طایفه گرایی چاله ای در مسیر توسعه کهگیلویه و بویراحمد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، استان کهگیلویه وبویراحمد به عنوان بخشی از سرزمین ایران با جمعیت افزون بر ۷۱۳ هزار نفر دارای ۱۷ شهر و هزار و ۶۷۶ روستای دارای سکنه در جنوب غربی کشورمان، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته تا به شکل امروزی خود رسیده است.

این استان با شش ایل: بویراحمد، بهمئى، طیبى، دشمن زیارى، باشت باوى و چرام، استانی قبیله‌ای شناخته شده که وجود ۱۶ تیره، ۱۸۱ طایفه، ۱۸۱۶ اولاد یا تش بیانگر وجود بافت عشیره‌ای و قبیله‌ای حاکم بر این استان است.
کارشناس تاریخ استان می‌گوید: با وجود رونق تمدن شهر و شهرنشینی به طور عمده تمدن و فرهنگ مردم این استان هنوز هم تا حدود زیادی دست نخورده باقی مانده است.

آقای آذر پیوند افزود: عناصر و مؤلفه‌های تیره و طوایف طی قرن‌های متمادی بین طوایف و مردم استان پیوندی محکم ایجاد کرده است؛ چنان‌که احساس طایفه‌گرایی و خویشاوندگرایی در میان کهگیلویه و بویراحمدی‌ها کتمان‌ناپذیر است.
آقای کرمی کارشناس جامعه شناسی استان هم می‌گوید: می‌توان گفت: نماد طایفه و قومیت گرایی در مراسم مختلف شکل می‌گیرد و به هنگام وقایع خاص همچون انتخابات به اوج می‌رسد.

وی افزود: شاید قبل از هرچیز دیگری بتوان قومیت گرایی را بزرگ‌ترین آفت محیط‌های کوچک سنتی این چنینی دانست.
این روز‌ها مراسم فاتحه خوانی مردگان پر رونق و گا‌ها با جمعیت فراوان در مناطق مختلف استان برگزار می‌شود و افرادی که قصد ثبت نام در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی را دارند به همراه جمع کثیری از هم طایفه ای‌های خود در این مراسم شرکت می‌کنند و به نوعی مانور حضور برای به رخ کشیدن تعداد طرفداران خود برگزار می‌کنند.
ابوذر از اهالی کهگیلویه که به تازگی خواهرش را از دست داده می‌گوید: در استان کهگیلویه و بویراحمد غیر از مصیبت وارد شده بر صاحب عزا، مصیبت پذیرایی و پخت و پز برای جمعیت کثیری که تا چند ده روز هم طول می کشد به مشکلی جدی تبدیل شده است.
وی افزود: این فرصتی است مناسب برای کاسبان آرا که در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی با حضوردر مراسم مختلف خود را در کنار مردم و با مردم معرفی کنند.
کرمی کارشناس جامعه شناسی در این خصوص گفت: بی گمان انتخاب بر اساس چنین تفکر و سنجشی راه را برای برگزیدن افراد اصلح و انتخابی شایسته‌تر دشوار می‌سازد و بروز افکار و اندیشه‌های نو و جوان را با تنگنا مواجه می‌کند.
وی افزود: طایفه گرایی با هدف تقسیم پست‌ها و مناصب مختلف به عنوان «غنیمت» در میان خویشان و اطرافیان منتخبان بدون توجه به عواقب منفی اینگونه عزل و نصب‌ها بر سرنوشت شهرستان تابعه و حتی کل استان انجام می‌گیرد.
دلایل قوت طایفه گرایی
به عقیده کارشناسان از مهمترین دلایل گرایش به قبیله و طایفه گرایی در بین خواص و نخبگان نبود نهاد‌های مدرن و نابسامانی‌های سیستمی و اجتماعی این نهاد‌ها است.
از این نیز که بگذریم تاکید همراه با تعصب بر برخی آداب و سنن غلط و ناکارآمد آفت بزرگتری است که قومیت گرایی با خود به همراه می‌آورد.
باور‌های نادرست، اعتقادات ُدگم وخرافاتی، حسادت‌های بیجا، چشم و هم چشمی‌های نابجا، پشت هم اندازی،کارگریزی و همواره به امید آینده‌ها بودن، غفلت از حال، تقدم منافع فردی بر مصالح جمع از دیگر عوامل ذکر شده اند که همچون سد محکمی میان جامعه و سعادت و پیشرفت واقع شده اند.

