با ۸۰۰ سال قدمت، هنوز عمده اش خام فروشی می‌شود

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، مرداد که به سمت نیمه و پایان می‌رود خوشحالی عنابکاران استان دوچندان می‌شود چرا که وقت برداشت دسترنج یکساله شان فرا می‌رسد.
خراسان جنوبی با داران بودن ۹۸ درصد سطح زیر کشت و مقدار برداشت عناب به عنوان اولین تولید کننده انحصاری این محصول  در کشور و دومین تولید کننده جهانی مطرح است، قدمت عناب در خراسان جنوبی بر اساس شواهد به بیش از ۸۰۰ سال قبل بر می‌گردد که برای اولین بار در منطقه‌ای به نام هردنگ در جنوب بیرجند مشاهده شده است. اما شواهدی از وجود عناب در ایران، ۲ تا ۳ هزار سال قبل در دوره هخامنشی نیز در تاریخ یافت می‌شود.
 اما چه می‌شود که ثروت چشمگیری از این محصول نصیب استان نمی‌شود و اشتغال‌هایی که باید با توسعه فرآوری این محصول ایجاد شود، نمی‌شود؟!

شُک بزرگ این روز‌ها برای عنابکاران استان
گرچه این روز‌ها عنابکاران خراسان جنوبی امیدوار به افزایش برداشت محصولند، اما خبر واگذاری طرح توسعه این محصول به استان قم، شُک بزرگی به عنابکاران استان وارد کرده است چرا که تلاش‌های این افراد، عنوان اولین تولیدکننده عناب کشور و دومین تولید کننده عناب جهان را به خراسان جنوبی داده است، اما حال باید شاهد تصویب طرح توسعه فرآوری این محصول برای استان دیگری باشند که سطح زیرکشت این محصول در آن قابل مقایسه با خراسان جنوبی نیست.
هم اکنون  بیش از ۳ هزار هکتار از باغ‌های این استان زیرکاشت عناب است و ۹ هزار عنابکار، سالانه ۶ هزارتن محصول از آن برداشت می‌کنند، اما از این مقدار عناب برداشت شده  چقدر تبدیل به فرآورده می‌شود و چقدر به صورت فله‌ای به آن سوی مرز‌ها می‌رود؟
این سود کجا و آن سودی که چینی‌ها می‌برند کجا؟
هم اکنون هر کیلو گرم عناب، بنا به اندازه (سایز) آن در خراسان جنوبی از ۱۰ هزار تومان تا ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
برداشت محصول عناب پارسال تقریبا ۶۰ میلیارد تومان برای  کشاورزان خراسان جنوبی سود داشت که تقریبا به هر عنابکار حدود ۶ میلیون تومان می‌رسد،   اما این سود کجا و آن سودی که چینی‌ها از فرآوری عناب کسب می‌کنند کجا؟ به گفته مسئولان جهاد کشاورزی قیمت هر کیلوگرم عناب از حالت خام فروشی تا محصول فرآوری شده حدود ۱۰ برابر افزایش می‌یابد، یعنی همان سودی که چشم بادامی‌ها به جیب می‌زنند.

طبیعی بودن، مزیتی که عناب چینی‌ها ندارد
عناب چین به صورت گلخانه‌ای و تراریخته رشد می‌کند و عناب خراسان جنوبی به صورت طبیعی، و این مزیت سبب شده تا محصول این استان با کیفیت‌تر از عناب چینی‌ها باشد و رتبه اول را از این حیث در جهان کسب کند.
به یکی از باغ‌های اطراف بیرجند سری زدم خدا را شکر علی رغم اینکه چند روز پیش وزش باد‌های شدید داشتیم و بخشی از محصولات درختان عناب به زمین ریخته شده بود، اما درختانی هم بودند که همچنان پر بارند و نوید سال پر محصولی را برای کشاورزان خراسان جنوبی می‌دهند.

