حمایتِ بیشتر ایران از انتفاضه بعدی فلسطین

  به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، نشانه‌هایی وجود دارد که یک انتفاضه دیگر در فلسطین به وقوع خواهد پیوست. دو هفته قبل، سخنگوی گردان‌های قدس در نوار غزه از فلسطینیان خواست تا مسلح شوند و به مراکز ایست بازرسی نظامی و شهرک‌های غیرقانونی در کرانه باختری حمله کنند؛ وی این اقدام را «واکنشی» به «توافق قرن» پیشنهادی از طرف دولت آمریکا توصیف کرد.
به نوشته پایگاه اینترنتی میدل ایست مانیتور، اجرایی شدن این طرح بدون توجه به نظر فلسطینیان باعث بروز انتفاضه بعدی خواهد شد. با توجه به اقدام دونالد ترامپ در به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل در سال ۲۰۱۷، این جریان قطعا به آن سمت می‌رود، موضوعی که ایران نیز تایید کرده است خطر وقوع یک «انتفاضه جدید» را ایجاد می‌کند. شورای راهبردی روابط خارجی به عنوان یک پژوهشکده ایرانی اوایل هفته قبل اعلام کرد، به دلیل اجماع حداکثری تشکیلات خودگردان فلسطینی و جنبش‌های مقاومت در مخالفت با طرح صلح ترامپ «این قابل پیش بینی است که اراضی اشغالی در آینده شاهد انتفاضه‌ای جدید علیه رژیم صهیونیستی خواهد بود.» در این شرایط بروز انتفاضه سوم نسبت به انتفاضه پیشین به چند دلیل حمایت بیشتری را از سمت ایران به همراه خواهد آورد.
انتفاضه اول در سال ۱۹۸۷ و در طول دهه ابتدایی انقلاب اسلامی ایران آغاز شد. ایران در درجه اول بر تهدیدات وجودی تمرکز داشت که از طرف حمله عراق با حمایت غرب و کشور‌های حوزه خلیج فارس در جریان بود، موضوعی که به جنگ هشت ساله منجر شد. با وجود این، سپاه پاسداران ایران تلاش می‌کرد که به جنبش حزب اللهِ نوظهور در لبنان در قالب جنگ مرزی اعراب-اسرائیل حمایت برساند.

همبستگی ایران با آرمان فلسطین پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با ابتکار آیت الله خمینی (ره) در نامیدن آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان روز جهانی قدس، ایجاد شد. رمضان شلح، دبیرکل سابق جنبش جهاد اسلامی با اشاره به جنگ ۵۰ روزه غزه در تابستان سال ۲۰۱۴ تاکید کرد: بدون کمک راهبردی و موثر ایران، مقاومت و پیروزی در نوار غزه غیرممکن بود.

با این حال، همبستگی ایران با آرمان فلسطینیان کمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ و با ابتکار آیت الله خمینی (ره) در نامیدن آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان روز جهانی قدس، ایجاد شد. رمضان شلح، دبیرکل سابق جنبش جهاد اسلامی بیان کرده است: «روابط ما با ایران به اولین روز‌های جنبش ما باز می‌گردد، پس از اینکه انقلاب اسلامی در ایران آغاز شد.» شلح با اشاره به جنگ ۵۰ روزه غزه در تابستان سال ۲۰۱۴ نیز گفت: «بدون کمک راهبردی و موثر ایران، مقاومت و پیروزی در نوار غزه غیرممکن می‌شد.»
پس از انتفاضه دوم در سال ۲۰۰۰ و پس از اینکه آریل شارون، نخست وزیر وقت اسرائیل در اقدامی تحریک آمیز وارد صحن مسجد الاقصی شد، حمایت ایران از مقاومت فلسطینیان برجسته‌تر شد. طبق اعلام پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه اسرائیل، «دخالت مستقیم» ایران را در اراضی فلسطینی می‌توان در انتفاضه دوم دید، «صد‌ها فلسطینی زخمی شده» در طول این انتفاضه در ایران خدمات درمانی دریافت کردند و برخی از آن‌ها طی حضورشان در ایران کمک‌های اطلاعاتی کردند یا آموزش‌های نظامی دیدند. حمایت تدارکاتی و عملیاتی به جنبش‌های مقاومت فلسطینی به «دخالت غیرمستقیم» ایران مربوط می‌شود.
از میان همه جنبش‌های مقاومت فلسطینی، جنبش جهاد اسلامی پس از حماس دومین جنبش بزرگ است، اما به عنوان جنبشی «نظامی تر» و دارای روابط ایدئولوژیک قوی‌تر با ایران توصیف می‌شود، گرچه در مقایسه با حماس و حزب الله از کمک مالی متعادل تری برخوردار است.
حماس که از سوی ایران به عنوان بخشی از محور مقاومت محسوب می‌شود، روابطش را در اوایل دهه ۱۹۹۰ با تهران آغاز کرد. پیروزی انتخاباتی حماس در سال ۲۰۰۶ در نوار غزه کمک کرده است تا حمایت ایران با سرعت بیشتری به آن‌ها برسد.
جنگ در سوریه باعث بروز تنش‌هایی در روابط آن‌ها با ایران و حزب الله شد، چرا که این دو از دولت سوریه حمایت می‌کردند و حماس از گروه‌های مخالف تروریستی حمایت می‌کرد. این موضوع به تغییر مکان رهبری حماس از دمشق به قطر منجر شد. با وجود این، در سال‌های اخیر نشانه‌هایی از توافق میان حماس با حزب الله و ایران ایجاد شده است که احتمالا به بازگشت حماس به دمشق می‌انجامد. با توجه به شرایط کنونی، قطر با انزوا و فشار همسایگان عربی اش مواجه است و با توجه به دخالت‌های پرخطر ترکیه در سوریه و لیبی، مسیر دمشق برای تامین حزب الله از طریق تهران حیاتی است. تلاش موفق دولت سوریه در بازپس گیری حاکمیت کشور از تروریست‌ها با حمایت روسیه و ایران تضمین می‌کند که این مسیر حفظ خواهد شد.
با توجه به گزارش‌های اخیر از موفقیت متحدان ایران در یمن در توسعه پهپاد‌های دقیق و پیچیده به همراه توانایی‌های حزب الله در زمینه پهپادها، دیر یا زود جنبش‌های مسلح فلسطینی نیز تاکتیک‌های خودشان را تغییر و بهبود می‌دهند.
این موضوع که فلسطینیان استفاده از پهپاد‌های پیچیده را آغاز می‌کنند، هم اکنون نیز به ترسی شدید تبدیل شده است. البته این موضوع نتیجه همکاری اطلاعاتی ایران و دیگر متحدانش خواهد بود. برای جنگ‌های آینده علیه اسرائیل، استفاده از پهپاد به «یک تهدید تاکتیکی» تبدیل خواهد شد.
با وجود تشکیلات خودگردان فلسطینی که غیرمحبوب و ضعیف است و رهبری پیر به نام محمود عباس دارد، بزرگترین نگرانی مداوم امنیتی برای اسرائیل اقدام حماس در تحت کنترل گرفتن کرانه باختری اشغالی است. ناداف آرگامان، رئیس شین بت (سرویس امنیت داخلی اسرائیل) در سال ۲۰۱۷ هشدار داد: «حماس با تمام قدرتش تلاش می‌کند تا حملاتی را در کرانه باختری ترتیب دهد و ثبات تشکیلات خودگردان فلسطینی را بر هم بزند.» طبق یک گزارش جدید، بخش اطلاعاتی اسرائیل باور دارد اگر انتخابات فلسطینیان برگزار می‌شد، حماس احتمالا رتبه اول را کسب می‌کرد. سال گذشته حماس به طور رسمی شرکت در انتخابات تشکیلات خودگردان فلسطینی را پذیرفت.

