سرتاپا طلا

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مرکز اصفهان؛ بارها این ضرب المثل را درباره اش شنیده ایم که«گفتند :بار ببر گفت: مرغم، گفتند بپر، گفت شترم» شاید هم بیچاره حق داشته باشد با اسمش کنار نیاید چرا که نه کوهانی دارد مثل شتر و نه پر وبالی ظریف و پا و گردنی کوچک مثل مرغ؛ ولی گویا با داشتن گردن دراز و هیکل بزرگ و پرو بال و دو پا چاره ای نبوده که نامش را شترمرغ بگذارند؛به هر حال جدا از نامش، او پرنده ای بی نظیر است که تک تکِ اعضایش می تواند سود ده ؛ اشتغالزا و پرفایده باشد.

این بزرگترین پرنده دنیا
وقتی به مزرعه دو هکتاری دکتر اکبر زمانی کارآفرین موفق اصفهانی در محدوده میمه رفتم ،ساعتها مجذوب ادا و اطوار متفاوت شتر مرغ هایش شدم ؛ پرنده‌ای اجتماعی با چهره نمکی، چشمان درشت و مژگان بلند . وقتی هم آقای زمانی از خصویات خاص این پرنده برایمان گفت مجذوب تر شدم: شترمرغ بزرگترین جثه و بیشترین سرعت دویدن را میان همه پرندگان روی کره خاکی دارد و هنگام خطر می تواند با سرعت ۷۰ کیلومتر در ساعت بدود. با چشمان درشتش که می گویند بزرگتر از مغزش است قدرت بینایی فوق العاده ای پیدا کرده و پاهای قوی با پنجه تیزش هم برای از پای انداختن دشمن کافی است.
وزنش از ۶۳ تا ۱۴۵ کیلوگرم و قدش از یک متر و هفت تا دو متر و هشت سانتیمتر متغیر است، تخم های بزرگش یک و نیم کیلوگرم است و جوجه هایش، با رنگ حنایی و لکه‌های قهوه‌ای پر رنگ چهره متفاوتی نسبت به والدین خود دارند و قرار است در هر ماه ۲۵ سانتی‌متر رشد کنند.....

اصفهان رتبه دوم پرورش شتر مرغ در کشور
تعداد واحدهای پرورش شتر مرغ در استان اصفهان 204مزرعه است که به گفته مدیر امور طیور سازمان جهاد کشاورزی این استان ، در این واحدها سالانه 2300 تن گوشت تولید می شود و استان اصفهان بعد از مرکزی رتبه دوم پرورش شتر مرغ را در کشور دارد.
علی دهقانی می افزاید: پرورش این پرنده در استان زمینه اشتغال 1400 نفر را فراهم کرده و اصفهان، نایین، نجف آباد ، آران و بیدگل وکاشان عمده شهرستان های پرورش شتر مرغ است.
مدیر امور طیور سازمان جهاد کشاورزی استان همچنین در پاسخ به سوال ما درباره صنایع تبدیلی و صادرات شترمرغ می گوید: فرآوری پوست، پر ، پوکه، ناخن و روغن در استان به صورت سنتی است و نیاز به صنعتی شدن دارد و به همین دلیل هم صادرات نداریم .
از آقای دهقانی نشانی چند مزرعه پرورش شتر مرغ در گوشه و کنار استان را می گیریم تا سری به این مزرعه ها بزنیم.

تلاش خانوادگی برای پرورش شترمرغ
بازدید از نتیجه تلاش چندین ساله اکبر زمانی کارآفرین و پژوهشگر اصفهانی که در زمینه پرورش بزرگترین پرنده دنیا فعالیت دارد خالی از لطف نیست پس به میمه می رویم او در مزرعه اش با 700شترمرغ پروار بندی زمینه اشتغال مستقیم 100 نفر را فراهم کرده است.
آقای زمانی دانش آموخته علوم طیور است و فعالیتش را 13سال پیش در نیم هکتار و 25 قطعه شتر مرغ آغاز کرد و حالا در مزرعه دو هکتاری اش سالانه دوهزار جوجه شترمرغ پرورش می دهد .
دکتر زمانی این کار را براساس پژوهش انتخاب کرده و می گوید: مقاومت بالا در برابر سرما و گرما و بسیاری از بیماری ها ، امنیت بالا در برابر سرقت (بدلیل خشونت پرنده و لگدهای کشنده) ، مصرف پایین آب و غذا (حدود 3 کیلوگرم غذا و 6 لیتر آب) ، تولید مثل بالا ، تاسیسات و امکانات اندک برای تامین محل زندگی و کیفیت و کمیت بالاتر محصولات تولیدی نسبت به سایر طیور از دلایل انتخاب این پرونده سودآور بوده است.

