حشرات مفید در گلستان

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما،کشاورزی از دیر باز با چالش های طبیعی مختلفی روبرو بوده یکی از این چالش ها حشراتی است که در طبیعت زندگی می کنند و با رسیدن منبع تغذیه از محصول گیاهان مزرعه آن را مصرف کرده و بر روی آن تولید مثل می کنند و به عنوان آفت شناخته می شوند که   خسارات زیادی به مزرعه وارد می کنند .

با پیشرفت علوم  بخصوص در قرن بیستم روش جدیدی برای مبارزه با آفات  پیدا شد  سموم شیمیایی ازجمله ددت استفاده از آن ها به عنوان آفت کش آغاز شد که البته بعد از سالها به علت خطر ناک بودن اثرات آن برای انسان و محیط زیست  مصرف آن را کنار گذاشتند .

از طرفی برخی از سموم شیمیایی هم به علت استفاده در سالهای طولانی در آفت ها مقاومت ایجاد کرد و اثر سم ها  سال به سال کمتر شد تا جایی که کشاورزان مجبور شدند دفعات بیشتر و بیشتری  سمپاشی کنند تا جایی که کارخانه های تولید سم  سموم  مخصوص  آفت های مختلف تولید کردند و گسترش بیشتری یافتند.

از آنجا که باقیمانده سموم در میوه آثار کوتاه مدت و بلند مدت بر انسان می گذارد  کارخانه های سموم شیمیایی  سمومی تولید  کردند کا مدت ماندگاری  آنها در محصولات کشاورزی از 15 تا 20 روز به  دو روز کاهش یافت  اما این سموم همچنان آثار زیانباری برای محیط زیست و حشرات مفید  دارد و طرفداران محیط زیست هم مخالف آن هستند .

اما این پایان داستان نبود و دانشمندان  روش جایگزینی پیدا کردند که با استفاده  از این روش طبیعی حشراتی دیگری برای دفع حشرات مضر تکثیر شد .

به گفته مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان در گلستان سالانه بیش از 1500 تن انواع سموم استفاده می شود که البته بازده آن 50 درصد بیشتر نیست.
حق نما استفاده زیاد و نابجا از سم ، نا آگاهی برخی کشاورزان ازطریقه درست تهیه محلول سم و ضرورت اسیدی کردن آب قبل از حل کردن سم برای برخی سموم، تنظیم نبودن نازل سمپاش و سمپاشی نابجا و زیاد و مقاوم شدن حشرات مضر را از عوامل تلفات 50 درصدی سم ها دانست که با وجود افزایش شدید قیمت دلار و بهای سموم وارداتی ، کشاورزان به علت استفاده آسان به آن روی می آورند .

 وی می افزاید:در حالی که هر لیتر سم حداقل 200 هزار تومان تا 800 هزار تومان قیمت دارد و هزینه سمپاشی هر هکتار مزرعه و باغ به حداقل 200 هزار تومان می رسد در حالی که استفاده از یک بسته تخم زنبور تریکوگراما برای یک هکتار باغ حداکثر یک چهارم یعی70 هزار تومان است و نیازی به تراکتور و ادوات سمپاشی هم ندارد و خطری هم برای محیط زیست و کشاورز و مصرف کننده محصول ایجاد نمی کند.

کیانوش حق نما مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان می گوید : فعالیت شرکت های تولید حشرات برای مبارزه بیولوژیک از سال 76 در گلستان شروع شده و هم اکنون 12 شرکت در این زمینه فعالند.
وی می گوید با افزایش استقبال کشاورزان در سالهای اخیر این روش درحدود 30 هزار هکتار از اراضی استان بکار گرفته شده و استقبال همچنان ادامه دارد.
حق نما میزان تاثیر مبارزه بیولوژیک بر آفات را بین 50 تا 70 درصد در 3یا 4 مرحله استفاده دانست که به اندازه تاثیر سموم شیمیایی است.