به چند دلیل ایران در انتفاضه آینده فسطین بیشتر دخیل خواهد بود؛ نقض مداوم حریم هوایی سوریه و لبنان از سوی اسرائیل و حملات متعدد علیه اهداف سخت و نرم، که برخی از آن‌ها به متعلق به ایران است موجب می شود ایران، سوریه و حزب الله با اسرائیل تسویه حساب کنند.

با توجه به اینکه کشور‌های عربی و اسرائیل به طور فزاینده و علنی به عادی سازی روابط روی می‌آورند، چند دلیل واقع گرایانه وجود دارد که چرا ایران در انتفاضه آینده بیشتر دخیل خواهد بود. به دلیل نقض مداوم حریم هوایی سوریه و لبنان از سوی اسرائیل و اجرای حملات متعدد علیه اهداف سخت و نرم، که برخی از آن‌ها به ایران متعلق هستند، ایران، سوریه و حزب الله با اسرائیل تسویه حساب دارند. تهران همچنین احتمالا به دنبال انتقام مخفی از اسرائیل به دلیل همکاری اطلاعاتی اسرائیل در ترور سردار قاسم سلیمانی است.

از نظر منطقی، انتقال تسلیحات به کرانه باختری با موانعی از سوی اردن، اسرائیل و تشکیلات خودگردان مواجه می‌شود، با این حال ایران مصمم است تا بر این مشکلات فائق بیاید. یکی از مقامات ارشد اعلام کرده است: «این موضوع در دستور کار ایران باقی می‌ماند.» همچنین یکی از مشاوران وزارت امور خارجه ایران گفته است: «این یک مسئله نظامی و اطلاعاتی است و ما می‌دانیم چطور تسلیحات را به کرانه باختری برسانیم. ما هم اکنون نیز تسلیحات را به دیگر جبهه‌ها رسانده ایم.»
با وجود این، اسرائیل نیز به همان میزان مصمم است که ایران را از سوریه بیرون کند. نفتالی بنت، وزیر جنگ اسرائیل در روز‌های اخیر اعلام کرد تمام تلاشش را انجام خواهد داد تا از بروز جنگ با حماس و حزب الله جلوگیری کند، اما در عوض توجه خود را بر ایران در سوریه متمرکز می‌کند. همچنین در بحبوحه انتشار گزارش‌ها از برنامه‌های اسرائیل برای ترور رهبران حماس، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز به «سورپرایزی بزرگ» اشاره کرده است. در نهایت شرایط به رقابت اراده‌ها میان ایران و اسرائیل بر می‌گردد. ایران و متحدانش هنوز به دنبال دستیابی به موفقیت سیاسی و راهبردی در صحنه‌های مختلف در منطقه هستند. رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران ایران درباره ترور سردار قاسم سلیمانی گفته است: «این موضوع به آزاد سازی قدس منجر می‌شود.»