او آستین همت را بالا زده تا تولید و اشتغال را در منطقه میمه رونق بخشد و در این مسیر همسر و دو فرزندش هم او را همراهی می کنند ، پسرش که دانشجوی مکانیک است می خواهد از تحصیلاتش در زمینه دستگاه های پیشرفته جوجه کشی شترمرغ بهره ببرد.
این پژوهشگر 50ساله می خواهد زنجیره تولید را در مزرعه کامل کند و با شناسایی امکانات بازار، سیستم جوجه کشی و فرآورده ها آن به کارش رونق بیشتری بدهد.
این کارآفرین اصفهانی با اشاره به مشکلات تامین نهاده های طیور می گوید: می توان با کمک متخصصان تغذیه جایگزینی برای سویا و ذرت یافت و ما هم در این راه قدم برداشته ایم.

 

مقاوم در همه جا؛ از گرم ترین تا سردترین نقطه استان
اگر به مزرعه پرورش شتر مرغ آقای رجبی در کاشان نمی رفتم باورم نمی شد این پرنده در گرمای بیش از 50 درجه هم بتواند دوام بیاورد و با جوجه آوری برای صاحب مزرعه اش سودآور باشد.
عباس رجبی تنها با 50 جوجه صاحب مزرعه پرورش شتر مرغ شده، او پس از چهار سال تلاش امسال توانسته است تولیدش را به 400قطعه در سال با اشتغالزایی برای 10 نفر برساند؛ البته در این راه هزینه ها هم کم نبوده و تاکنون برای توسعه و موفقیت در کارش 2 میلیارد تومان هزینه کرده است.

او می گوید: در حال حاضر تنها از گوشت این پرنده درآمد کسب می‌کنیم در حالی که با فرآوری سایر محصولات می توان دو برابر درآمد گوشتش سودآوری داشت.

در ادامه با دعوت چهار بسیجی فریدونشهری هم به غربی ترین نقطه استان اصفهان هم سری زدیم؛ منطقه ای کوهستانی با تابستانهای معتدل و زمستانهای خیلی سرد که گاهی دمای هوا به بیش از منفی 20 درجه هم می رسد در این شرایط، این بسیجیان تحصیل کرده با تسهیلات 200 میلیون تومانی مزرعه 80 قطعه ای شترمرغ پرواری راه اندازی کرده اند .
سید مجتبی حسینی با اشاره به نبود كشتارگاه اختصاصی براي ذبح شترمرغ در این شهرستان می گوید: اگر گوشت به صورت صنعتي بسته بندي شود توليد و فروشمان خیلی بهتر مي شود.
پرورش شتر مرغ هم اگرچه در سرمای فریدونشهر جواب داده اما آنها برای تامین نهاده های دامی، تامین زمین و سرمایه در گردش دچار مشکل شده اند.

 

آخرین نشانی مزرعه شترمرغ که از جهاد کشاورزی گرفتم در "مبارکه "است جایی که آقای قربانی اولین واحد پرورش شتر مرغ را در این شهرستان راه اندازی کرده است.
این کارآفرین مبارکه ای از سال 79 کارش را آغاز کرده است و حالا در این واحد با 30 قطعه شتر مرغ مولد، سالانه 500 قطعه جوجه شترمرغ و 40 تن گوشت تولید می کند.
آقای قربانی معتقد است: سود این صنعت با تمام تلاش ها و هزينه هایِ پرورش دهندگان به جيب دلالان مي رود .

شتر مرغ سراسر سود و فایده
شتر مرغ تنها پرنده‌ای است که پر، پوست، گوشت،قرنیه چشم،ناخن ، تخم و در یک کلام تمام اعضایش ارزش اقتصادی دارد و می تواند هیچ دورریزی نداشته باشد.
به گفته محمد حسن انصاری پور معاون مدیریت امور طیور جهاد کشاورزی استان، گوشت شتر مرغ عاری از هرگونه استخوان و چربی عرضه و از طرف دیگر از هر شترمرغ بین ۵ تا ۶ کیلوگرم روغن فرآوری می‌شود.
اما مهمترین نکته در زمینه گوشت شترمرغ را رئیس دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مطرح می کند:گوشت شترمرغ یکی از کم چرب‌ترین و سالم‌ترین نمونه‌های گوشت قرمز است و کالری، کلسترول و چربی گوشت آن حتی از گوشت مرغ و بوقلمون هم پایین‌تر است.
به گفته دکتر محمد حسن انتظاری رنگ قرمز گوشت شترمرغ به معنی وفور آهن و مثل سایر گوشت‌ها غنی از ویتامین‌های گروه ب، مخصوصا ویتامین ب ۱۲ است.
اما با همه مفیدن بودن این گوشت و برابری قیمت آن با گوشت گوسفندی،سرانه مصرف آن در کشور بسیار پایین و حدود50گرم است در حالی که برای نمونه سرانه مصرف گوشت مرغ در کشور حدود 32 کیلوگرم است.

