گلستان؛ گزارش مکتوب
به بهانه ۱۵مهر (۷ اکتبر) روز جهانی پنبه
روزگاری گلستان را به سبب وسعت کشت پنبه، "سرزمین طلای سفید" میخواندند، اما زمانی رسید که از سرزمین طلای سفید فقط نامش ماند. این روزها، اما امیدها به بازگشت به آن روزها دارد جان میگیرد.
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما مرکز گلستان؛ اوایل دهه۵۰ سطح زیر کشت پنبه در استان گلستان حدود ۲۰۰هزار هکتار بود، اما امروز این سطح تا ۱۰برابر کاهش یافته است تا جاییکه از صادرکننده به ۲۱کشور، به وارد کننده پنبه تبدیل شده ایم.
اهمیت پنبهپنبه ماده خام صنایع نساجی است که ۴صنعت پنبه پاککنی، ریسندگی، پارچه بافی و پوشاک را به پیش میبرد.
به ازای هر هکتار پنبه ۴تا۵ نفر مستقیم و غیر مستقیم مشغول بکار میشوند و حتی زراعتهای بعدی در مزرعه پنبه، افزایش عملکرد را به دنبال دارد.
این یعنی کاهش کشت پنبه، اثرات منفی فراوانی هم بر اشتغال و افزایش عملکرد دیگر محصولات دارد.
افزون بر این، از آنجا که اکنون نیازمند واردات آن هستیم؛ خروج ارز از کشور و تعطیلی برخی واحدهای صنعت نساجی، از پیامدهای آن است.
بخشی از غوزه پنبه به نام وش، پس از فرآوری در صنایع صنعتی، نساجی، تولید نخ، صنعت پوشاک، صنایع روغنکشی، تولید اسکناس و صنایع دفاعی استفاده میشود. بخشی از وش به الیاف و نخ تبدیل شده و بخشی دیگر به عنوان تخم پنبه در صنایع روغنکشی استفاده میشود.
حتی روغنی که از تخم پنبه استحصال میشود، خوراکی است، اما چون حجم تخم پنبه در کشور کم است از آن روغنکشی نمیشود.
ابراهیم هزارجریبی مجری طرح پنبه
وزارت جهادکشاورزی علت دیگری را هم برمی شمرد:
«چون واردات روغن با ارز دولتی است، تولیدکنندگان ترجیح به واردات دارند، بنابراین تمایلی در داخل کشور برای استفاده از روغن تخم پنبه نیست
».
کاهش کشت و تولید پنبه و عوامل آنمجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی میگوید: در پنج دهه اخیر ۳دوره را در تولید پنبه داشته ایم: دورهای با سابقه بسیار درخشان، پس از آن دورهای که تولید پنبه در کشور تقریباً رها شد و دولتها توجهی نکردند و دوره سوم که توجهها بیشتر شده تا حدی که تولید پنبه دوباره روندی افزایشی پیدا کرده است.
ابراهیم هزارجریبی گفت: در دهه۵۰ تولیدِ خیلی خوبی داشتیم، در سالهای بعد هم به تولید مناسبی رسیدیم، مثلاً در سال۱۳۷۵ میزان تولید از سال۱۳۵۵ هم بیشتر بود، اما پس از آن روند کشت پنبه نزولی شد.
رئیس اداره پنبه و دانههای روغنی
جهادکشاورزی گلستان نیز گفت: در سال۱۳۵۳ سطح کشت پنبه در این استان حدود یکصد و۸۸ هزار هکتار بود.
علی موسی خانی افزود: سیاست گذاریهای نادرست و نبود حمایتهای لازم، بالا بودن هزینههای تولید، عملکرد نامطلوب ارقام، واردات بی رویه، طولانی بودن زراعت پنبه و پایین بودن قیمت خرید محصول و رقابت ناپذیری پنبه در بازار در مقابل کشت برنج موجب شد تا به تدریج اقبال کشاورزان به کشت پنبه کم و توجه آنها به کشت محصولات جایگزین مانند شالی بیشتر شود.
وی ادامه داد: به طوریکه به جایی رسیدیم که سطح زیرکشت پنبه به ۵هزار هکتار هم رسید و به دنبال آن بسیاری از صنایع مرتبط با این محصول نیز تعطیل شد.
جانعلی پهلوان، پنبه کار گلستانی میگوید: اکنون فصل برداشت است و هزینههای تولید با قیمت، جور نیست. برای تولید پنبه، هکتاری ۱۰میلیون تومان هزینه کرده است و اکنون، محصولش را هر کیلوگرم فقط ۸هزار تومان میخرند.
کارشناسان دفتر طرح پنبه وزارت جهادکشاورزی نیز، دشورای زراعت، بازدهی اقتصادی، نقش صنعت و بازرگانی را مهمترین علل کاهش سطح کشت و تولید پنبه میدانند.
- دشواری زراعت: عملیات برداشت، سنتی و دشوار بوده، دستمزدها افزایش یافته، کمبود و گرانی کارگر و ماشینهای برداشت گران است، کشت پنبه با آخرین و حساسترین آبیاریهای غلات همزمان بوده و از این بابت معمولا با محدودیت آب مواجه است.
- بازده اقتصادی: محصولات رقیب به دلیل برتری بازده اقتصادی، جایگزین پنبه شده و کشت آن به اراضی کم بازده منتقل شده است. این موضوع، محدودیت ارتقای عملکرد پنبه را نیز موجب شده است.
- صنعت: صنعت نساجی کشور با بخش تولید پنبه تعامل کافی نداشته و به دلیل وجود تسهیلات روان و تا حدی به واسطه ضایعات کمتر، به واردات توجه بیشتری دارد.