طایفه گرایی معلول یک بی سامانی اجتماعی است، وقتی تمام مظاهر جامعه تغییر کند و فرد مایل به حرکت به سوی ساختار جدید است، اما این ساختار دست نیافتنی است، اومجبور می شود به ابزار‌های سنتی روی آورد.
عملکرد ناپخته و وعده‌های حساب نشده‌ی کاندیدا‌ها نیز در افزایش و استحکام قبیله گرایی نقش به سزایی دارد.
چون مردم یک ایل یا طایفه فکر میکنند در زمان فلان نماینده به آن‌ها توجه نشده بلکه به فامیل و طایفه خودش رسیدگی کرده، باید کسی از طایفه خودشان انتخاب کنند تا به خواسته خود و طایفه رسیدگی کند.
عوامل تاثیر گذار نظام طایفه‌ای در انتخابات
درطول سالیان پس از انقلاب مردم ایران، انتخابات مجلس شورای اسلامی وشورای اسلامی شهر و روستا با دخالت و مشارکت گسترده و هدفمند اقوام وطوایف کهگیلویه و بویراحمد برگزار شده است به طوری که هر طایفه‌ای که برخوردار از چند مولفه بوده توانسته نقش تعین کننده‌ای در انتخابات و مشارکت‌های سیاسی داشته باشد.
مولفه جمعیت نقش تعین کننده‌ای در انتخابات دارد به نحوی که اگر جمعیت یک طایفه بیشتر باشد فرد کاندید شده از حمایت وآرای بالاتری برخوردار است.
به عنوان نمونه در انتخابات شورای یکی از شهر‌های استان به علت برخورداری یکی از کاندیدا‌ها از حمایت طایفه پر جمعیت توانست دو دوره به عنوان عضو شورای شهر انتخاب شود.

نتایج انتخابات نشان می‌دهد که تا چه حد معیار‌های قومی در تصمیم گیری‌ها نقش داشته و این یعنی اینکه شهروندان و افراد جامعه هنوز به منفعتی فراتر از منافع قوم وطایفه برای خودشان متصور نیستند.
قدرت نمایی قومی و طایفه ای، اینکه وزن و اقتدار خود را به دیگران نشان دهند، رسیدن به اهداف مادی و به دست آوردن مناصب سیاسی و اجتماع و ترس از به قدرت رسیدن طوایف مقابل، از علت‌های حضور گسترده طوایف در مشارکت‌های سیاسی ذکر شده است.
فرمانده سپاه فتح کهگیلویه و بویراحمد با تبیین برخی معضلات و چالش‌های مختلف در بخش‌های گوناگون استان گفت: مسیر توسعه و عبور از مشکلات موجود را باید در حذف نگاه‌های تنگ نظرانه سیاسی و قبیله‌ای و طایفه گرایی جست و جو کرد.
سردار حمید خرم دل با یادآوری مشکل اشتغال و نبود امنیت شغلی در کنار برخی تبعیض‌ها را یکی از مشکلات جدی به ویژه برای جوانان و تحصیلکردگان این استان دانست و افزود: یکی از مهمترین دلایل بروز این مشکل نگاه‌های تنگ نظرانه طایفه گرایی و سیاسی است.
وی ترویج و عادت به قانون گریزی‌ها و برخی سفارشات پیرامونی را برای انجام امور روزمره در بین مردم این استان آفت و سمی مهلک در مسیر توسعه این استان برشمرد.
طایفه گرایی موجب محو شدن شایستگی‌ها و شایسته سالاری
آقای ر. ع که دانش آموخته یکی از دانشگاه‌های بزرگ کشور بوده می‌گوید: مدیران وقت یکی از ادارات کل استان به خاطر اینکه وابستگی طایفه‌ای ام به مناطق گرمسیر بوده از دادن کار به من در یکی از ادارات استان که تخصص من بود خود داری کردند و این کار به شخصی که اصلا تخصصی در این زمینه نداشت واگذار شد.
وی افزود: با واسطه نماینده مردم در یکی از ادارات استان‌های دیگر که به تخصص من نیاز نداشت مشغول شدم و تنها توانستم برای خود ممر درآمدی داشته باشم و از تخصصم نه خود نه دیگران بهره‌ای نبردند.
آقای شریعتی کارشناس امور اجتماعی در این خصوص گفت: دامن زدن به بحث‌های قومی و قبیله‌ای و ارسال شکایات و پرونده سازی علیه افراد در این استان که تنها از سر حسادت، غرض ورزی و طایفه گرایی است، مسئولان کشوری را مجاب کرده که برای واگذرایی پست‌های مدیریتی این استان از مدیران غیر استانی استفاده کنند، این درحالی است که بسیاری از جوانان این استان که در دیگر مناطق کشور در پست‌های مدیریتی منصوب شده و سال‌ها منشائ خدمت بوده اند افرادی لایق و شایسته بوده و هستند.
آقای کرمی کارشناس جامعه شناسی استان هم معتقد است: همه آسیب‌هایی که استان از جانب مدیران غیر بومی متحمل شده ناشی از تفکر طایفه گرایی و تحمل نکردن یکدیگر بوده است.

