شناسایی ماهیت و ژنتیک دقیق ویروس کووید۱۹

به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت گروه علمی فرهنگی و هنری خبرگزاری صدا وسیما، مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به سرپرستی آقای دکتر «حسین نجم آبادی»، همگام با مراکز علمی بین المللی، ماهیت و ژنتیک دقیق ویروس کووید ۱۹ را شناسایی کرد.
آقای دکتر نجم آبادی گفت: مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی از همان روز‌های اول شیوع ویروس کووید ۱۹ در کشور، تصمیم گرفت تا با دستیابی به گونه‌های مختلف ویروس کووید ۱۹ که در کشور منجر به بیماری زایی شده اند، شناخت دقیقی از نحوه انتقال ویروس به کشور، قدرت بیماری زایی و نیز فراهم نمودن بستر مناسب برای بکارگیری درمان‌های مؤثر و نیز واکسن‌هایی که به بازار عرضه خواهد شد را بدست آورد.
وی افزود: برای تحقق این هدف، با حمایت و تشویق معاون محترم تحقیقات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و حوزه تحت نظارت ایشان و نیز با همکاری بخش ویروس شناسی دانشگاه تهران و شبکه ویروس شناسی کشور، حدود ۵۰ نمونه از استان‌های مختلف کشور (اعم از تهران، قم، گرگان، مازنداران، خوزستان، گیلان، زاهدان و نیز کاشان) و در زمان‌های مختلف از زمستان پارسال، بهار، تابستان و اوایل پاییز امسال، با تکنیک پیشرفته توالی یابی نسل جدید، مورد بررسی ژنومیک قرار گرفت.
آقای دکتر نجم آبادی تصریح کرد: منبع اولیه ویروس از اوایل ماه دی پارسال از استان ووهان کشور چین بود، و نتایج حاصل از مطالعه بر نمونه‌های گرفته شده از استان‌های مختلف کشورمان نشان داد که منشأ دوم ویروس در کشور، از نوع اروپایی آن بوده که در اوایل اسفند پارسال، از طریق اروپا به ایران وارد شده است.
وی توضیح داد که این مطالعه با گردآوری نمونه‌های متعدد، در دوره‌های زمانی متفاوت و از استان‌های مختلف کشور انجام شده و نتایج آن براساس داده‌های صحیح، مستند و با توجه به شواهد علمی و بر پایه دانش ژنتیک بدست آمده است که با بهره گیری از این یافته‌ها می‌توان به ماهیت دقیق‌تر ویروس منتشر شده در کشور پی برد و این امکان را فراهم آورد که سیاست‌های حوزه سلامت در اتخاذ تصمیم درست بر پایه مستندات و شواهد علمی قابل اعتماد تبیین شود.
وی تأکید کرد: این مطالعه در نوع خود منحصر بفرد و بسیار ارزشمند است، زیرا:
یکم: به دلیل صحت یافته‌های بدست آمده.
دوم: به دلیل بکارگیری تکنیک پیش رونده توالی یابی کل ژنوم
سوم: به دلیل دسترسی به نمونه‌هایی از ویروس که از همان ماه‌های آغازین ورود به کشور باعث بیماریزایی گردیده اند، اطلاعات ما از ماهیت ژنوم ویروس از اسفند تا آخرین ماه تابستان و نیز اوایل پاییز امسال را ارتقا بخشیده است.
آقای دکتر نجم آبادی گفت: نکته حائز اهمیت و در خور توجه در خصوص ویروس کووید۱۹، از آنجا منشا می‌گیرد که در این خانواده ویروسی در مقایسه با سایر RNA ویروس ها، کمتر دچار تغییرات جهش زایی می‌شود و دلیل آن نیز دارا بودن آنزیم پلیمراز وابسته به RNA یا (RdRP) است که سبب شده میزان جهش زایی آن پایین‌تر از ویروس انفلوانزا و سایر RNA ویروس‌ها باشد.
