افزایش چشمگیرسرانه مطالعه کتاب با راه اندازی بزرگترین کتابخانه عمومی کشور در اراک

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ برای این پروژه عظیم که اکنون 45 درصد پیشرفت ساخت دارد 11 میلیارد تومان هزینه شده است.
سرپرست اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان مركزي می گوید: برای تکمیل و تجهیز کتابخانه عمومی اراک در 18 هزار متر مربع زیربنا 40 میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز است.
پروژه کتابخانه مرکزی کلانشهر اراک بر اساس طرح اصلی در هفت طبقه شامل مخزن کتاب، تالار اجتماعات، نمایشگاه و فروشگاه محصولات فرهنگی، کتابخانه کودکان و کلاس‌های آموزشی، کانون نابینایان و کم‌ توانان جسمی، بازارچه کتاب، سایت کامپیوتری، فضاهای مجزای مطالعه، ساختمان اداری، اتاق ‌های محققان، بخش صحافی، نمازخانه و آمفی تئاتر احداث می شود و دارای سالن‌های مجزا ویژه آقایان و بانوان خواهد بود.
مجید رستگاری با اشاره به ضرورت توسعه فضای کتابخوانی در استان مرکزی می افزاید: تا افق 1404 باید به ازای هر 100 نفر 8 متر مربع فضای کتابخانه ای داشته باشیم ولی الآن این رقم 2 و 2 صدم متر مربع است.
اما با راه اندازی بزرگترین کتابخانه عمومی کشور در اراک این سرانه به شاخص 5 متر مربع به ازای هر 100 نفر خواهد رسید که البته باز هم تا شاخص استاندارد 8 متر مربع خیلی فاصله داریم.
کتاب، یار همیشگی...
کتاب، این دوست و یار همیشگی هنوز نتواسته به عنوان یک ضرورت در زندگی مردم جایگاه واقعی خود را تثبیت کند.
عام ‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌ روز است و اگر سرانه مطالعه را یکی از شاخص های ارزیابی رشد توسعه و پیشرفت فرهنگی هر کشور بدانیم، به خوبی اهمیت کتابخوانی برای همگان آشکار می شود.
در حالیکه آقای صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 23 آبان امسال در همایش میراث مکتوب رضوی در مشهد مقدس سرانه مطالعه در ایران را بر اساس آخرین آمایش سال 98 بین 12 تا 13 دقیقه در روز برای هر فرد اعلام کرده بد نیست که نگاهی داشته باشیم به سرانه مطالعه در برخی کشورهای جهان.

سرانه مطالعه در جهان...
در یکی دو سال اخیر در بین مردم جهان، هندی ها توانسته اند بیشترین زمان سرانه مطالعه در طول روز را با یک ساعت و 52 به نام خود ثبت کنند.
طبق آمارهای جهانی آمریکایی ها 20 دقیقه، انگلیسی‌ها 55 دقیقه و ژاپنی‌ها هم 90 دقیقه از وقت خود را در شبانه روز به مطالعه کتاب اختصاص می دهند.
اهمیت و ضرورت علم اندوزی در نگاه پروردگار حکیم...
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
بخوان به نام پروردگارت كه آفريد
بخوان تا هدف آفرینش نمودار شود؛ بخوان که کتاب، بالاترین اعجاز خلقت است.
این نخستین سخن آفریدگار با پیامبراعظم (ص) در جاودانه ترین کتاب هستی است که از نقش بی بدیل مطالعه برای شناخت ناشناخته های هستی و کمال انسان حکایت دارد.
سوره علق، یادآور اهمیت یادگیری دانش و وسعت بینش...
اهمیت یادگیری و افزایش سطح دانستنی ها و معلومات برای اشرف مخلوقات و همه انسان ها تا آنجاست که سوره علَق، نخستین سوره‌ای است که بر پیامبر اسلام (ص) نازل شد.
یادگیری علم به اندازه ای مهم است که رسول خدا (ص) فرمودند: «با سوادی که بخوابد، از بی ‌سوادی که نماز بخواند بهتر است».
در هوای تازه ی دانستن...
کتاب خواندن و درک مطالب جدید یعنی زدودن روزمرگی از زندگی و پرواز ذهن به آسمان دانش و ناشناخته های آفرینش.
کتاب خواندن کنار رفتن پرده نادانی از پیش چشم، نفس کشیدن در هوای تازه دانستن و کسب آگاهی است و هفته کتاب و کتاب خوانی از 25 آبان تا 2 آذر هر سال بهترین بهانه برای ترویج و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در جامعه و خانواده و البته فرصت مناسبی برای بازبینی فعالیت های نهادهای فرهنگی در این زمینه است.

