظامی خود در جنوب آسیا تبدیل کنند .

تاثیر بحران کشمیر در روابط هند و پاکستان  

پرونده کشمیر در هر دو کشور هند و پاکستان در اختیار نظامیان قرار دارد .هر چند هندوستان وانمود می کند که دارای بزرگترین دمکراسی جهان است و احزاب در مورد مسایل مختلف تصمیم گیرنده هستند اما مساله کشمیر به مساله ای حیثیتی در روابط دهلی نو و اسلام آباد تبدیل شده و به رغم برخی تمایل دولتهای حزبی در پاکستان و همچنین دولت  هند برای تنش زدایی ،نظامیان با  دامن زدن به نا آرامی در کشمیر مانع از برقراری آرامش در منطقه شده اند . 

عوامل موثر  در  حمله تروریستی اخیر به نظامیان هند در پلواما

پاکستان به طور رسمي هر گونه دخالت در حمله تروریستی در پلواما را رد و از دولت هند خواسته است برای اثبات ادعای خود در این خصوص مدرک ارایه کند .باتوجه به اینکه در آن مقطع اسلام آباد میزبان بن سلمان ولیعهد عربستان بود دخالت پاکستان در حمله تروریستی به نظامیان هندی در کشمیر تحت کنترل این کشور می تواند بی خردی باشد .با این حال دیدگاههای مختلفی در مورد این حمله مطرح است :

1-با توجه به اینکه گفته می شود گروه جیش محمد مسولیت حمله پلواما را برعهده گرفته و در کشمیر پاکستان مستقر است دولت هند این کشور را به حمایت از این گروه متهم می کند .معتقدان به این دیدگاه سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به "آی اس آی"  را به برنامه ریزی این حمله متهم می کنند

2-برخی محافل سیاسی حمله تروریستی به نظامیان هندی را کار گروه هایی می دانند که از تشدید بحران و ناارامی در روابط هند و پاکستان سود می برند.زیرا این حمله زمانی صورت گرفت که بیشترین ضربه را به پاکستان وارد کرد و اجازه نداد تا عمران خان بتواند از سفر بن سلمان سودی را عاید خود کند .

3-حملات تروریستی در ابعاد بسیار بالا معمولا زمانی در کشمیر تحت کنترل هند صورت می گیرد که روزنه ها و یا ابراز تمایلی از سوی هریک از طرف های بحران برای حل آن و تنش زدایی وجود داشته باشد .حمله تروریستی پلواما زمانی روی داد که عمران خان نخست وزیر پاکستان بارها تمایل خود را برای مذاکره با دولت هند اعلام کرده بود .اگر چه این درخواست بارها از سوی مقامات هند رد شد اما تکرار آن از سوی عمران خان دولت هند را در شرایط نامناسبی برای پاسخگویی به افکار عمومی در مخالفت با درخواست پاکستان برای گفتگو قرار داده بود .

4-برخی از محافل این دیدگاه را که ممکن بود بن سلمان در سفر به هند که پس از دیدار از پاکستان صورت گرفت موضوع کمک به حل اختلافات اسلام آباد و دهلی نو را مطرح کند رد نمی کنند و براین اعتقادند حمله پلواما زمانی صورت گرفت که اگر وی چنین تمایلی داشت نه تنها فضای طرح آن از بین رفت  بلکه هندوستان آنرا نمی پذیرفت .

پیامدهای حمله تروریستی پلواما

مهمترین  پیامد حمله تروریستی به نظامیان هند در کشمیر تحت کنترل این کشور تشدید بحران در روابط این کشور و پاکستان است که اگر از سوی دهلی نو مدیریت نشود می تواند حتی به جنگ در روابط دو طرف منجر شود به همین جهت خبرگزاری ها از تمایل نارندرا مودی نخست وزیر هند برای گفتگو با عمران خان نخست وزیر پاکستان خبر می دهند .نرمش در مواضع نخست وزیر هند در این خصوص می تواند در راستای مدیریت بحران باشد که ممکن است با برخورد هیجانی و احساسی مقامات و فرماندهان نظامی هند به یک درگیری و بحران غیر قابل کنترل تبدیل شود .

پیامد دیگر تشدید تنش در روابط هند و پاکستان ،تاثیر احتمالی آن بر فرایند صلح افغانستان است .این موضوع با توجه به تلاش دولت اسلام اباد به گره زدن آن با روند صلح افغانستان نگران کننده است . درواقع دولت اسلام آباد درصدد است با وارد کردن امریکا به تنش با دهلی نو ،مانع از هر گونه عملیات  نظامی هند در خاک پاکستان شود .در این وضعیت این احتمال که دولت این کشور که مدام پیشرفت های اخیر در روند صلح افغانستان را ناشی از اقدامات موثر اسلام آباد می داند بخواهد مجددا این روند را با باچالش جدی مواجه نماید دور از ذهن نیست .درخواست اخیر مقامات آمریکا از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان برای مشروط کردن کمکهای این کشور به پاکستان دولت اسلام آباد را نگران بی توجهی آمریکا به اقدامات تاثیر گذار پاکستان در ترغیب گروه طالبان برای مذاکره با آمریکا کرده است .علاوه براین به نظر می رسد دولت پاکستان احساس می کند در روند صلح افغانستان اهداف مورد نظرش محقق نخواهد شد به همین دلیل درصدد است تا آنرا متوقف نماید .

نتیجه گيري

واکنش دولت هند به حمله تروریستی در "پلواما " بسیار متفاوت از گذشته است و به نظر می رسد دولت هند درصدد است با همراه کردن آمریکا و رژیم صهیونیستی با مواضع خود ضد پاکستان ،زمینه هر گونه دخالت نظامی احتمالی در این کشور  را فراهم کند .البته پس از حمله سال 2008 به بمبئی که بیش از 160 تن کشته شدند دولت هند تلاش های گسترده برای همراه کردن جامعه جهانی با خود ضد پاکستان پی گیری کرد که نتیجه ای نداشت و اکنون نیز به نظر نمی رسد دولت هند بتواند فشارهای خود را بر دولت پاکستان تا حد نظامی افزایش دهد .اما تشدید تنش در روابط دهلی نو و اسلام آباد این فرصت را برای محافل اطلاعاتی و نظامی آمریکا فراهم می کند تا در مورد استفاده هند و پاکستان از سلاح هسته ای هشدار بدهند .    

نویسنده: مجید وقاری، کارشناس مسایل شرق آسیا

منابع:

بیژن .عارف (1395)، بحران کشمیر آتش زیر خاکستر ،بررسی دلایل و دیدگاهها ،اندیشکده تبیین ،ص 1

2-شفیعی .نوذر(1397) ،تنش در روابط هند و پاکستان متاثر از بلوک بندی های منطقه جنوب آسیا ،سایت خبری الوقت

3-حمیدی رحیم (1395) ،تنش میان هند و پاکستان و تاثیر آن بر اوضاع افغانستان ،سایت روزنامه افغانستان ما

4-اعلام آمادگی هند برای از سر گیری روابط با پاکستان (1397) ،سایت خبری پارس تودی