انتقاد دیدبان حقوق بشر از عربستان در زمینه نقض حقوق بشر

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما به نقل از روزنامه القدس العربی، سازمان دیدبان حقوق بشر در بیانیه ای اعلام کرد، به منظور مقابله با طرح چندین میلیاردی آل سعود برای موجه جلوه دادن وجهه عربستان در عرصه بین المللی، پویشی را آغاز کرد.
در بیانیه این سازمان آمده است که نظام سیاسی عربستان میلیارد‌ها دلار بودجه اختصاص داد تا میزبان اتفاقات رفاهی، فرهنگی و ورزشی بزرگ باشد. این اقدام در چارچوب انحراف افکار عمومی از چهره واقعی این کشور است. عربستان یکی از کشور‌هایی است که در آن حقوق بشر به صورت فاحش و گسترده نقض می‌شود.
در بیانیه این سازمان جهانی آمده است: دو سالی که از قتل وحشیانه جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی به دست مزدوران سعودی می‌گذرد، هیچ یک از مقامات عالی رتبه عربستان که در این جنایت دست داشتند، مورد بازخواست قرار نگرفتند. از همان زمان حاکمیت تحت امر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان با قدرت پیگیر فعالیت‌های بزرگی با مشارکت هنرمندان، مشاهیر و چهره‌های بین المللی ورزش شد و طرح‌های مشابه زیاد دیگری هم در سر دارد. ضمن اینکه عربستان در حال حاضر ریاست گروه بیست یعنی گروه همکاری‌های اقتصادی بین المللی را بر عهده دارد و اواخر نوامبر نیز میزبان نشست این گروه خواهد بود.
مایکل پیج معاون مدیر بخش خاورمیانه در دیدبان حقوق بشر می‌گوید: درست است که شهروندان و افراد مقیم در عربستان باید از فعالیت‌های تفریحی و ورزشی درجه یک بهره‌مند باشند، اما هم زمان شایسته است از حقوق اساسی مثل حق آزادی بیان و حق برگزاری تجمعات مسالمت آمیز نیز بهره ببرند. ستارگان هالیوود، چهره‌های معروف ورزش در جهان و دیگر مشاهیر بین المللی در قبال نمایش‌های خود در عربستان پول طلب می‌کنند، اما هم زمان درباره پرونده حقوقی نظام سعودی سکوت در پیش می‌گیرند و با این کار راهبرد ریاض را برای زیبا جلوه دادن تخلفات محمد بن سلمان تقویت می‌کنند.
سرمایه گذاری در حوزه تفریحی، ورزشی و فرهنگی بزرگ در چارچوب چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان، به بهانه اصلاح اقتصادی کشور و جذب سرمایه گذاران و گردشگران خارجی است، اما در واقع این طرح برای خلق تصویری مثبت از وجهه عربستان در عرصه بین المللی است.
عربستان در چارچوب چشم انداز ۲۰۳۰، به طور گسترده در بخش تفریحات داخلی و جذب استعداد‌ها از مناطق مختلف جهان سرمایه گذاری کرد، در مه سال ۲۰۱۶ در این کشور سازمان کل رفاهی تاسیس شد و برنامه مورد نظر این سازمان، سرمایه گذاری ۶۴ میلیارد دلاری در حوزه موسیقی، ورزشی، هنر، سینما و دیگر فعالیت‌های رفاهی است و وزارت خانه‌های ورزش، گردشگری و فرهنگ هم متولیان اصلی این پروژه‌ها هستند.
از سال ۲۰۱۸ نیز برخی از هنرمندان معروف برنامه‌هایی در عربستان به اجرا گذاشتند که انریکه ایگلسیاس، ماریا کری، جنت جکسون، جنیفر لوپز و دیوید گتا، فیفتی سنت و آندریا بوچلی برخی از این هنرمندان به شمار می‌آیند.
عربستان همچنین در میزبانی از مسابقات ورزشی بزرگ، چون رالی داکار ۲۰۲۰، مسابقات گلف عربستان و مسابقات کمپانی wwe (مسابقات نامداران کشتی کج) فعال شد و قرار است در اوایل سال ۲۰۲۳ نیزمیزبان مسابقه فرمول یک باشد. اما همه این فعالیت‌ها می‌تواند با این هدف باشد که دقت در نقض حقوق بشر در عربستان از جمله قتل جمال حاشقجی کم شود و بازخواست مقامات این کشور با مانع مواجه گردد.
بن سلمان هم زمان با ایجاد مراکز رفاهی و تفریحی، اقدامات دیگری را هم در دستور کار قرار داد که به نفع زنان و جوانان است. درست است که این تغییرات، وسیع و مهم هستند، اما از سال ۲۰۱۷ که محمد بن سلمان ولایت عهدی عربستان را به دست گرفت، از این راه‌ها به عنوان ابزاری برای سانسور کاستی‌ها در بخش حقوق شهروندی و سیاسی استفاده شد. برنامه‌های رفاهی و تفریحی در عربستان با استقبال محافل بین المللی مواجه شد، اما نظام سعودی هم زمان با این طرح‌ها بازداشت‌های ظالمانه معترضان، فعالان، فرهنگیان و حتی اعضای منتقد درون خاندان حاکم را پی گرفت.
