آرامگاه شاعر معروف شیعه و کاخ آپادانای شوش

 

آرامگاه دعبل خزاعی

 

کاخ آپادانای شوش؛ تجسمی ناب از هنر و تاریخ ایران

کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوار‌های کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است.

کاخ داریوش واحد‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوار‌های داخلی کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سپاه جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بقایای به‌جای‌ماندهٔ آن‌ها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.


کاخ آپادانای شوش، عمارتی تاریخی و متعلق به دوران هخامنشیان است که در سال ۱۳۸۰ و با شماره‌ی ۳۹۸۱ به عنوان اثر ملی به ثبت رسید. با کجارو همراه باشید تا اطلاعاتی در مورد تاریخچه و معماری این بنای عظیم ایران کهن در اختیار شما دوستان قرار دهیم.

شهرستان شوش، بواسطه‌ی آثار و بنا‌های تاریخی برجای‌مانده از ایران کهن، شهرتی جهانی را از آن خود کرده است. کاخ آپادانا ازجمله آثار تاریخی است که شکوه و عظمت تمدن و فرهنگ غنی ایران را به جهان و جهانیان عرضه می‌سازد. عمارتی کهن که گرد تاریخ، قدمتی به شکوه اقتدار را بر پیکرش ارزانی داشته و دهان هر گردشگر و علاقه‌مند به تاریخ بشریت را به تحسین گشوده‌است. این عمارت تاریخی متعلق به دوران هخامنشیان، در سال ۱۳۸۰ و با شماره‌ی ۳۹۸۱ به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است. با کجارو همراه باشید تا اطلاعاتی جامع و مفید در مورد تاریخچه و معماری این بنای عظیم ایران کهن در اختیار شما دوستان قرار دهیم.

کاخ آپادانای شوش، در استان خوزستان، شهرستان شوش و در محدوده‌ی مربوط به قلعه‌ی شوش قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که در نزدیکی این بنای تاریخی، مجموعه‌ای به نام کاخ فرانسوی‌ها که توسط کشور فرانسه ساخته شده است، وجود دارد. اگر از اندیمشک، ۴۰ کیلومتر در جاده‌ای سرسبز و زیبا رانندگی کنیم، به شهر «شوش» می‌رسیم که یکی از کهن‌ترین شهر‌های جهان است. حفاری‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این منطقه در ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده، در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مردم این مکان در قلعه زندگی می‌کردند و از ۴۰۰۰ سال پیش، اولین مکان روی زمین است که در آن زندگی شهری ایجاد شده است.

تاریخچه‌ی کاخ آپادانای شوش

شهر شوش که می‌توان از آن به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی در ایران یاد کرد، دربرگیرنده‌ی وقایع تاریخی شگرفی از دوران حکومت پادشاهان و امپراتوران ایران کهن، همچون فرمانروایی پادشاهی هخامنشیان است. این خطه از کشور، پاسدار عمارات و آثار تاریخی باشکوه و ارزشمندی است که بیان‌کننده‌ی بخشی از هویت و فرهنگ غنی سرزمینی است بی‌نظیر که تاریخ‌شناسان، باستان‌شناسان و مورخان را به تعظیم و نکوهش وا داشته است. باستان‌شناسان قدمت این شهرستان را به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد نسبت می‌دهند. پیشینه‌ای که تمدنی ناب از ایران کهن را برای آیندگان به ارمغان آورده است. به اعتقاد بسیاری از مورخان و کارشناسان تاریخی، اولین نشانه‌های تمدن بشری در شهرستان شوش، به دهکده‌ای تاریخی و متعلق به دورانی بالغ بر ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد و همین مسئله یکی از دلایل اهمیت و شکوه این منطقه در کشور و سراسر جهان به شمار می‌آید. کاوش‌گران و باستان‌شناسان به دلیل قدمت و اهمیت تاریخی شوش، همچنان به فعالیت‌ها و کاوش‌های خود در جستجوی بخشی دیگر از تاریخ و فرهنگ گذشتگان این سرزمین، ادامه می‌دهند.