آقای زیارت بان کشاورز یکی از روستا های گرگان گفت : چند سالیست که برای سلامت خود و خانواده ام و سلامت جامعه بجای سموم شیمیایی از حشرات مفید برای دفع کرم آفات در مزرعه شالی ،ذرت ،پنبه و گوجه فرنگی استفاده می کنم و با استفاده از این حشرات دیگر اثری از کرم ساقه خوار ذرت در مزرعه مشاهده نمی کنم.

آقای دکتر عابدی که باغ 60 هکتاری انار او بزرگترین باغ انار استان گلستان  و شمال کشور است می گوید: ما از ابتدای ایجاد باغ در 5 سال گذشته تنها از مبارزه بیولوژیک برای دفع آفات انار از جمله کرم گلوگاه انار استفاده می کنیم و به علت شعاع پرواز 5متری آن هر 10 متر یکی روی شاخه قرار می دهیم.

وی که خود پزشک است توجه به صادرات انار ، لزوم سالم بودن میوه های صادراتی و آلوده نکردن محیط زیست را علت رو آوردن خود به این روش طبیعی دانست.

دکتر عابدی می گوید :کاهش یارانه های دولتی و گران شدن هزینه ها از چالش  جدید در این مسیر است.

آقای باقری که باغ انار سه هکتاری در روستای هاشم آباد گرگان دارد می گوید با استفاده از تله های نوری و زنبور تریکوگراما و براکون تا حد زیادی آفت های انار را نابود می کنیم و در میوه های انار هم با روش دستی کلاهک آن را از تخم آفت کرم گلوگاه پاک می کنیم تا میوه های سالم تولید کنیم.
آقای اسماعیل پور یکی از تولید کنندگان اصلی حشرات مفید در گلستان است که با مدرک کارشناس ارشد کشاورزی از سال 76 وارد این حرفه شده است.
وی افزایش آگاهی کشاورزان ، اختصاص یارانه های دولتی در سالهای اخیر ، تبلیغات رسانه ها و توجه صدا وسیما به کشاورزی سالم را موجب استقبال کشاورزان از مبارزه بیولوژیک و کاهش مصرف سموم نباتی می داند.
اسماعیل پور که بزرگترین تولید کننده حشرات مفید است می گوید: زنبور تریکو گراما ،زنبور براکون ، زنبور پورس پارتلا و حشره کریزوپا ، کفش دوزک کریپتولموس برای دفع آفات کرم ساقه خوار برنج ،شته وکرم گوجه فرنگی ،کرم غوزه پنبه ،کرم گلوگاه انار،کرم ذرت از تولیدات ما است اما به علت استقبال نشدن از کفشدوزک پارسال تولید آن متوقف شد و فقط تولید زنبور ها ادامه یافت.

وی درباره روش تولید زنبور تریکوگراما و براکون گفت: ابتدا با شستن جو بستر را برای تولید پروانه غلات استفاده می کنیم بعد از رها کردن پروانه غلات در بستر مرطوب جو پس از 21 روز تخمگذاری می کنند و ما این تخم ها را بر روی کاغذ جمع آوری می کنیم و برای مرحله بعد یعنی تخم گذاری زنبور تریکو گراما تخم پروانه غلات را به اتاق مخصوص دیگری می بریم که آنجا بعد از دو روز این تخم های با تخمگذاری زنبور تریکوگراما و براکون پارازیت شده از رنگ زرد به رنگ قهوه ای در می آید و با برش این کاغذ ها و بسته بندی در کارتن های کوچک به کشاورزان تحویل می شود و هر کارتن برای یک هکتار زمین کافیست.

وی چالش اصلی تولید کنندگان حشرات برای مبارزه بیولوژیک را کاهش شدید یارانه های دولتی و تحقق  بخش کمی از مبلغ قرار داد سازمان جهاد کشاورزی با این شرکتها دانست که باعث تعطیلی برخی شرکتهای تولید زنبور تریکوگراما و براکون در سالهای اخیر شده است. اسماعیل پور می گوید با اینکه ظرفیت تولید کارگاه تخصصی بنده 30 کیلوگرم زنبور تریکو گراما است که امسال تنها برای تولید 10 کیلو گرم از طرف جهاد کشاورزی استان با بنده قرار داد بسته شده است.