تمرکز به مسائل فرهنگی، رفاهی و اجتماعی در عربستان، دقت نظر در بررسی نقش این کشور در جنگ یمن را تحت الشعاع قرار داد. در شرایطی که ائتلاف سعودی تحت فرماندهی محمد بن سلمان به عنوان وزیر دفاع، از سال ۲۰۱۵ در حملاتی غیر قانونی، منازل، بازارها، مدارس، مراکز درمانی و مراکز عبادی در یمن را بمباران می‌کند و تا به الان این حملات به کشته شدن صد‌ها غیر نظامی یمنی منجر شده است و حتی سطح جنایت در برخی اوقات تا حدی است که می‌تواند جنایت جنگی باشد.
ائتلاف با محاصره هوایی و دریایی یمن، واردات مواد غذایی، سوخت و دارو به شهروندان یمنی را بسیار محدود کرد تا میلیون‌ها یمنی در زمان اوج شیوع ویروس کرونا با خطرگرسنگی، بیماری و کمبود خدمات بهداشتی و درمانی مواجه باشند.
دیده بان حقوق بشر در توضیح روند مقابله با این تلاش‌های عربستان اظهار داشت: تلاش می‌شود درباره پرونده حقوق بشری عربستان به دو بخش رفاهی و ورزشی از جمله به مشاهیر، هنرمندان و ورزشکاران اطلاع رسانی شود ضمن اینکه تلاش خواهد شد با افرادی که در مسابقات و همایش‌های بین المللی بزرگ در عربستان حضور می‌یابند ارتباط برقرار شود و این افراد به بیان علنی وضعیت حقوق بشر در عربستان ترغیب شوند یا وقتی پی بردند هدف عربستان از برگزاری چنین مسابقات و جشنواره‌هایی تلاش برای بهبود چهره کشور در بخش نابسامان حقوق بشری است، از مشارکت در این فعالیت‌ها خودداری کنند.
از زمان کشته شدن خاشقجی خیلی از مشاهیر از جمله جان سینا، نیکی میناج، واکیل راتایکفسکی ومارتا هانت در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که به عربستان سفر نمی‌کنند و دلیل این کار را اعتراض به وضعیت حقوق بشری عربستان دانستند. ریچارد برانسون هم شراکت خود در طرح گرشگری فضایی عربستان را معلق کرده است. در هر حال عربستان در دو سال گذشته از هر حربه‌ای برای به فراموشی سپردن جنایت قتل خاشقجی بهره گرفت و در این راه آنانی که در قبال دریافت پول از عربستان سکوت کرده اند هم به نوعی شریک اینگونه تلاش‌های عربستان هستند.
بخش تبلیغات برای بهبود چهره عربستان بازار گسترده‌ای است، در این بخش شرکت‌های تبلیغاتی به صراحت از تلاش برای بهبود وجهه عربستان می‌گویند با این حال بسیاری از فعالیت‌های بازرگانی دیگر از جمله فعالیت هنرمندان، ورزشکاران و سیاستمداران برجسته، نیز در این زمینه بسیار موثر است. تا زمانی که دولت‌ها از توانمندی نرم شرکت‌های تبلیغاتی و مشاهیر در تقویت سیاست هایشان آگاهند و می‌دانند از این موارد می‌توانند در تقویت بخش گردشگری و دیگر تولیدات و خدمات داخلی بهره ببرند، از آن برای عالی جلوه دادن شرایط نامساعد پرونده حقوق بشری خود هم بهره می‌گیرند. در شرایطی که در اصول توجیهی سازمان ملل متحد در بخش فعالیت‌های تجاری و حقوق بشری آمده است: شرکت‌های تجاری باید تدابیر لازم را اتخاذ کنند تا ریسک حقوقی مرتبط به فعالیت هایشان از میان برداشته شود یا کاهش یابد که بهبود وجهه دولتها، شرکت‌ها یا افراد ناقض حقوق بشر بخشی از این موارد است. به موجب توجیهات سازمان ملل متحد، شرکت‌ها در حیطه مسئولیت‌های حقوقی خود، نباید عامدانه در فعالیتی ورود کنند که هدف اساسی یا تنها هدف آن انکار یا پوشیده نگه داشتن نقض حقوق بشر است. حتی اگر اهداف فعالیت، مسائل دیگری هم باشد، باز هم خطر بهره برداری از فعالیت آن شرکت جهت توجیه یا پوشاندن موارد نقض حقوق بشر جدی است، به همین منظور نهایت تلاش آن شرکت باید این باشد که حجم این خطر را کم کند و این می‌تواند از طریق علنی کردن موارد نقض حقوق بشر از جانب آن شرکت محقق شود.
