بررسی تغییرات کاربری و سیاست های زمین داری

پژوهش خبری صداوسیما: براساس سرشماری عمومی کشاورزی سال 1393، تعداد 4015917 بهره بردار در عرصه ای به وسعت 6/ 16 میلیون هکتار فعالیت می کنند. میانگین سطح بهره برداری 4.9 هکتار است که تقریباً نصف میانگین جهانی (7 /8 هکتار) است. 86 درصد بهره برداران 37 درصد اراضی را در اختیار دارند. در طول چهار دهه گذشته میزان خرده مالکی در اراضی زیر 10 هکتار، بیشتر شده است. خردی و پراکندگی موجب عدم امکان سرمایه‎گذاری مناسب و استفاده بهینه از: ماشین آلات، فناوری ها و مکانیزاسیون شده و احتمال تغییر کاربری اراضی را بیشتر کرده است.
از مشکلات موجود، تنوع قوانین زمین و ضعف و عدم شفافیت آنها است. سهم وسیعی از قانون‏گذاری مدون در یکصد سال اخیر مربوط به کشاورزی و به خصوص اراضی است. قوانین تصویبی درخصوص اراضی با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی همواره در حال تغییر و تحول و تکامل بوده است. بررسی اجماعی قوانین مربوط به اراضی، بیانگر آن است که قانون‏گذار همواره درصدد تثبیت مالکیت‏ ها و تلاش در بهره ‏گیری صحیح از زمین در توسعه اقتصادی است. قوانین متأثر از درک صحیح نیازمندی ‏های اجتماعی و شناخت اوضاع و احوال حاکم است.
سیر تحول مالکیت زمین، نظام ‏های زمین‌داری و مناسبات ارضی در ایران از دیرباز با فراز و نشیب‌‌ همراه بود. نابسامانی‏ های اجتماعی، بروز تنش ‏ها، جنگ و یا رانت‌، نقش بارزی در ارزش‌گذاری و سیاست‏های ناظر بر زمین داشته‌اند. وجود اقلیم های متنوع و شیوه‌های معیشت مبتنی بر زمین، سبب گردیده تا طیف متنوعی از قوانین، مقررات، دستورالعمل ‏ها و یا رفتارهای مبتنی ‌بر آداب و سنن در مورد زمین و مناسبات اراضی شکل گیرد. این مضامین در گذر زمان دستخوش تغییر و تحولات گردیده‌ و به اشکال مختلف، قوانین و مقررات و سیاست‏ های زمین‌داری را تحت تأثیر قرار داده‏اند.
برای مواجهه با پدیده خرد شدن و پراکندگی اراضی، سیاست های مختلف و نهادسازی‎هایی در نیم قرن اخیر پیگیری شده است که عبارتند از؛ شرکت های سهامی ‏زراعی، تعاونی کردن تولید، کشت و صنعت ها، واحدهای تولیدی مشاع، قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی(1385 و اصلاح 1395)، قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها (1374 و اصلاح 1385)، قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی (1389)، قانون شرکت شهرک های کشاورزی (1390)، حدنگاری، اجرای طرح های یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، و... .

متن کامل این مطلب در اینجا قابل دریافت است
پژوهشگر:علی قنبری شیرسوار