ضرورت همگانی کردن فرهنگ مطالعه...
کارشناسان حوزه مطالعه و کتابخوانی معتقدند: برای پیش گیری از مفسده های اخلاقی، رهایی از پوچ گرایی، بالابردن سطح تحصیلی نوجوانان و جوانان و ارتقای سطح فرهنگ جامعه باید خانواده ها به مطالعه بیشتر تشویق شوند، چرا که پرورش ذهن خلاق و مبتکر دانش پژوهان و تقویت روحیه علمی و دینی نسل سوم کشور و باز شدن افق دید آینده سازان برای مشاهده شگفتی های جهان، همه در گرو مطالعه است.
بر همین اساس با توجه به اهمیتی که اسلام و بزرگان دینی به مطالعه داده اند، برای دفاع از آرمان های دینی و فرهنگ اسلامی و جبران عقب ماندگی ها و رسیدن به خود باوری، باید فرهنگ مطالعه همگانی شود.

وضعیت کتابخوانی و فضای کتابخانه های استان مرکزی...
حال که از اهمیت علم اندوزی و مطلعه کتاب سخن به میان آمد بد نیست سری به کتابخانه های استان مرکزی بزنم تا در گزارش پیش رو وضعیت آنها را دقیق تر بررسی کنم.
ساعت 8 صبح یکی از همین روزهای خدا در ماه آذر به کتابخانه عمومی شهر اراک رفتم، کتابخانه ای نسبتا بزرگ با امکانات تقریبا مناسب اما نه در حد عالی که پاسخگوی جمعیت 600 هزار نفری اراک باشه.

سکوتی از جنس آرامش...
سکوتی مطلق بر فضای کتابخانه حاکمه و چند نفری هم در حال مطالعه هستن.
بدون اینکه این سکوت آرامش بخش را بشکنم به آرامی کنار جوانی آراسته و شیک پوش نشستم و وضعیت کتابخوانی و کم و کیف کتابخانه های اراک را از او جویا شدم.
امید ابراهیمی که به گفته خودش روزی پنج ساعت از وقتش را برای مطالعه در کتابخانه می گذراند، تعداد کتابخانه های عمومی اراک را برای استفاده شهروندان کافی نمی داند و می گوید: نبود کتابخانه در محل زندگی و دوری محل اسکان تا کتابخانه بر اراده ام برای حضور مستمر در کتابخانه عمومی شهر تاثیر منفی می گذارد.
زهرا فراهانی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی هم که خود را با روزانه چهار ساعت مطالعه اهل کتاب و کتابخوانی می داند هم تنوع در عناوین مختلف کتاب های تخصصی را خواستار شد و در عین حال با گلایه از مسئولان می خواهد برای بهبود وضعیت کتابخوانی و توسعه کتابخانه ها بیشتر تلاش کنند.
به سراغ سرپرست اداره کل كتابخانه هاي عمومي استان مركزي رفتم تا اینبار وضعیت موجود را از زبان یک مسئول بررسی کنم.