باید گفت: بساط طایفه گرایی در استان گسترانده شده به طوری که مثلا در ۴ سال گذشته عملکرد قبیله گرایی و انتصاب قریب به ۲۰ مدیر و معاونت از یک طایفه خاص و پشت کردن به ۶۰۰ هزار نفر دیگر از مردم استان باعث شد در انتخابات اخیر از هر طایفه یک کاندیدا وارد صحنه انتخابات شود تا برای احقاق حق طایفه خود کاری انجام دهند.

این پدیده نادرست حتی به افراد تحصیل کرده مثل اساتید دانشگاه‌ها هم سرایت کرده است، آن‌ها به خاطر به دست آوردن امتیازات شخصی به کاندید طایفه‌ای رأی می‌دهند و متأسفانه این خواص به موضوع قومیت گرایی و قبیله گرایی مشروعیت می‌بخشند.
شاید چندان دور از واقعیت نباشد اگر بگوییم که امروز بزرگترین رسالتی که بر دوش تحصیل کردگان و اهل علم این دیار قرار دارد آگاه سازی ذهن خود و اطرافیان برای نفی فرهنگ مذموم طایفه گرایی وقوم گرایی و تبعات منفی آن باشد.

حجه الاسلام سید محمد موحد نماینده ۵ دوره مجلس شوراس اسلامی در محفلی غیر رسمی گفت: در طول ۲۰ سال اداوار نمایندگی در مجلس شورای اسلامی به شدت از مطالبات طایفه و قوم گرایی تحت فشار بودم و شاهد خدمات و تخصص بسیاری از افراد نخبه و توانمند در خارج از استان بوده ام که این موضوع خود خسارات فراوانی به این استان وارد کرد.
آقای کرمی کارشناس اجتماعی می‌گوید:پس از گذشت ۴ دهه از تلاش نظام اسلامی برای توسعه مناطق شهری و روستایی و با وجود خدمات بسیار دولت استانی همچون کهگیلویه و بویراحمد که از قافله توسعه یافتگی به شدت عقب افتاده گذر از قوم گرایی یک ضرورت انکارناپذیر است.
وی افزود: در چنین وضعیتی فرهیختگان و گروه‌های مرجع باید افراد توانمند و متخصص را برای ورود به شورا‌های اسلامی و انتخابات مجلس به مردم معرفی کنند تا آفت قوم‌گرایی رخت بربندد.
کرمی اضافه کرد: با پشت سر گذاشتن پدیده قوم‌گرایی، شایسته سالاری جای فامیل سالاری را می‌گیرد و با انتخاب افراد کارآمد و متخصص، نیروی انسانی مناطق شهری و روستایی با انگیزه بیشتری برای توسعه شهر خود تلاش می‌کنند.
تأکید بر قوم گرایی آن‌چنان عرصه انتخابات را در کهگیلویه و بویراحمد تحت‌الشعاع قرار می‌دهد که پس لرزه‌ها و نتایج منفی آن پس از انتخابات بر پیکر این استان نمایان‌تر می‌شود.
آقای فتحی جامعه شناس معتقد است: نمی‌توان از این حقیقت گذشت که بخشی از تاریخ کهگیلویه و بویراحمد را کشمکش‌های قبیله‌ای و طایفه‌ای و نزاع های دسته جمعی شکل داده و این وضعیت بر ذهنیت تاریخی و فرهنگ سیاسی ساکنان تأثیر گذاشته است.
وی گفت: استمرار این فرهنگ در بیشتر مواقع جهت دهنده رفتار سیاسی افراد بوده و مانع تحلیل و تصمیم گیری درست سیاسی شده است به‌طوری که نفع طایفه و عشیره بر مصلحت شهر و منطقه برتری می‌یابد.
علی مسعود زاده دیگر جامعه شناس استان هم گفت: این عامل خویشاوندی به‌عنوان یکی از منابع قدرت، مانعی جدی بر سر راه شایسته سالاری قرار گرفته و در چنین شرایطی تعصب‌های بیجا مانع از وفاق اجتماعی و مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی سالم می‌شود.