خوشبختانه به نظر می‌رسد که محوطه‌ی تاریخی شوش در سال ۲۰۱۵ میلادی و در سی و نهمین اجلاس کمیته‌ی میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی سازمان ملل متحد (یونسکو)، به ثبت جهانی رسیده است. این مجموعه‌ی تاریخی را عماراتی همچون: کاخ شائور، کاخ آپادانا، دروازه‌ی شرقی، هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه‌ی بنا‌های تاریخی دوران اسلامی، قلعه‌ی فرانسوی‌ها و تپه‌های آکروپول تشکیل می‌دهند. شهرستان شوش که در گذشته یکی از مهم‌ترین مراکز تمدن و فرهنگ حکومت‌های قدرتمند و باشکوه ایران کهن درنظر گرفته می‌شد، امروز نیز بواسطه‌ی آثار و عمارات ارزشمند تاریخی، از نظر کارشناسان تاریخی و باستان‌شناسان داخلی و خارجی، همچنان باابهت و قابل توجه محسوب می‌شود. کاخ آپادانای این شهرستان یکی از بنا‌های تاریخی ایران کهن به شمار می‌آید که در سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ قبل از میلاد به دستور داریوش کبیر (اولین پادشاه حکومت هخامنشیان) بر فراز عمارات باقی‌مانده از دوران عیلامی‌ها ساخته شده است. برخی از کارشناسان و باستان‌شناسان معتقدند، داریوش این کاخ را به عنوان اقامتگاه یا قصر زمستانی پادشاهان هخامنشی تاسیس کرده است.

برخی از مورخان و باستان‌شناسان، شهر شوش را در یکی از مراکز مهم مذهبی دوران حکومت داریوش معرفی کرده و علت انتخاب این مکان برای ساخت کاخ آپادانا را نیز همین امر می‌دانند. به نظر می‌رسد که آپادانا نام باستانی بنا‌هایی است متشکل از تالار‌هایی با ستون‌های متعدد که می‌توان به کاخ آپادانای مجموعه‌ی تخت جمشید به عنوان نمونه‌ای جالب و ستودنی از این گونه عمارات، اشاره کرد. در سال ۱۸۴۹ کاوش‌ها و حفاری‌های متعددی بر آثار باقی‌مانده از شهر شوش، شروع شد که آثار شگفت‌انگیز و ارزشمندی از قرون مختلف ایران از جمله امپراتوری هخامنشیان، حکومت ساسانیان، دوران ایلامیان، دوران اسلامی و حتی به اعتقاد برخی از کارشناسان تاریخی، دوران قبل از تاریخ نیز توسط کاوش‌گران کشف و ضبط شد. این در حالی است که به نظر می‌رسد پس از کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته توسط گروهی از باستان‌شناسان فرانسوی به سرپرستی مارسال دیولافوا این مجموعه در سال ۱۸۸۰ میلادی کشف شد. متاسفانه در پی کشف این کاخ توسط باستان‌شناسان فرانسوی، ستون‌ها و سرستون‌های کاخ بوسیله‌ی اره بریده و به کشور فرانسه انتقال داده شد. این درحالی است که تنها چند زیرستون در این منطقه باقی‌مانده و اکثر اشیا کشف شده، به موزه‌ی لوور فرانسه منتقل و در آنجا نگهداری می‌شوند. تمامی آثار معماری کشف شده‌ی دوره هخامنشی از محوطه شوش، آجر لعابدار بی‌نظیری است که به نام پیتورسک گفته می‌شود.

جالب است بدانید که این کاخ ۷۰ سال پس از کشف به ثبت ملی رسیده است. از نکات مهمی که در کاوش‌های صورت گرفته بر کاخ آپادانا وجود دارد، می‌توان به کشف کتیبه‌ای مربوط به دوران پادشاهی داریوش اشاره کرد که روی آن نوشته‌ای از قول داریوش حک شده که بیانگر شرح ساخت کاخ آپادانا است.

اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا، آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.

