برجام با خروج امريکا از آن دچار ايست قلبي شد

دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا ۱۸ اردیبهشت سال 1397 رسما اعلام کرد که ایالات متحده را از توافق اتمی با ایران که در ژوئيه 2015  پس از يک دوره ده ساله مذاکره منعقد شد، خارج خواهد کرد و تحریم‌های رفع شده علیه تهران را باز خواهد گرداند.
اين تحريم ها شامل دو بخش اصلي يعني مبادلات بانکي و فروش نفت نيز مي شد. در ابتدا کاخ سفيد براي کنترل قيمت نفت به هشت کشور از خريداران نفت ايران معافيت شش ماهه داد اما در پايان اين مهلت، برايان هوک مسوول گروه اقدام عليه ايران در وزارت خارجه و مايک پمپئو وزير امور خارجه امريکا اعلام کردند که از 23 آوريل 2019  اين معافيت به پايان مي رسد و ديگر تمديد نخواهد شد.
اين دو مقام دولت ترامپ تاکيد کردند که به تلاش هايشان ادامه خواهند داد تا صادرات نفت ايران به صفر برسد و البته هوک چند روز پيش گفت که ايران را از دسترسي به 50 ميليارد دلار از درآمدهاي فروش سالانه نفت محروم  خواهيم کرد.
رفع تحريم از درآمد هاي نفتي و از سرگيري مبادلات بانکي از طريق سيستم مالي سوئيفت و از سرگيري همکاري بانک هاي بزرگ جهان با ايران دو ستون اصلي برجام بود که در ازاي آن تهران ملزم شد محدوديت در برنامه هسته اي خود را بپذيرد و البته براي تضمين اجراي تعهدات در برابر محدوديت هاي هسته اي ايران،  در بندهاي 26 و 36 برجام بستر حقوقي براي اقدامات متقابل ايران ديده شده  بود تا در صورت پایبند نبودن طرف هاي مقابل به انجام تعهداتشان و محروم شدن ايران از مزاياي برجام، تهران نيز از اجرای بخشی از تعهدات جزئی یا کلی خود سرباز زند.
اکنون بيش از يکسال از خروج امريکا از برجام گذشته است، بيشتر شرکت هاي غربي با وجود تعهد دولت هاي اروپايي از ايران خارج شده اند و بانک هاي بزرگ نيز از ترس تحريم هاي امريکا حاضر به همکاري با ايران نيستند. امريکا نيز که به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت ايران است و تهران در عمل در وضعيتي قرار گرفته است که پيش از برجام قرار داشت.
البته سه کشور اروپايي حاضر در برجام در طول اين مدت با وعده و وعيدهاي سرخرمني چون برقراري سيستم مالي اينستکس سعي کرده اند تا ايران را در توافقي نگه دارند که با خروج امريکا از آن در عمل مرگ آن اعلام شده يا حداقل دچار ايست قلبي شده است.  البته اروپايي ها در طول اين مدت با تاکتيک وقت کشي منتظر بوده اند که فشارها عليه ايران نتيجه دهد و  ايران تسليم زياده خواهي هاي امريکا شود و همين حداقل حقوق تصريح شده در برجام را نيز به ترامپ ببخشد.
تمامي اين اقدامات سبب شده است تا تهران به ناچار بر اساس بندهاي 26 و 36 توافق هسته اي از بخشي از تعهدات خود بکاهد. اما در مقابل اين اقدام متقابل فرانسه، آلمان، انگلیس به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا در بیانیه اي مدعي شده اند که اين اقدام تهران به تضعيف برجام منجر خواهد شد!
اين سه کشور غربي افزوده اند تعهد ما به توافق هسته ‌ای  به رعایت کامل آن از سوی ایران بستگی دارد. آن هم در حاليکه پس از خروج امريکا از برجام همانطور که گفته شد همه شرکت هاي بزرگ خارجي از ايران خارج شده اند و بانک هاي بزرگ همکاري خود را با ايران قطع کرده اند و ايران براي صادرات نفت خود با مشکل روبروشده است. در چنين شرايطي ترديدي نيست که اقدام متقابل تهران در کاهش تعهدات برجامي خود با هدف بازگرداندن طرف هايي است که مدعي اند که خواهان حفظ برجام هستند و البته مقام هاي ايران تاکيد کرده اند که اگر اين طرف ها به تعهدات خود در خصوص سهل شدن صادرات نفت و مبادلات بانکي ايران عمل نمايند تهران به سرعت به وضعيت قبل برمي گردد که اين به معني زنده شدن توافقي است که با خروج امريکا از آن در عمل به حالت احتضار رفته است.

 

------------------------------------

رضا محمدمراد