افزایش 12 درصدی کتابخانه ها...
سرپرست اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان مركزي با درخشان خواندن فعاليت کتابخانه های استان در حيات 40 ساله نظام اسلامي می گوید: كتابخانه هاي استان از بدو انقلاب تاكنون 12 برابر شده که رقم قابل توجهی است.
او می افزاید: شمار كتاب هاي موجود در كتابخانه هاي استان مركزي از 35 هزار جلد در بدو انقلاب به يك ميليون و 200 هزار جلد رسيده كه بيانگر رشد 33 برابري است.
اکنون 83 باب كتابخانه فعال شامل نهادی و مشارکتی در استان مركزي وجود دارد كه این رقم پیش از انقلاب 7 باب کتابخانه بوده است.
این در حالی است که پیش از انقلاب کتاب های موجود در کتابخانه های استان مرکزی 35 هزار جلد بوده که اکنون به یک میلیون و 283 هزار جلد افزایش یافته است.
به گفته دانشی 73 باب از كتابخانه هاي استان مركزي به صورت نهادي و 10 باب هم مشاركتي مديريت مي شود و قرار است به زودي يازدهمين كتابخانه مشاركتي هم در ساوه راه اندازي شود.
کتابخانه های عمومی استان مرکزی سالانه علاوه بر 50 هزار نفر عضو ثابت‌ 80 هزار مراجعه كننده موردي هم دارند.
كتاب هاي الكترونيكي مکمل كتاب هاي چاپي...
كتاب هاي الكترونيكي در فضاهاي مجازي به نوعي تكميل كننده كتاب هاي چاپي هستند و بايد از اين ظرفيت براي بهبود افزايش سرانه مطالعه بهره برداري موثر شود.
سرپرست اداره كل كتابخانه هاي عمومي استان مركزي می گوید: یکی از مشکلاتی که مانع از فراگیر شدن سامانه الکترونیکی کتابخانه ها در کشور شده موضوع کمبود اعتبار برای پرداخت کامل حق نشر به مولفان است که در صورت برطرف شدن مشکل، این مزیت می تواند مکمل کتاب های چاپی بوده و نقش موثری در افزایش سطح مطالعه مردم داشته باشد.

همه برای کتاب؛ تلاشی از جنس امید...
در همین ایرانی که می‌ گویند سرانه کتابخوانی پایین است برخی ‌ها از کوه و کمر می‌گذرند تا کتاب‌ها را به دوستدارانش برسانند.
این افراد لقب مروجان کتاب را دارند؛ یعنی کسانی که با وجود غلبه فضای مجازی نا امید نشده اند و حتی از این فضا نیز برای گسترش مطالعه استفاده می‌کنند.
ترویج کتاب گاهی در سطح دولتی و گاهی خودجوش است و مروجان کتاب در همه جا هستند، بدان معنی که حتی یک کتابفروش هم می‌تواند مروج کتاب باشد.

محتوا؛ اساس تشویق به کتابخوانی...
جنس خوب، هیچوقت بدون مشتری نمی ماند.
در عصر ماشین زده کنونی برای هر کالای فرهنگی از نوع مرغوب آن مشتری پیدا می شود و جایی در سبد خرید خانواده ها پیدا می کند، همانطور که بسیاری از کتاب ها توانستند این مسیر را طی کنند.
کیفیت ناچیز، چاپ بدون جذابیت ظاهری، گرانی کتاب و مشکلات حوزه توزیع کتاب مهمترین مشکلات عرصه مطالعه و کتابخوانی است.