چرم تا روغنش ارزشمند است
پوست از دیگر محصولات جانبی ارزشمند شتر مرغ است و چرم آن با وجود فولیکول‌های ساقه پر بر روی سطح پوست وجه تمایز کننده با سایر چرم ها دارد و با زیبایی منحصر به فرد، مقاومت، لطافت و کیفیت بالا ، عدم امکان نفوذ پذیری آب و استحکام در صنعت پوشاک و حتی تابلو فرش‌ کاربرد دارد ، هر چند به گفته فرهادی مدیر اجرایی شهرک صنعتی چرم شهر در اصفهان،پوست شتر مرغ با قیمت نازل از تولید کننده خریداری و سپس در این شهرک نمک زدایی و به تهران، مشهد و تبریز برای دباغی ارسال می شود که ظرفیت این شهرک به دلیل نبود منابع مالی،سرمایه در گردش ، فرسودگی دستگاه ها و شبکه‌های توزیع تخصصی، برای فرآوری پوست مغفول مانده است.

یکی از فرآورده های شتر مرغ که در صنعت دارویی و آرایشی کاربرد دارد روغن شتر مرغ است، دکتر محمدعلی شاه‌‌طالبی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان طی تحقیقات و طرح های پژوهشی خود به این نتیجه رسیده است که این روغن با چربی پوست انسان هم خوانی دارد و می توان از آن به عنوان حامل برای نفوذ سایر روغن ها به بدن استفاده کرد.برای نمونه این پژوهشگر در دو طرح پژوهشی اثبات کرد روغن شتر مرغ به عنوان پایه برای اثر گذاری روغن منداب در کاهش ریزش موی سر و روغن رزمای برای بهبود دردهای عضلانی و ترمیم مفاصل آسیب دیده بدن عمل می کند.
البته این نکته را هم دکتر شاه طالبی اضافه می کند که روغن شتر مرغ در فرایند هفت مرحله ای از چربی پرنده جداسازی و قابل استحصال می شود و برخلاف روغن های موجود در بازار در دمای معمولی به صورت مایع است .

استخراج طلای سفید
اما دیگر محصول جانبی شترمرغ، پوکه آن است که این روزها طرفداران بسیاری پیدا کرده و بین همه محصولات جانبی آن در اصفهان کاربردی شده و سود دهی داشته است؛ پس راهی یکی از بزرگترین بازار‌های تاریخی جهان یعنی میدان امام اصفهان می شویم تا ببینیم این پوکه های دور ریختنی چگونه با ارزش می شود.
سراغ کارگاهی در بازار شیخ لطف اللهِ میدان امام اصفهان می روم که در آنجا طلای سفید استخراج می شود؛پوکه های تخم شتر مرغ که قبل از سال 81 به عنوان ضایعات بی ارزش دور ریخته می شد حالا در کارگاه استاد حسن پیکام سر از بازارهای بین المللی در آورده و هم برای مزرعه دار و هم برای هنرمندان سود ده شده است .
این هنرمند اصفهانی با استفاده از پوکه های برش داده شده انواع گز خوری، شکلات خوری، جاشمعی،گلدان ، جعبه جواهر و چراغ خواب را طراحی و تولید و حتی با خمیر کردن پوکه های شکسته شترمرغ جعبه جواهرات درست می کند .
استاد پیکام می گوید : انواع طرح های اسلیمی، اشعار، آیات قرآن و بناهای تاریخی را بر روی این پوکه ها نقش می زند و سالانه سه هزار عدد تخم شتر مرغ طراحی شده را به کشورهای اروپایی، آسیایی و امریکایی به ارزش بیش از 32 هزار دلار صادر می کند.

 

 

صنعت شترمرغ داری حمایت می طلبد
80درصد سود پرورش شترمرغ به فرآورده های آن است که متاسفانه اکنون واسطه ها سود آن را می برند؛این مطلب را دکتر زمانی از پرورش دهندگان موفق شتر مرغ در استان و پژوهشگر برتر کشوری مطرح می کند و می گوید: جهاد کشاورزی باید بهره برداران فعال و باتجربه را شناسایی و به آنها برای تکمیل زنجیره تولید و فرآوری محصولات مجوز بدهد .