وی همچنین افزود: نکته قابل تأمل دیگر آن است که تاکنون در پایگاه بین المللی GISAID که مرکز بارگذاری جهش‌های مختلف گزارش شده از تمام دنیا است، بیش از ۸۰ هزار ژنوم ویروس بارگذاری شده است و همچنین، تاکنون بیشتر از ۳۵۰ هزار تغییر مختلف ژنومی در نمونه‌های توالی یابی شده مشاهده شده است، اما اکثر این تغییرات از نظر عملکردی از اهمیت چندانی برخوردار نمی‌باشند و نقش چندانی در شیوع و شدت بیماری کرونا ندارند.
آقای دکتر نجم آبادی گفت: مطالعه انجام شده در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نشان می‌دهد که ۱۴ تغییر ژنومی در بیش از ۱۰ درصد نمونه‌ها رخ داده است که ۱۰ تغییر از این ۱۴ تغییر پیشتر نیز در داده‌های جمعیت‌های دیگر مشاهده شده است و فقط ۴ تغییر جدید در همان نواحی بوده که پیشتر جهش دیده شده بود و نقش این ۴ تغییر جدید در بیماریزایی هنوز بدرستی مشخص نیست.
وی تأکید کرد: غیر از دو جهش مهم T ۲۲ I و D ۱۶۴ G، جهش جدیدی در ناحیه شاخک ویروس در مطالعه ما مشاهده نشد و در نمونه‌های بررسی شده در مرکز ما نیز جهش G ۱۶۴ به تدریج از اسفند افزایش یافته است و اکنون جهش غالب نمونه‌های توالی یابی شده است.
وی افزود: اهمیت این ناحیه از ژنوم ویروس (spike) در اتصال ویروس به سلول میزبان می‌باشد و همچنین محلی است که در تولید دارو و نیز واکسن مؤثر، هدف قرار می‌گیرد (Target zone).
آقای دکتر نجم آبادی در عین حال گفت: نکته خوش بینانه در این مطالعه آن است که دو جهش اشاره شده T ۲۲ I و D ۱۶۴ G، هر دو خارج از ناحیه ایی بنام RBD در شاخک ویروس است که در نتیجه، در تأثیرگذاری واکسن‌های تولید شده بر اساس این دو جهش مهم نخواهد بود.
وی افزود: همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد، تغییر D ۱۶۴ G از اواخر زمستان رو به افزایش بوده است (که در نمونه‌های بررسی شده از تیر تا مهر مشاهده شده)، که دلیل انتقال سریع ویروس در ماه‌های اخیر را نیز توجیه می‌کند.
وی همچنین گفت: مطالعات عملکردی اخیر که بر روی گونه جدید (تغییر یافته) صورت گرفته است و در نشریات معتبر علمی به چاپ رسیده، نشان می‌دهند که مقدار ویروس در دستگاه تنفسی بیماران افزایش یافته و سرعت انتقال آن بیشتر شده، اما شواهدی دال بر افزایش شدت بیماریزایی آن مشاهده نشده است.
وی در پایان این گفتگو تصریح کرد: مطالعه اخیر که همگام با مطالعات سایر کشور‌ها انجام گرفته است نشان می‌دهد، برای شناسایی به موقع تغییر در ساختار و سیر گردش ویروس در طول زمان، نیاز به ادامه توالی یابی تعداد بیشتری ویروس با روش توالی یابی نسل جدید است تا هر چه سریعتر بتوان به تشخیص گونه جهش یافته جهت اتخاذ اقدامات درمانی مناسب دست یافت.
لازم به ذکر است، آقای دکتر نجم آبادی و تیم علمی تحت مدیریت ایشان در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و مرکز ژنومیک کشوری (ایرانوم) برای دستیابی به نتایج ارزشمند فوق ماه‌ها است که شبانه روز و بی وقفه تلاش و همکاری صمیمانه در جهت شناسایی ماهیت ژنومی ویروس کووید ۱۹ داشته اند.