آینده ای روشن با جامعه کتابخوان...
توسعه و افزایش سرانه مطالعه نیازمند خلاقیت و برنامه‌ ریزی‌های کوتاه و بلند مدت است.
کارشناس فرهنگی اداره کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی معتقد است: سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی از شاخص‌های مهم توسعه یافتگی جامعه است و جامعه ای که در آن فضای مطالعه و پژوهش از نظر سخت افزاری و نرم افزاری به شکل مطلوب فراهم باشد کمتر از فرهنگ بیگانه تاثیر می پذیرد.
برای ارتقای کتاب و کتابخوانی نهاد حاکمیت، آموزش و نهادهای متولی کتاب سهم قابل توجهی دارند که با تعامل بین آنها شاخص مطالعه و کتابخوانی افزایش می یابد.
رضا توکلی می گوید: البته در این مسیر نباید وظیفه خطیر خانواده ها در ترویج فرهنگ کتابخوانی فراموش شود چرا که خانواده‌ها با امکاناتی مثل فضای مجازی می توانند در راستای افزایش سرانه کتابخوانی تلاش کنند.
موانع موجود بر سر راه ارتقای سرانه مطالعه...
تا حالا به این سوال فکر کردید که آخرین باری که کتاب خوانده اید کی بوده؟
شاید برای خیلی ها پاسخ به این سوال کمی سخت باشه، آن هم دقیقا در شرایطی که فضای مجازی جایگاه کتاب و کتابخوانی را بسیار ضعیف کرده است.
ورود رسانه های مجازی، نداشتن انگیزه مطالعه، نبود کتابخانه های سیار در برخی شهرها به ویژه در روستاها، مجهز نبودن کتابخانه ها به کتاب های جدید و ضعف اطلاع رسانی در زمینه معرفی کتاب و کتابخانه ها شاخص هایی هستند که مانع از افزایش سرانه مطالعه در کشور می شود.

راهکار ترویج فرهنگ کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه...
براي معرفي كتابخانه هاي شهرستان ها به مدارس و دانش آموزان باید تدابير لازم در نظر گرفته شود و اين موضوع بايد در دستور كار شوراي آموزش و پرورش استان های کشور قرار گیرد.
کارشناس فرهنگی اداره کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی می گوید: یکی از راهکارهای توسعه فرهنگ کتابخوانی در جامعه شاد کردن محیط کتابخانه هاست، اما این مکان های فرهنگی در عین حال باید مملو از کتاب های مرجع و معتبر باشند تا کاربران با رغبت بیشتر از این مراکز بهره برداری کنند.
به اعتقاد رضا توکلی تجهیز کتابخانه مدارس اهمیت زیادی دارد و در کنار آن باید در شهرداری ها،‌ شبکه بهداشت و‌ دانشگاه ها هم ساز و کارهای کتابخوانی برای کارکنان،‌ خانواده ها و فرزندان آنان مهیا شود.
او توجه ویژه به حوزه کتابخوانی کودک و نوجوان، بهبود سیستم توزیع کتاب در کتاب فروشی ها، فرهنگ سازی برای ترویج و اشاعه فرهنگ کتابخوانی در قشرهای مختلف جامعه و سرعت در تکمیل و راه اندازی بزرگترین کتابخانه عمومی کشور در شهر اراک را مهمترین راهکارهای اصولی برای افزایش سرانه مطالعه در استان مرکزی می داند.

حرف آخر...
بر همگان آشکار است که سرانه مطالعه در ایران از وضع مناسبي برخوردار نیست و اعداد و ارقام اعلام شده از سوی مسئولان با ميانگين جهاني فاصله معنا داري دارد که بايد اين روند با همراهي همه بخش ها اصلاح شود.
برنامه های مختلف در حوزه کتابخوانی باید منجر به برون داد ملموس و البته نتیجه این برنامه ها هم باید به ارتقای وضعیت کتابخوانی مردم منجر شود.
اما با وجود نهادهای متعدد در زمینه گسترش فرهنگ کتابخوانی هنوز در این زمینه ضعف بسیاری وجود دارد.
متاسفانه بسیاری از مردم حتی نام کتابخانه های شهر خود را هم نمی دانند و یا با کتاب های پر فروش روز آشنا نیستند و این اصلا زیبنده جامعه با سابقه فرهنگی ایران نیست.
امروز برای فیلم خوب، تبلیغ می شود، اما هنوز این ضرورت حس نشده است که باید برای کتاب خوب هم تبلیغ کنیم.
حالا اما، حوزه کتابخوانی بیش از گذشته نیازمند توجه ویژه مسئولان است و هرچند نهادهای مختلفی مسئول ترویج و گسترش فرهنگ کتابخوانی هستند، اما این تلاش ها برای رسیدن به سطح مطلوب مطالعه در کشور و به ویژه استان مرکزی کافی نیست./
نویسنده: سید احمد طباطبایی