برای خرید سوغات بیرجند توقفی در مسیر کردم
بعد از ظهر همان روز هم  بعد از اتمام کارم و بعد از مدت‌ها به بازارشهرم سری زدم، صدای همهمه مردم زیاد بود بعضی‌ها خرید و برخی‌ها هم فقط از کنار مغازه‌ها عبور می‌کردند. در عبور از بازار چشمم به مغازه‌های فروش محصولات استراتژیک افتاد، تعدادی شلوغ با استقبال خوب خریداران بیشتر بومی و تعدادی هم نیز خلوت بود.
در جستجوی این مغازه ها، نگاهم به کیسه‌هایی افتاد که عناب به صورت فله‌ای داخل آن ریخته شده بود، نزدیک مغازه شدم. مردی حدودا ۵۰ ساله در حال خرید عناب بود، در پاسخ به کنجکاوی و سوالات من گفت:: اهل زاهدانم و در مسیر سفر به شمال، توقفی در بیرجند کرده ام تا علاوه بر بازدید از مناطق گردشگری، خریدی هم از سوغات خراسان جنوبی داشته باشم.
او گفت: عناب با کیفیتی دارین و من اونو بیشتر برای مصرف دارویی و خشکبار می‌برم.
ازش پرسیدم از فرآورده‌های عناب هم خریدی داشتین؟ با تعجب بهم نگاه کرد و گفت: مگر از عناب هم فرآورده تولید می‌شه؟ اگه باشه صد درصد از اونا هم با توجه به اینکه قند طبیعی داره می‌خرم.
مگه کلوچه و شکلات هم از عناب درست میشه؟
به مسیرم در بازار بیرجند ادامه دادم، تقریبا به آخرای بازار رسیدم. در حال پیدا کردن یک گردشگر، به خانمی ۴۵ ساله اهل شیراز برخورد کردم او در حال خرید زرشک بود ازش پرسیدم عناب هم خریداری کردین؟ بسته‌های عناب را نشانم داد و گفت: کیلویی ۴۰  هزار تومان خریدم، نگذاشتم حرفش تمام شه و کلوچه و شکلات عناب رو نشونش دادم و گفتم از این هم خرید کردین؟ متحیر به من نگاه کرد و گفت: در بازار از این محصول ندیدم، مگه اینگونه محصولات هم از عناب تولید می‌شه؟
پس از گذشت این همه سال فقط عرق و حبه عناب را، صنعتی تولید می‌کنیم
سالهاست شعار می‌دهیم که قطب تولید عناب در کشور، خراسان جنوبی است، اما به جزء عرقیات و حبه عناب، تولید صنعتی بزرگ دیگری ازاین محصول در این استان و حتی کشور نداریم.

برای فرآوری، کار علمی لازم است موضوعی که مدتی است محققان مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی به جد پیگیر آن شده اند و هم اکنون توانسته اند ۱۰ تا ۱۲ فرآورده فراسودمند از عناب تولید کنند.
ترشی، سس، کلوچه، کیک، سرکه، کوکی، شکلات و پاستیل تعدادی از این فرآورده هاست که هنوز از آن رونمایی نشده است.

به سراغ مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی خراسان جنوبی رفتم جایی که تعدادی از جوانان مبتکر در حال آزمایش بر روی عناب هستند.

تولید ۴۱ فرآورده از عناب در چین
مدیر مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه عناب استان به صورت فله‌ای ازطریق مبادی رسمی و غیر رسمی به پاکستان صادر و در آنجا به فرآورده تبدیل می‌شود گفت:  این میوه تاکنون در کشور مغفول مانده و فقط در سطح محدود در مورد آن فعالیت‌های تحقیقاتی انجام شده که متاسفانه از بُعد تجاری و بهره برداری اقتصادی آن بی بهره مانده ایم.
پویان افزود:  کشور چین به عنوان کشور پیشرو در تولید فرآورده‌های میوه عناب، ۴۰ تا ۴۱ فرآورده از این محصول را وارد بازار‌های داخلی و بین‌المللی کرده است.

فرآورده‌های فراسودمند عناب مفید برای دیابتی‌ها
دکتر حسینی عضو گروه پژوهش مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی هم گفت: در فرآورده‌های فراسودمند تولید شده از عناب در جهاد دانشگاهی، قند بکار نرفته و برای افراد دیابتی مفید است.
گفتگویی کردم با رئیس جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی تا از آخرین یافته‌های او و تیمش بپرسم.
 صادقی گفت: این فرآورده‌های جدید ثبت اختراع شده و آمادگی داریم تا خط تولید آن‌ها را راه اندازی کنیم تا ارزش افزوده اش عاید استان شود.
وی  با بیان اینکه هم اکنون تعدادی سرمایه گذار برای ورود به چرخه صنعتی این فرآورده‌ها اعلام آمادگی کرده اند افزود: سوم و چهارم شهریور امسال، همایش ملی عناب در بیرجند برگزار می‌شود و در این مراسم از برخی برند‌های فرآورده‌های تولید شده  رونمایی و با سرمایه گذاران قرارداد بسته می‌شود.
فرآورده‌های آزمایشگاهی برای رسیدن به مرحله صنعتی و تولید انبوه نیاز به حمایت مسئولان از سرمایه گذاران دارد تا با برداشتن موانع سرمایه گذاری، راه را برای جذب ثروت از طریق فرآوری و ایجاد اشتغال فراهم کنند.
نویسنده: زهرا فلاحی نسب