هشتاد درصد سود پرورش شترمرغ به فرآورده های آن است که متاسفانه اکنون واسطه ها سود آن را می برند

این کارآفرین با تاکید براینکه صنعت شتر مرغ به جای حمایت مالی به حمایت های اداری ،علمی و فرهنگی دارد معتقد است: آموزش های سازمان جهادکشاورزی باید به سمت کاربردی و عملیاتی شدن برود و با نیروهای متخصص و باتجربه در پرورش طیور مزرعه داران را برای موفقیت در این صنعت و جلوگیری از ضررهاي جبران ناپذير راهنمایی کند.
البته مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهاد کشاورزی اصفهان از آمادگی کامل برای حمایت از سرمایه گذاران در زمینه پرورش شترمرغ می گوید و این حمایت ها راشامل ارائه تسهیلات با نرخ مصوب،ارائه مجوزها برای تاسیس واحدهای پرورش در کمترین زمان و معرفی به شرکت شهرک های صنعتی برای اعطای زمین بیان می کند.
منصور قماشی این نکته را هم اضافه می کند که هر پروانه تاسیس مزرعه شتر مرغ نیاز به چندین استعلام از ارگان های مختلف دارد و متقاضی باید برای رسیدگی به درخواستش وارد سامانه پنجره واحد سرمایه گذاری واحد شود.
هرچند استاندار اصفهان گفته تمام دستگاه های اجرایی باید در کوتاه ترین مدت به این درخواست ها رسیدگی کنند ولی تولیدگنندکان شترمرغ همچنان از فرایند طولانی دریافت مجوزها می گویند.

اتحادیه،گره گشای مشکلات شترمرغداران
گرچه سال تاسیس اتحادیه شترمرغداران استان اصفهان به 1384برمی گردد اما عملا سه سالی است که فعال شده و از 225 عضوش200نفر در سال جاری به این اتحادیه پیوسته اند.
رییس اتحادیه شترمرغداران استان اصفهان می گوید : تامین نهاده های طیور برای شتر مرغ با تلاش اتحادیه برای اعضا تاحدی محقق شده و قرار است تا پایان سال مراکز مشخص خرید و فروش پوست و تخم شترمرغ و همچنین عرضه مستقیم گوشت شتر مرغ در تعاونی های مصرف و فروشگاه های مرکزی راه اندازی شود.
به گفته دکتر نمازی برنامه بعدی اتحادیه ارتباط با پزشکان برای توجیه مردم در استفاده از گوشت شتر مرغ است.اما برنامه دیگر اتحادیه ایجاد مرکز دپوی خرید و فروش شترمرغ زنده و تاسیس کشتارگاه اختصاصی است که با جذب سرمایه قرار است تا دو سال آینده محقق شود.
رییس اتحادیه شترمرغداران استان به سامانه پنجره واحد سرمایه گذاری که تابستان امسال تاسیس شده هم اشاره و از زمان بر بودن فعالیت کمیسیون ها انتقاد و اضافه می کند: اعطای زمین دولتی در 200کیلومتری اصفهان که بدون زیرساخت و امکانات است نمی تواند برای سرمایه گذار توجیه اقتصادی داشته باشد.

پرورش شتر مرغ،نوپا اما سودآور
«پرورش شترمرغ»، از سودآورترين صنعت هاي نوپا است که از حدود سه دهه قبل به عنوان منبع جدید تولید پروتئین و پوست در کشورهای توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته و این صنعت هم از سال 1374وارد کشور شده است.
از یک طرف حدود نیمی از وسعت ایران، مناطق بیابانی، زمین های پست و زمین های غیر قابل کشت است که می توان از آن برای ایجاد و گسترش صنعت پرورش شترمرغ بهره برد و از طرف دیگر با توجه به صرفه اقتصادی بالای این پرنده از جمله گوشت ، چرم، روغن ، پر و پوکه در صنایع می توان با ایجاد زنجیره پرورش و تولید آن ، بازاریابی مناسب و احداث صنایع فراوری و تبدیلی و فراهم کردن زمینه صادرات از این صنعت خرد برای اشتغال،صادرات و تامین نیاز گوشت خانواده ها نهایت استفاده را برد.
آگاهی بخشی و فرهنگ سازي مردم در زمينه مصرف گوشت شتر مرغ و مصارف غذايي آن هم می تواندبه توسعه صنعت شترمرغ کمک کند که این امر هم با اطلاع رسانی رسانه ها محقق می شود.
نگارنده:مرضیه قاسمی