ایمنی اسرارآمیز موش صحرایی برهنه در برابر سرطان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، محققان می‌گویند با کشف تازه عجیبی در مورد یک جونده زیرخاکی بی‌مو و پرچروک،  شاید راهی برای جلوگیری از ابتلای انسان به سرطان پیدا شود.

موش صحرایی برهنه یا بی‌مو، جونده‌ای نقب‌زن و تقریباً نابینا و بومی شرق افریقا است که به خاطر مجموعه‌ای از توانایی‌های ویژه‌اش، از دیرباز باعث شگفتی پژوهشگران بوده است.

این جانور خونسرد که چشمان ریز و دندان‌های بزرگی دارد، در برابر انواع خاصی از آسیب‌ها ایمنی دارد.  می‌تواند ۱۸ دقیقه بدون اکسیژن زنده بماند، بیش از ۳۰ سال زندگی کند، و به قوانین زیست‌شناختی پیر شدن تن ندهد.  این موش صحرایی در برابر سرطان هم مقاومت زیادی دارد و به خاطر همین خصیصه، در کانون توجه گروه‌های تحقیقاتی سراسر جهان بوده است.

طبق تحقیقات گذشته، این جانور تقریباً هرگز دچار سرطان نمی‌شود (فقط موارد انگشت‌شماری از ابتلای این گونه به سرطان مشاهده شده است)، زیرا یاخته‌های سالم آن در برابر سرطانی شدن ایمنی دارند.

اما محققان دانشگاه کمبریج اکنون برای نخستین بار نشان داده‌اند که ژن‌هایی که یاخته‌های سایر جوندگان را سرطانی می‌کنند، می‌توانند یاخته‌های موش صحرایی را هم سرطانی کنند.

اما طبق یافته‌ای این گروه، آن‌چه این موجود را مصون نگه می‌دارد و نمی‌گذارد یاخته‌های سرطانی به غده تبدیل شوند، سامانه پیچیده یاخته‌ها و مولکول‌های احاطه کننده یک یاخته و از جمله دستگاه ایمنی است.

به باور این محققان، تعامل با این سامانه موسوم به  ریزمحیط است که جلو مراحل آغازین سرطان و تولید غده را می‌گیرد.

دکتر ولید خالد، داروشناس دانشگاه کمبریج و یکی از نویسندگان ارشد این بررسی، می‌گوید: «از این نتایج شگفت‌زده شدیم و دیدگاه ما را در مورد مقاومت موش‌های صحرایی در برابر سرطان کاملاً تغییر داد.»

«اگر بتوانیم بفهمیم که دستگاه ایمنی این جانوران چه ویژگی خاصی دارد و چگونه از آن‌ها در برابر سرطان محافظت می‌کند، می‌توانیم برای جلوگیری از ابتلای انسان به سرطان دست به کار شویم.»

محققان در این بررسی که در مجله «نیچر» چاپ شده است، ۷۹ مجموعه یاخته مختلف و بالیده از بافت‌های پوست، ریه، لوزالمعده، کلیه و روده ۱۱ موش‌صحرایی را تجزیه و تحلیل کردند. آن‌ها یاخته‌ها را به ویروس‌های دست‌کاری شده‌ای آلوده کردند تا ژن‌های عامل سرطان در موش خانگی و صحرایی وارد آن‌ها شود.  انتظار نمی‌رفت که آن ژن‌ها بتوانند یاخته‌های موش‌صحرایی را سرطانی کنند.

فضل هادی، محقق فوق‌دکترا و محقق ارشد در این پژوهش، می‌گوید: «در کمال تعجب در آزمایشگاه دیدیم که یاخته‌های موش صحرایی برهنه شروع به تکثیر کرد و به سرعت پَرگَنه‌هایی (کولونی) تشکیل داد. با دیدن این رشد شتاب‌آمیز، فهمیدیم که یاخته‌ها سرطانی شده‌اند.»

این محققان سپس این یاخته‌ها را به موش خانگی تزریق کردند که در عرض چند هفته باعث ایجاد غده شدند. محققان می‌گویند چنین پیامدی نشان می‌دهد که محیط درون بدن موش صحرایی، از گسترش سرطان جلوگیری می‌کند.

این یافته با تحقیقات قبلی و از جمله تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ انجام گرفت، تعارض دارد. طبق آن تحقیق، یاخته‌های موش صحرایی دارای خصیصه‌ای ذاتی هستند که نمی‌گذارد از همان ابتدا حالت سرطانی پیدا کنند.  

البته محققان آن پژوهش که اکثرشان از دانشگاه روچستر نیویورک هستند، به محققان کمبریج پاسخ داده‌اند. طبق پاسخ آن‌ها که در مجله «نیچر» چاپ شد، علت تفاوت نتایج این تحقیق جدید، قرار دادن یاخته‌های موش صحرایی «به طرز مصنوعی» در معرض «مقدار زیادی ژن» سرطان‌زا است که سازوکار‌های طبیعی مقاومت در این جانور را کنار می‌زند.

گروه محققان کمبریج می‌گویند که به تحقیق در مورد سازوکار‌های جلوگیری از تبدیل ژن‌های سرطانی به غده در موش صحرایی ادامه می‌دهند تا روش‌های جدیدی برای درمان یا جلوگیری از بروز سرطان در انسان بیایند.

دکتر ایوان سنت جان اسمیت، یکی از نویسندگان ارشد این بررسی، می‌گوید: «هدف از تمامی بررسی‌هایی که در مورد موش‌صحرایی برهنه انجام داده‌ایم، از بررسی مقاومت آن‌ها در برابر کم‌اکسیژنی و نبودِ حساسیت به درد گرفته تا مقاومت در برابر سرطان،  شناخت ویژگی زیست‌شناختی بسیار قوی این گونه به منظور فهم بیش‌تر کارکرد عادی بدن انسان است.»