عصای سفید؛ نماد احترام به حقوق اجتماعی نابینایان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ پانزدهم اکتبر - ۲۴ مهر روز جهانی نابینایان یا قانون عصای سفید نام گذاری شده است.
کاربرد عصا به عنوان وسیله کمکی در رفت و آمد نابینایان، از سده‌ها پیش متداول بوده و بکارگیری عصای سفید به شکل امروزی و به عنوان نماد بعد از جنگ جهانی اول رایج شده است.

نماد روشن " احترام به حقوق جامعه نابینایان"

اما عصای سفید را باید نماد روشن " احترام به حقوق جامعه نابینایان" بدانیم.
در سال ۱۹۲۱میلادی، جیمز بیگز عکاس انگلیسی که در سانحه‌ای بینایی خود را از دست داد، برای در امان ماندن از تصادف حین رفت و آمد در خیابان‌های اطراف محل زندگی خود ابتکار استفاده از عصای سفید را به کار برد و پس از آن بود دو پژوهشگر قانون عصای سفید را نوشتند و ۱۵ اکتبر به عنوان روز جهانی نابینایان یا قانون عصای سفید تعیین شد.
نابینا عضوی از جامعه متمدن است و حقوق اجتماعی مصرحی دارد و به جای ابراز ترحم حقوق او را باید رعایت کنیم.

نخستین تلاش‌ها

نخستین تلاش‌ها در زمینه آموزش نابینایان در ایران به سال ۱۲۹۹ شمسی مربوط می‌شود. در این سال کار تعلیم و تربیت دانش آموزان نابینا با جذب ۵ دانش آموز نابینا در مدرسه‌ای در تبریز آغاز شد و توسعه یافت.
آموزشگاه نابینایان تبریز که تنها مرکز آموزش نابینایان در ایران محسوب می‌شد تا سال ۱۳۱۹ مشغول ارائه خدمات آموزش و تربیت حرفه‌ای به نابینایان بود و تعداد دانش آموزان نابینای تحت پوشش آن به ۴۵ نفر می‌رسید. در سال ۱۳۲۵ نیز آموزشگاهی برای دختران نابینا به نام نور آیین در شهر اصفهان تاسیس شد.

ابداع خط بریل برای نابینایان

خط بریل، خطی است که در قرن نوزدهم میلادی، برای سهولت کار افراد نابینا و کم بینا در امر تحصیل و تعلیم و تربیت با تلاش لویی بریل فرانسوی ابداع شد.
پدر لویی بریل کفاش بود و لویی درکارگاه وی کار می‌کرد. روزی درفش کفاشی به چشم وی برخورد کرد و لویی از نعمت بینایی محروم شدید.
پس از آن، او درباره افرادی که از نعمت بینایی برخوردار نبودند، بسیار اندیشید و سرانجام به فکر افتاد تا خطی را به وجود آورد که افراد نابینا به وسلیه آن به راحتی به امر خواندن و نوشتن بپردازند. او پس از مدت ها، موفق به ابداع خطی شد که به نام وی، بریل، نامیده شد.

رودکی، پدر شعر فارسی نابینا بود

رودکی از افرادی است که در عمل به اثبات رسانده که نابینایی، مساوی شکست و خزان زندگی نیست. او نابینایی است که در عرصه شعر، سخن و هنر درخشید و به تعبیرعالمان ادب فارسی، مقام پدر شعر فارسی را به خود اختصاص داد. او در سال ۲۶۰ قمری در «رودک» روستایی از ماوراءالنهر و نزدیک سمرقند به دنیا آمد. در هشت سالگی حافظ کل قرآن شد و در تلاوت آیتتْ مهارتی خاص پیدا کرد. این نابینای پرتلاش و باذوقْ با تسلط بر زبان عربی، کلیله و دمنه را به نظم درآورد. ترانه‌های نغز و حکیمانه و ماندگاری از او برجای مانده و در افکار و آثار سخنورانی مثل فردوسی، سعدی، جامی و دیگران، تأثیر ژرفی از این شاعر و هنرمند پرتوان مشاهده می‌شود.