دامن زدن به مسائل قومی مانع انتخاب صحیح
آیت الله سید شرف الدین ملک حسینی نماینده، ولی فقیه در کهگیلویه و بویراحمد، دامن زدن به برخی مسائل قومی در انتخابات را به‌عنوان محرکی در ایجاد هیجانات نامعقول به ویژه در انتخابات مجلس و شورا‌های اسلامی شهر و روستا در این استان دانست که باید با مدیریت صحیح، کارآمد، مقتدر و معقولانه مانع از بروز این گونه آفت‌ها شد.
وی گفت: قومیت گرایی سرآغاز نادیده گرفتن صداقت، تجربه، شجاعت، امانت‌داری و تخصص از حداقل ویژگی‌های یک نماینده خوب است.
نماینده مردم استان در مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: وقتی نظام شایسته سالاری جایگزین تفکر سنتی قوم گرایی شود، بهترین افراد در بهترین جایگاه با بالاترین بازده به مردم خدمت می‌کنند.
آیت اله ملک حسینی افزود: تجربه ادوار گذشته انتخابات درکهگیلویه وبویراحمد نشان می‌دهد که گزینش نمایندگان بر اساس تفکر طایفه گرایی چه نتایج تلخی به همراه داشته است به‌طوری که برخی مناطق به‌جای پیشرفت توسعه با محرومیت بیشتر و اتلاف منابع رو به رو بوده‌اند.
آقای نگین تاجی رئیس کل دادگستری کهگیلویه و بویراحمد هم معتقد است که در عرصه حساس انتخابات باید گزینش از مدار قومیت و طایفه گرایی به سمت انتخاب بر مبنای تدبیر، تعهد و عقلانیت تغییر کند.
حجت‌الاسلام علی‌فتح میرمحمدی مدیرکل امور اجتماعی استانداری کهگیلویه و بویراحمد در نشست کمیسیون ارتقاء امنیت اجتماعی استان هم گفت: طی یک نظرسنجی که از ۳۴۳ نفر در استان کهگیلویه و بویراحمد به صورت تصادفی صورت گرفت، نارضایتی مردم استان از خاص گرایی فرهنگی، طایفه گرایی، خانواده گرایی و خویشاوندسالاری به وفور دیده می‌شود.
راه‌های گذر از پدیده سنتی و برانداز طایفه گرایی

به عقیده کارشناسان، از دلایل مهم طایفه گرایی نبود نهاد‌های مدرن و به روز در مسیر شایسته سالاری و کم کاری دستگاه‌های فرهنگی است.
کارشناس اجتماعی گفت: رسانه‌ها از جمله صدا و سیما، روزنامه‌ها و رسانه‌های دیجیتال باید از طرق مختلف به تفهیم اثرات منفی، عواقب طایفه گرایی و لزوم توجه به شایسته سالاری اطلاع رسانی کنند.
آقای میر فردی با بیان اینکه باید حس برتری طلبی طایفه‌ای را به شایسته سالاری منطقی مبدل کنیم افزود: خوب بودن و بد بودن افراد را به طایفه و قبیله منتسب نکنیم و نیز نمایندگان، تصمیم گیرندگان و مسئولان تا حد امکان از وعده‌های حساب نشده و امکان ناپذیر خودداری کنند و به جای حل مشکلات افراد طایفه یا هواداران، افراد را با توجه به توانایی و شایستگی انتخاب کنند و وعده‌هایی که می‌دهند حساب شده و امکان عملی شدن داشته باشند و به مصالح عمومی بیندیشند.
وی گفت: دانشگاهیان، فرهنگیان، نخبگان و تحصیل کردگان در محافل، کلاس‌های درس، همایش‌ها تعلیمات لازم را در خصوص برون رفت از معظل طایفه گرایی و محاسن شایسته سالاری تذکر دهند.
حسین کلانتری استاندار کهگیلویه و بویراحمد هم از رسانه‌ها خواست به‌عنوان مؤثرترین ابزار برای تنویر و جهت دهی افکار عمومی، اجازه سوق دادن انتخابات در این استان را به سمت قومی گرایی و طایفه‌ای شدن ندهند.
وی، دامن زدن به برخی مسائل قومی، عشیره‌ای و قبیله‌ای در عرصه انتخابات را محرکی در ایجاد تنش‌ها و بروز برخی ناهنجاری‌های نامعقول دانست.
رئیس دانشگاه یاسوج نیز معتقد است قوم گرایی و رانت فامیلی یک سیستم را کوچک نگه می‌دارد و از افراد خلاق و شایسته محروم می‌کند و باید برای کاهش این مساله کار مداوم چند ساله صورت گیرد.
احمد عریان اضافه کرد: دانشگاه یاسوج آماده انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه قوم گرایی در استان است.
نویسنده: غلام حسین موسوی سوق