حق نما مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان  می گوید میزان استفاده از روش شکار انبوه را در باغات گلستان آغاز کرده ایم که به تله های فرمونی و نوری فرمونی دسته های حشرات آفت را جذب و نابود کرده و از باغ خارج می کنند که تاثیری زیادی بر کنترل آفات داشته است.

آقای باقری که از این روش در باغ انار خود استفاده کرده  بسیار راضیست .

اما میوه های  تولید شده در  گلستان تا چه حد  قابل اطمینان است ؟ آیا نظارتی بر  سلامت این محصولات  وجود دارد؟

رئیسی معاون بخش غذای معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی گلستان اجرای برنامه های کنترلی برای نظارت بر سلامت تولیدات کشاورزی استان و حفظ سلامت مصرف کنندگان را ضروری می داند.

وی می گوید ما هرماه 12 نوع محصول کشاورزی پر مصرف را نمونه برداری کرده به آزمایشگاهی در شهر ساری می فرستیم تا میزان سموم و فلزات سنگین باقیمانده در آنها را مشخص کرده و نتیجه را به صورت محرمانه به تهران می فرستیم تا در وزارت بهداشت درباره خطر ناک بودن یا نبودن مقدار آن بررسی و تصمیم گیری شود که خوشبختانه تا کنون در گلستان نمونه آلوده خاصی مشاهده نشده است.

سمپاشی علاوه بر باقیمانده  سموم و فلزات سنگین در میوه ها آثار مخرب دیگری هم از جمله آلودگی زیست محیطی و حتی کشتن  حشرات مفید و بومی گلستان مانند زنبور عسل و کفشدوزک و زنبور گرده افشان بامبل بی دارد.

سید محمد حسینی زنبور دار شهرستان رامیان می گوید: سمپاشی یک کشاورز در زمین کلزا باعث خسارت 50 درصدی به زنبورستان بنده شد که برای گرده افشانی مزرعه کلزای او و کلزای همسایه او در شمال گنبد کاووس مستقر شده بودم تا افزایش 30 درصدی محصول کلزا را برای او و همسایه های او به ارمغان بیاورم اما به علت سمپاشی بخشی از زنبور های بنده تلف شد.

نتیجه: با توجه به مصرف سالانه 1500 تن سموم شیمیایی در استان ، ناکافی بودن نظارت مرکز بهداشت و نبود میوه های تائید شده از سوی مراجع قانونی نشان می دهد که هنوز روش مبارزه بیولوژیک به اندازه کافی تبلیغ نشده و بین کشاورزان جا نیافتاده ،افزایش استفاده از روش های بیولوژیک در کشاورزی همراه با کاهش مصرف سموم شیمیایی باعث سلامت کشاورزان و سلامت غذایی افراد جامعه ،کاهش بیماری های خاص ناشی از آلودگی محصولات کشاورزی و دامی ،کاهش آلودگی زیست محیطی ،کاهش هزینه های تولید،ایجاد امکان صادرات محصولات کشاورزی استان،افزایش حشرات مفید از جمله زنبور عسل خواهد شد.

با وجود افزایش آگاهی و استقبال  کشاورزان  درباره مزایای  مبارزه بیولوژیک و افزایش دغدغه مردم  برای خرید  میوه های سالم و ضرورت تولید میوه های  سالم و حتی ارگانیک این روش تنها در 32 هزار هکتار اراضی گلستان یعنی 20 درصد اراضی  آبی  استان انجام می شود  و کاهش یارانه های دولتی حمایت از  مبارزه  بیولوژیک  چشم انداز آینده استان و کشور  چندان مطلوب نیست و نیاز به بازنگری علمی دارد تا با تولید میوه های سالم و ارگانیک هم سلامت مردم جامعه و هم سلامت محیط زیست تامین شود و هم بازار های صادراتی اقبال بیشتری به مصرف میوه های ایرانی  پیدا کنند.