هدف از روز جهانی عصای سفید

اﯾﻦ روز برای اﻫﻤﯿﺖ دادن ﺑﻪ روﺷﻨﺪﻻن، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت آﻧﻬﺎ و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای این افراد، «عصای سفید» نامگذاری شده اﺳﺖ. این روز از ﺳﺎل ۱۹۶۴ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ و ﺑﻬﺎﻧﻪ‌ای ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺪاﺷﺖ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی اﻓﺮاد ﻧﺎﺑﯿﻨﺎست.

قانون حمایت از حقوق معلولان

در قانون حمایت از حقوق معلولان ارائه بخش عمده‌ای از خدمات مورد نیاز افراد نابینا و کم بینا در زمینه‌های آموزشی، توانبخشی، حمایت‌های رفاهی و اجتماعی بر عهده سازمان بهزیستی نهاده شده است.
این سازمان نیز با توجه به قابلیت‌ها و محدودیت‌های این افراد و نیاز‌های روز جامعه، طرح‌ها و برنامه‌های متنوعی را جهت افزایش سطح استقلال و ارتقاء کیفیت زندگی افراد نابینا و کم‌بینا اجرا می‌کند.
ارائه خدمات آموزشی و توانبخشی در قالب مراکز تخصصی و خدمات توانبخشی مبتنی بر جامعه، پرداخت کمک هزینه معیشتی و تحصیلی، تعمیم حق پرستاری و مددکاری، اجرای برنامه‌های توانمندسازی به صورت فعالیت‌های آموزشی، هنری و ورزشی و آموزش مهارت‌های شغلی و تسهیل فرایند اشتغال افراد نابینا و کم بینا تنها بخشی از خدماتی است که با هدف تبلور استعداد‌های ارزنده این عزیزان انجام می‌شود.

حقوق اجتماعی نابینایان باید بدون رقابت تامین شود

جامعه نابینایان با توجه به شرایط خاص خود باید بهتر و بیشتر از دیگر شهروندان به حقوق فردی و اجتماعی دسترسی داشته باشند.
حقوق این قشر در دریافت خدمات شهری و اجتماعی، اشتغال، آموزش و همه ابعاد زندگی باید فراتر از
اصل رقابت و برابرسازی فرصت‌ها و رفع تبعیض عادی باشد، چون شرایط خاصی دارند و در شرایط برابر با دیگر قشر‌ها نمی‌توانند رقابت عادلانه کنند.
این یک وظیفه‌ای الهی در جامعه اسلامی بر اساس تعالیم انسان ساز دین مبین بر عهده فرد فرد ماست.
اجرای کامل قانون حمایت از حقوق معلولان که هم زمان پیگیر مفاد کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت نیز خواهد بود، این زمینه موثر است.

حقوق اجتماعی افراد نابینا

نابینایان، حق بهره‌گیری از همه امکانات رفاهی معمول در جامعه را دارند. از پیاده‌رو‌ها، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و وسایل ترابری همگانی مانند هواپیما، قطار، اتوبوس، خودرو، کشتی، هتل‌ها، مکان‌های عمومی و مراکز تفریحی و مذهبی استفاده کنند.
رانندگان وسایل نقلیه هم موظف به مراعات کامل نابینایانی هستند که با عصای سفید در خیابان‌ها ترددد می‌کنند. دولت، موظف است نابینایان را به مشارکت در امور دولتی تشویق کند تا آنان نیز به کار مشغول شوند.

اشتغال کامل نابینایان و کم بینایان

مناسب سازی شهری، حمل و نقل عمومی رایگان و اشتغال از اصلی‌ترین خواسته‌های یک فرد نابینا برای حضور در جامعه و خروج از انزواست.
طبق قانون باید سه درصد سهمیه استخدامی دستگاه‌ها برای معلولان و نابینایان باشد، آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای به نابینایان هستیم تا حداقل درآمدی داشته باشند.