معمای کاخ آپادانا
کاخ آپادانای شوش، به دستور داریوش کبیر، پادشاه حکومت هخامنشیان به مساحت ۱۰ هزار و ۴۳۴ متر مربع احداث شده است. معماری صورت گرفته در این مجموعه‌ی عظیم، بسیار فوق‌العاده و قابل توجه است. معمار و طراحان این عمارت کهن بخش‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه، کاخ پذیرایی و سه حیاط مرکزی را طراحی و ساخته‌اند. به نظر می‌رسد که دیوار‌های بخش داخلی این کاخ با استفاده از آجر لعابدار ساخته شده است. این آجر‌ها توسط هنرمندان ایران کهن به نقوش سپاه جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی تزئین شده‌اند. آثاری که از این آجر‌ها برجای مانده است، امروزه در موزه‌های کشور‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شود. کارشناسان معماری معتقدند که طرح کاخ به صورت عمارتی است کوشک مانند که از ۳ ایوان متشکل از چندین ستون که در بخش‌های شمالی، غربی و شرقی قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است. مجموعه‌ی کاخ آپادانا از اتاق‌ها و تالار‌های بسیاری برخوردار است که درحال حاضر تنها ۱۱۰ اتاق و تالار آن توسط کاوش‌گران و باستان‌شناسان کشف شده است. به نظر می‌رسد این کاخ از ۶ حیاط برخوردار است که ۳ حیاط بسیار وسیع در پیرامون محور شرقی و غربی احداث شده‌اند. این حیاط‌ها داخل کاخ آپادانا قرار گرفته و توسط راهرویی بزرگ به قسمت شمالی متصل شده اند. ۳ حیاط کوچک‌تر نیز در قسمت شمالی کاخ آپادانا طراحی و ساخته شده‌اند. طراحان این مجموعه‌ی تحسین‌برانگیز تاریخی، توسط تعبیه‌ی این حیاط‌ها، روشنایی و تهویه‌ی اتاق‌ها و عمارات مختلف کاخ را تامین می‌کردند. در بخش مرکزی تالاری تعبیه شده که به تالار مرکزی مشهور است. کارشناسان معماری ابعاد این تالار را ۵۸ *۵۸ متر برآورد کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این قسمت از کاخ، از۳۶ ستون برخوردار است که ارتفاع این ستون‌ها بالغ بر ۲۰ متر تخمین زده شده‌اند. جالب است بدانید که معماران و سازندگان این کاخ زیبا و تحسین‌برانگیز، ستون‌های کاخ را به صورت کله‌گاوی طراحی و ساخته‌اند. ایوان‌های این اثر تاریخی نیز متشکل از دو ردیف ستون است که تعداد هرکدام ۶ عدد در نظر گرفته شده است.

از جمله نکات تحسین‌برانگیز و حیرت‌آور که معماران و طراحان ساخت این مجموعه‌ی تاریخی در نظر گرفته‌اند، حضور سکویی است که به نظر می‌رسد کاخ آپادانا روی آن ساخته شده است. همانگونه که می‌دانید، کاخ‌هایی که در مجموعه‌ی تخت جمشید، احداث شده‌اند، روی صفه‌ای از جنس سنگ قرار گرفته که به دامنه‌ی کوه رحمت شهرت دارد. درواقع مسطح و هموار کردن چنین بخشی که بالغ بر ۱۲ هکتار است، امری بسیار سخت و سنگین بوده است. کانال‌کشی روی چنین صخره‌ای دشوار و طاقت‌فرسا به نظر می‌آید و این از هنر و استادی معماران و سازندگان این بنای عظیم تاریخی محسوب می‌شود. این درحالی است که در کاخ آپادانای شوش، آن‌سوی هنر شگفت‌انگیز معماری را که در نوع خود جالب و ستودنی است، مشاهده خواهید کرد. چرا که در این مجموعه‌ی زیبا، صفه‌ی طبیعی همانند مجموعه‌ی تخت جمشید حضور نداشته و طراحان و سازندگان این کاخ، از سکویی مصنوعی استفاده کرده‌اند. اینجا است که شاهکار هنر معماری دوران حکومت هخامنشیان مشاهده می‌شود. معماران و باستان‌شناسان ابعاد این صفه‌ی مصنوعی را تقریبا برابر با ابعاد صخره‌ی مجموعه‌ی تخت جمشید برآورد کرده‌اند. به نظر می‌رسد، پس از مسطح و هموار شدن صخره‌ی مورد نظر، معماران و مهندسان طبق روشی با قدمت هزارسال، از خشت خام استفاده کرده و پی عمارت کاخ آپادانا را پایه‌ریزی کرده‌اند. قطعا این عملیات بسیار سخت و طاقت‌فرسا بوده و مدت زمان بسیاری را برای ساخت و ساز آن در نظر گرفته‌اند.