- بازرگانی: قیمتهای بین المللی پنبه با اتخاذ سیاستهای حمایتی دولتهای تأثیرگذار، پایین نگهداشته شده و علیرغم وجود تورم سالیانه قابل توجه در کشور، میزان حمایتهای داخلی جبران کننده آن نیست.
بیشتر بخوانید
روش های نوین کشت پنبه روش های نوین کشت پنبه
وی رونمایی از ارقام جدید را اقدامی دیگر برای احیای پنبه در گلستان برشمرد و گفت: امسال سطح زیرکشت پنبه در استان به حدود ۲۲هزار هکتار رسیده است و و پیش بینی میشود از این سطح، ۴۵هزار تُن وش تولید شود.
رئیس موسسه تحقیقات پنبه ایران نیز، سطح زیر کشت پنبه در کشور را درمجموع حدود ۹۵هزار هکتار اعلام کرد و گفت: پیش بینی میشود که ۱۳۰هزار تن وش از این سطح، تولید شود.
قربانعلی روشنی افزود: عمده پنبه کشور در استانهای خراسان رضوی، فارس و گلستان تولید میشود.
وی با بیان اینکه نیمی از پنبه مورد نیاز کشور وارداتی است تاکید کرد: قرار است طی ۵سال به مرز خودکفایی برسیم.
اما چگونه؟موسسه تحقیقات پنبه کشور که در استان گلستان مستقر هست، توانسته تا اکنون ۱۴رقم تجاری پنبه را معرفی کند.
قبل از تشکیل این موسسه هر ۴سال، یک رقم جدید معرفی میشد، اما اکنون به گفته رئیس این موسسه؛ هر ۸ماه یک رقم جدید پنبه معرفی میشود.
قربانعلی روشنی گفت: این ارقام علاوه بر مقاومت در برابر کم آبی و شوری زمین، ۲ماه زودتر به مرحله برداشت میرسند که در کاهش مصرف آب و هزینههای تولید مزیت دارد.
احیای طلای سفید با دانش هستهایرئیس بخش تحقیقات به نژادی موسسه تحقیقات پنبه ایران نیز از دستاورد جدید این موسسه خبر داد و گفت: به تازگی این موسسه از ۲رقم جدید پنبه رونمایی کرده است که برای نخستین بار با استفاده از دانش هستهای تولید شده اند.
عمران عالیشاه افزود: رقمهای "پرتو" و "تابان" حاصل ۱۴سال تحقیق مشترک این موسسه و پژوشکده تحقیقات کشاورزی هستهای
سازمان انرژی اتمی است.
کارشناس ارشد و عضو هیئت علمی بخش تحقیقات به نژادی موسسه تحقیقات پنبه کشور نیز گفت: این ارقام در مقایسه با ارقام دیگر، زودرس تر، سازگارتر و مقاومتر هستند.
محسن فتحی افزود: پرتو و تابان به آب کمتری نیاز دارند و با توجه به عملکرد بیشتر، محصول آنها با کیفیتتر است.
وی اضافه کرد: این ارقام، قابل رقابت با نمونههای خارجی هستند و میتوان آنها را در بیشتر مناطق کشور کشت کرد.
ابراهیم خوجه، کارشناس تولید بذر شرکت
مزرعه نمونه گلستان هم گفت: با کشت ارقام جدید، معادل ۲هزار مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی و ۲مرحله سم پاشی در اراضی کمتر میشود.
همچنین به گفته رضا سلیمیان سرپرست واحد زراعی شهید فکوری شرکت مزرعه نمونه گلستان، محصول این ارقام برای برداشت مکانیزه بسیار مناسب است.
کارشناس دیگر تولید بذر شرکت مزرعه نمونه گلستان گفت: پرتو و تابان پس از موفقیت در مراحل آزمایشگاهی و میدانی، اکنون برای رسیدن به دست کشاورزان در مرحله تجاری سازی قرار دارد.
یحیی کتولی اظهار امیدواری کرد: برای سال۱۴۰۰ ارقام جدید به صورت گسترده در اختیار کشاورزان قرار بگیرد.
برای آنکه تابلوی "سرزمین طلای سفید" دوباره سر در گلستان نصب شودبا رشد سالانه ۷درصد قرار است تا پایان سال۱۴۰۴ تولید پنبه به ۲۸۲هزار تن برسد و کشور به خودکفایی برسد.
وسعت مزارع پنبه در گلستان نویدبخش حرکت رو به جلوست. امسال کشاورزانی پنبه کاشتند که آخرین خاطراتشان از کشت پنبه به چندین دهه قبل بر میگشت. مثل رضاعلی که حتی از شوق خوشهای از پنبه را به خانه آورده است تا یادگار نگه دارد. مزارعی امسال به زیر کشت پنبه رفت که تا سالهای قبل خبری از کشت پنبه در آنها نبود.
معرفی ارقام جدید و روشهای نوین کشت، تا حدی به احیای پنبه در گلستان کمک میکند.
توسعه کشت پنبه زمانی محقق میشود که در کنار در دسترس و مناسب بودن قیمت نهادهها و مناسب بودن شرایط خرید محصول، اعتماد کشاورزان نیز بار دیگر جلب شود.
برای آنکه تابلوی "سرزمین طلای سفید" دوباره سر در این استان نصب شود، حمایت بیشتر مسئولان، ارائه برنامههای هدفمند و رفع مشکلات فراروی تولید، ضروری است.
آسان شدن کشت، ترویج بذرهای پرمحصول و از همه مهمتر قیمت مناسب و توجیه و صرفه اقتصادی که نیازمند حمایتهای دولت است میتواند دوباره گلستان را شایسته عنوان طلای سفید کند.