هوش مصنوعی در خدمت نابینایان

نابینایان با فناوری‌های نوین به دنبال زندگی عادی خود هستند و با توجه به وجود بیش از ۲۵ هزار افراد نابینا و کم بینا دولت با راحتی می‌تواند برای اشتغال کامل این قشر اقدام کند.
این قشر نیاز اساسی به تامین امکانات آموزشی و بهره گیری از زیرساخت‌های شهری دارند که رفع آن‌ها نیاز با همکاری سازمان‌های قابل تحقق است.
هوش مصنوعی می‌تواند امروز در خدمت جامعه نابینایان باشد و بخش مهمی از نیاز‌های آن‌ها را برطرف کند. ۹۰ درصد نابینایان ارتباط خود با سایر اقشار را از طریق فناوری دیجیتال و ارتباطات برقرار می‌کنند که باید به ۱۰۰ درصد برسد.
مناسب سازی فضا‌های شهری و اماکن عمومی نیز یکی از مهم‌ترین خواسته نابینایان است.

۸ هزار و ۳۷۳ دانش آموز نابینا در کشور تحصیل می‌کنند

بنابر اعلام سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور ۲۳ مدرسه ویژه نابینایان در کشور فعال است و دو مدرسه نیز در دست ساخت است.
دانش آموزان نابینا در ۹۱۳ مدرسه تلفیقی نیز تحصیل می‌کنند.
۴ هزار و ۹۸۵ دانش آموز نابینا به صورت تلفیقی و سه هزار و ۳۸۸ دانش آموز دیگر در مدارس ویژه نابینایان ادامه تحصیل می‌دهند.
۹ مدرسه شبانه روزی ویژه نابینایان وجود دارد که ۸۰۰ دانش آموز در این مدارس تحصیل می‌کنند، اما امسال به سبب آیین نامه‌های اجرایی ویژه شیوع کرونا این مدارس تعطیل شدند و دانش آموزان آن در نزدیک‌ترین مدرسه به منزلشان با هماهنگی‌های لازم ادامه تحصیل می‌دهند.

نکته پایانی

نیاز‌های جامعه نابینایان از همه نیاز‌های دیگر اقشار جامعه بیشتر است، اما چون عدد ریاضی تعداد این افراد در مقایسه با امکانات کشور خیلی اندک است، باید الگوی برنامه ریزی برای این قشر شامل اشتغال کامل، مسکن خود و ارزان، دسترسی راحت و بدون رقابت به همه امکانات، حمایت‌های مالی و آموزشی و ایجاد مسیر هموار برای پیشرفت این افراد در اولویت باشد.
پیشگیری و درمان در الویت ۱ است و در ادامه باید همه محیط زیست‌های فردی و اجتماعی اعم از شهری ور ستایی و ملی و بین المللی برای شهروندان نابینا آماده شود.
خوشبختانه در طرح غربالگری بینایی، ایران جزو هفت کشور برتر دنیا شناخته شده که با اجرای برنامه‌های موفق و پیشگیرانه در این زمینه و تشخیص به موقع تنبلی چشم یا آمبلیوپی، از معلولیت و کم بینایی جلوگیری کرده است.
امیدواریم هوش مصنوعی روزی بتواند بخش عظیمی از نیاز‌های این جامعه را تامین کند.
همه مسئولان و همه مردم باید به تامین کامل حقوق این فرزندان نابینا کمک کنند، چون وظیفه‌ای الهی، انسانی، ملی و ایرانی است و...
روز عصای سفید را یک روز ندانیم بلکه همه روز‌ها باید برای ما نشان و نماد خدمتگزاری و احترام به حقوق این افراد باشد.

یوسف سلامی خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری صدا و سیما