نظام سیاسی سعودی به خوبی دریافته است که میزبانی از مشاهیر و فعالیت‌های رفاهی و ورزشی بزرگ، ابزاری قدرتمند برای بهبود وجهه کشور است، ضمن اینکه موجب می‌شود تا سرمایه گذاران بین المللی به سرمایه گذاری در کشور متمایل شوند به همین دلیل صد‌ها میلیون دلار برای رسیدن به چنین هدفی اختصاص داده است. سازمان کل رفاهی که در سال ۲۰۱۶ با هدف توسعه و ساماندهی بخش تفریحی و زیرساخت‌ها در حوزه موسیقی، رفاهی، ورزشی، هنر، سینما و ... تشکیل شد، زیر نظر ترکی آل شیخ از نزدیکان محمد بن سلمان فعالیت می‌کند. ترکی آل شیخ از زمان کشته شدن خاشقجی بار‌ها و بار‌ها از محمد بن سلمان به دلیل اهتمام به مسائل رفاهی تشکر کرده است.
به طور کلی چشم انداز ۲۰۳۰ در عربستان، محمد بن سلمان را در نقش یک اصلاحگر قرار داد. او با حضور سخاوتمندانه در برخی پروژه ها، چون تغییرات مثبت به سود زنان و جوانان و تلاش گسترده برای جذب سرمایه گذاران خارجی وجهه خود را در بعد بین المللی بهبود بخشید و حتی در سفر‌هایی که به انگلیس و آمریکا داشت، از او به نیکی یاد شد، در شرایطی که مشاهده می‌شود مقامات عربستان کنار چنین فعالیت هایی، هر فردی را که بخواهد در مسیر ترقی سیاسی ولیعهد مشکل ایجاد کند منزوی می‌کنند. در این مسیر دادستانی کل و نهاد‌های امنیتی عربستان تقویت شده اند و زیر نظر مستقیم دربار سلطنتی به عنوان ابزار سرکوب در کشور عمل می‌کنند. در سپتامبر سال ۲۰۱۷ موجی از بازداشت‌ها علیه روحانیان، فرهنگیان، دانشگاهیان و فعالان حقوقی به راه افتاد، در نوامبر همان سال بازرگانان
مشهور و افرادی از خاندان حاکم به اتهام فساد بازداشت شدند. در مه ۲۰۱۸ برجسته‌ترین مدافعان حقوق زنان، در آوریل و نوامبر ۲۰۱۹ تعدادی از فرهنگیان و نویسندگان برجسته بازداشت شدند. غالبا چنین افرادی در رسانه‌های طرفدار حاکمیت با اتهام‌های واهی و افترا مواجه می‌شوند. البته پیش از این نیز شهروندانی به اتهام انتقاد مسالمت آمیز از نظام حاکم یا به دلیل فعالیت‌های حقوقی تحت پیگرد قرار گرفتند و بازداشت شدند، اما موج بازداشت‌ها و سرکوب‌ها از سال ۲۰۱۷ به بعد قابل توجه‌تر است. برخی از بازداشت شدگان در مراکز غیر رسمی نگهداری شدند که بازداشت برخی از چهره‌ها درهتل پنج ستاره ریتز کارلتون ریاض که اواخر سال ۲۰۱۷ و اوایل سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد نمونه‌ای از این مورد است. ضمن اینکه پس از مدتی اخباری از شکنجه و بدرفتاری با این بازداشت شدگان نیز منتشر شد. بازداشت‌های طولانی مدت، بدون تفهیم اتهام یا بدون محاکمه نیز ازتدابیر حقوقی دیگر نظام سیاسی عربستان است، برخی از چهره‌ها که در سا ل ۲۰۱۷ بازداشت شدند بدون تفهیم اتهام هنوز در بازداشت به سر می‌برند که ترکی بن عبدالله فرزند ملک عبدالله و حاکم سابق ریاض یا عادل الفقیه وزیر سابق در کابینه از جمله این افراد به شمار می‌آیند.
برخورد با نزدیکان و خویشاوندان فعالان و چهره‌های معروف، یا ممنوع الخروج کردن آن‌ها حربه دیگر نظام سیاسی عربستان است؛ مثلا عمر عبدالعزیز از فعالان مخالف نظام سعودی که در کانادا اقامت دارد می‌گوید مقامات در اوت سال ۲۰۱۸ برای آنکه او رابه توقف فعالیت هایش در فضای مجازی وادار کنند دو برادرش را بازداشت کردند.
دریافت پول در قبال آزادی بازداشت شدگان یا کیفرخواست اعدام برای فعالیت‌هایی که چندان جرم محسوب نمی‌شود، از ابزار‌های دیگر نظام سعودی برای فشار بر فعالان و مخالفان است، مثلا قضات و دست اندرکاران قضایی برای حسن فرحان اندیشمند دینی اصلاح طلب به اتهام ابراز اندیشه‌های دینی یا سلمان العوده به دلیل اظهار نظر دینی که هر دو از سپتامبر سال ۲۰۱۷ در زندان به سر می‌برند خواستار اعدام شدند.
کنترل منتقدان و مخالفان از طریق تکنولوژی کنترل و نظارت از جمله شنود گوشی‌های هوشمند و کنترل پست الکترونیکی و ... بخشی دیگر از فعالیت‌های ناقض حقوق شهروندی و حقوق بشری در عربستان است.