رمز شکوفایی در حمایت از زیست بوم فناوری

   با حمایت از زیست بوم فناوری و باتوجه به ظرفیت بالای نهفته در این بخش می‌توان به شکوفایی اقتصادی نزدیک شد.
   «دانش بنیان» واژه‌ای که شاید ۷ سال پیش زیاد آشنا نبود و، چون امروز به عنوان یک برتری با الویت به آن نگاه نمی‌شد.
   به یاد دارم با پیدایش این عنوان برای برخی از شرکت‌ها و فعالیت‌ها زیر نظر معاونت تازه تأسیس علمی و فناوری رئیس جمهور، سؤال‌های بسیاری در سطوح مختلف جامعه پیدا شد، از افراد عادی گرفته تا افراد خاص، تحصیلکردگان و حتی برخی مسؤولان که این عنوان «دانش بنیان» چیست؟
   به عنوان خبرنگار حوزه علمی که بیشتر در میان دانشجویان و مراکز پژوهشی در رفت و آمد بودم، مسؤولیت روشن شدن ماهیت این عنوان برای افراد به من واگذار شد، البته الان که نگاهی گذرا به گذشته می‌اندازم میبینم که هنوز آن زمان خبرنگار حوزه فناوری هم تعریف متفاوتی داشت.
   گزارش‌ها و اخبار فناوری بیشتر از جنس فناوری‌های روز دنیا و ابزار‌های نرم افزاری و یا مرز دانشی بود که تازه به بازار آمده بود و خبر از ایجاد تحولی بزرگ در آینده نزدیک می‌داد، خبری که که روز به روز واضح‌تر و قابل لمس‌تر شد و امروز شاید دیگر صحبت کردن از حسگر‌های نانویی و یا دارو‌های نوترکیب غریب نباشد.
   برای واضح کردن عنوان دانش بنیان گزارشی را تنظیم کردم که به وضوح در خصوص فعالان این مراکز توضیح می‌داد، شرکت‌هایی که محصولاتشان بر پایه یک فناوری و یا تحقیقات علمی تولید شده و ارزش افزوده زیادی به همراه داشته است.
   معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور مسؤولیت این شرکت‌ها را در دست گرفت و بسته حمایتی مناسبی را برای آن‌ها در نظر گرفت، بر اساس برنامه قرار شد تا ۵ هزار شرکت دانش بنیان در حوزه‌های مختلف تأسیس شود.
   برنامه‌ای که به سرعت در مراکز علمی و دانشگاه‌ها مورد استقبال قرار گرفت و نخبگان کشور بستری مناسب برای فعالیت‌های علمی خود پیدا کردند.
   پس از چند سال شرکت‌های متعددی تشکیل شد که محصولات مختلفی را تولید می‌کردند، محصولاتی با ارزش و پر کاربرد که دستاوردی عظیم برای کشور محسوب می‌شد.
   دستاوردی که حالا جایگاه و اندازه‌ای برای «دانش بنیان» ایجاد کرده و البته تسهیلات خوبی را در قالب بسته‌های حمایتی برای آن در نظر گرفته بود.
   با به وجود آمدن این بستر مناسب، شرکت‌هایی بودند که آن زمان به راحتی از صافی «دانش بنیان» شدن عبور کردند و به این موج عظیم پیوستند، اما کار و یا محصول شاخصی از خود ارائه ندادند، از این رو بررسی شرکت‌های دانش بنیان هم مسأله‌ای اساسی شد تا همچنان ارزش این زیست بوم حفظ شود و اینچنین شد که هر ساله تعدادی از دانش بنیان شدن خلع می‌شدند.
   اما در این میان مزایای حاصل شده برای شرکت‌های دانش بنیان سبب شد تا شرکت‌های صنعتی بزرگ هم وارد میدان شوند و خط علمی سازی تولید و تزریق فناوری را در فعالیت خود امری اساسی ببینند تا بتوانند خود را جز دانش بنیان‌ها مطرح کنند تا از چرخه تولید و مزایای حاصل شده برای این دست شرکت‌ها جا نمانند.
   این همان موضوع فرهنگ شدن «دانش بنیان» در سراسر کشور است موضوعی که بار‌ها از زبان معاون علمی و فناوری رییس جمهور بیان شد و از جمله اهداف مد نظر وی مطرح می‌شد که حالا فرهنگ شده بود.
   اما با رشد و ظهور یک سامانه و یا به عنوان فرهنگ در کشور مشکلات متعددی هم همراه آن می‌آید، مشکلاتی که آن زمان شاید قابل پیش بینی بود، اما نشد.
   با به وجود آمدن بیش از ۳ هزار شرکت دانش بنیان محصولات متعددی هم تولید شد، محصولاتی که در صف ورود به بازار قرار گرفتند، بازاری که ظرفیت مناسبی برای آن‌ها دیده و یا فرهنگ استفاده از این دست محصولات رواج داده نشد.
   حالا ابر سیاه ایجاد بازار برای محصولات دانش بنیان بالای سر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شکل گرفته بود، ابری که انعقاد تفاهم نامه‌ها با وزارت خانه‌ها و سازمان‌های دولتی هم نتوانست آن را به بارش وادارد و مسیر آینده را هموار و سبز و خرم کند.
خلائی که این روز‌ها جامعه با آن دست و پنجه نرم می‌کند، نبود فرهنگ استفاده از کالا‌های ساخت داخل و سرمایه گذاری در بخش تولید است، این روز‌ها اجناس خارجی بیشتر به چشم می‌آید و نوسانات ارزی هم نتوانسته است فرهنگ استفاده را در کشور تغییر دهد.
   سرمایه داران بیشتر به سمت تبدیل سرمایه و سود انباشته گرایش دارند و کمتر به سرمایه گذاری در بخش تولید و حرکت چرخ‌های اقتصاد کشور می‌اندیشند.
   به نظر می‌رسد ضعف مدیریتی در اقتصاد گریبان شکوفایی در زیست بوم فناوری را به شدت می‌فشارد و تا زمانی که این مسأله حل نشود نمی‌توان انتظار چندانی از نخبگان و جوانان پر تلاش داشت. بسیاری شرکت‌های دانش‌بنیان را تنها کسب و کار‌هایی برای پخش و اشاعه سیستم‌های خارجی و تولیدات خارجی می‌دانند. حتی بانک‌ها به جای آنکه در بخش تولید سرمایه‌گذاری کنند، به سمت سرمایه‌گذاری در بخش‌های تجاری، خدماتی و بازرگانی رفته‌اند و کسب و کار‌های نوپا را در نمی‌یابند و به شرکت‌های دانش‌بنیان توجه چندانی نمی‌کنند.
   برخی از سرمایه‌گذاران هم تنها به دلیل فرار مالیاتی به سرمایه گذاری بر روی شرکت‌های دانش‌بنیان روی می‌آورند که صحبت بیشتر در این باره را باید به سازمان مالیات کشور واگذار کرد. البته نمی‌توان هنوز از ضعف حمایتی در تقویت بنیه شرکت‌های نوپا نیز چشم پوشید.
   به نظر می‌رسد باید با یک جهاد عمومی در کلیه بخش‌های کشور به کمک زیست بوم فناوری بیاییم، کمکی که در حقیقت به رونق تولید و تقویت اقتصاد داخلی منجر می‌شود و شکوفایی را برای همه افراد به دنبال خواهد داشت.

محمدقاسم کیایی خبرنگار تحریریه علمی، فرهنگی و هنری خبرگزاری صدا و سیما