۱۰۸ سال پس از سردار یار محمد خان کرمانشاهی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کرمانشاه، سردار یارمحمدخان بالاوند معروف به یارمحمدخان در ۱۳ مهر ۱۲۹۱ هجری شمسی مصادف با ۱۳۳۰ هجری قمری، در زیر سقف بازار طلافروشان نزدیک به دارالحکومه کرمانشاه از طریق دریچه هواکش بازار، به دستور عبدالحسین میرزا فرمانفرما حاکم کرمانشاه و عامل حکومت قاجار ترور شد.

یارمحمد کرمانشاهی حاصل ازدواج میرزا محمد خان از خان‌های طایفه لک زردلان و از مادری که به طایفه بالوند نسبش می‌رسید در سال ۱۲۹۶ ه. ق. برابر با (۱۲۵۸ ه. ش.) در کرمانشاه متولد شد.
خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت، و در نوجوانی به ورزش باستانی روی آورد و درآغاز جوانی در توپخانه تیپ کرمانشاه استخدام شد و تا درجهٔ نایبی پیشرفت.

در برخی از نوشته‌های و یادداشت‌هایی که برخی درباره او نوشته اند آمده است که او با اندیشهٔ آزادی‌خواهی وارد کمیته غیرت کرمانشاه شد و در کنار عده‌ای از آزادیخواهان کرمانشاه مانند حاج آقا محمد مهدی، میرزاعلی خان سرتیپ خانه خراب، ابوالفتح میرزا دولتشاهی و ... به فعالیت پرداخت.

یار محمد خان پس از برخورد مشروطه خواهان و مستبدان در کرمانشاه، همراه دو هزار تن از آزادیخواهان در کنسولگری انگلستان در کرمانشاه (محل فعلی شهرداری) متحصن شد.

پس از رفع تحصن همراه برادرخوانده‌اش، حسین خان کلاهی عازم تهران شدو برای مدتی به قم رفت که از همانجا بود که از به توپ بستن مجلس و اشغال تهران بدست قزاق‌های لیاخوف آگاه شد و از همانجا بود که تصمیم گرفت به تبریز برود و به آزادیخواهان از جمله ستارخان و باقرخان بپیوندد.

اولین نبردی که یارمحمد خان در آن شرکت داشت اردوکشی به مراغه و جنگ شرامین است که در ذیقعده ۱۳۲۶ ه. ق روی داد. مجاهدان در این نبرد شکست خوردند و یارمحمد خان و حسین خان توانستند از مهلکه نجات یابند و به تبریز برسند.
یارمحمد خان در ۲۱ محرم ۱۳۲۷ ه. ق در جنگ مجاهدان با مستبدان شرکت کرد و در حالی که سردستگی جمعی از آزادیخواهان را داشت به اردوگاه شجاع الدوله حمله و تلفاتی به دشمن وارد کرد.

یارمحمد خان در ماه صفر ۱۳۲۷ ه. ق در جنگ حکم آباد شرکت کرد و در این نبرد هم شجاعتش باعث شد تا از سوی انجمن ایالتی مورد تقدیر قرار بگیرد.

 

در ۷ ربیع‌الاول ۱۳۲۸ ه. ق و پس از سرکوب مستبدان و استقرار مشروطه بود که، بلاخره به همراه ستارخان و باقر خان و ۱۰۰ سوار دیگر به تهران بازگشت

پس از استقرار مشروطه اختلاف بینش‌های سیاسی منجر به پیدایش احزاب مختلف شد که مهمترین آن‌ها حزب دموکرات و اعتدالیون بود و اینجا بود که راه ستارخان و او از هم جدا شد و ستار خان به اعتدالیون نزدیک شد و یارمحمد خان هم دموکرات‌ها پیوست.

در آغاز سال ۱۲۹۰ ش. سپهدار به عنوان رئیس‌الوزرا منصوب شد او که از اعتدالیون بود ابتدا به کینه جویی از حیدرخان عمو اوغلو و یارمحمد خان برخاست از اینرو یارمحمدخان شب اول فروردین ۱۲۹۰ ش. به دستور وی بازداشت شد.

پس از دو هفته روز ۱۳ فروردین ۱۲۹۰ ه ش. حکم تبعیدش از ایران صادر شد. آن‌ها قصد داشتند او را از طریق کرمانشاه به عراق اعزام کننداما مردم که با خیر شدند هنگام انتقالش از کرمانشاه به هواداری او برخاستند و با زور یار محمد خان را از چنگال اعتدالیون درآورده و آزاد کردند؛ و پس از آن انجمن ولایتی و مردم طی تلگراف‌های بسیاری، لغو تبعید واقامت یارمحمد خان در کرمانشاه را خواستار شدند و دولت هم به ناچار آن را پذیرفت.

هنگامی که سپاه فرمانفرما از سنندج به سوی کرمانشاه حرکت کرد، یارمحمد خان و به دنبال او سالارالدوله نیز از کرمانشاه به طرف سنندج رفتند، ولی دو سپاه به هم برخورد نکردند و فرمانفرما به کرمانشاه رسید و در دارالحکومه مستقر شد.

در همان اثنی بود که یارمحمدخان زیر سقف پوشیدهٔ بازار کلوچه پز‌ها کرمانشاه مشغول رایزنی برای حملهٔ نهایی بود که تیری از یکی از سوراخ‌های سقف بازار شلیک شد به یکی از همراهان سردار اصابت کرد یارمحمد خان که برای ردیابی مسیر گلوله سرش را بالا آورده بود تیر دوم به صورت او شلیک شد او را در دم کشت و جنازهٔ او در گورستان قدیمی شهر کرمانشاه که در نقلیه امروز قرار دارد دفن شد. 

با کشته شدن سردار یار محمد خان وکیل جوانرود اما همچنان به مقاومت در مقابل ارگ دولتی پرداخت و طولی نکشید که او و تعداد زیادی از همرزمانش نیز کشته شدند و با این امر جنگ به سود دولت خاتمه یافت و خاندان یار محمد خان پس از مرگ او به نقطه نامعلومی در اطراف قزوین تبعید شدند.

در روز ۱۳ مهر ۱۳۹۸ همزمان با ۱۰۷مین سالگرد ترور یارمحمدخان کرمانشاهی، طی مراسمی خیابان نقلیه حدفاصل چهار راه مادر تا میدان جمهوری اسلامی در منطقهٔ ۸ شهرداری کرمانشاه به نام بلوار سردار یارمحمدخان نامگذاری شد.