آشنایی با قبله‌نما‌های طبیعت

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ بار‌ها برای همه ما پیش آمده که در سفر‌های خود به طبیعت با مشکل پیدا کردن قبله برای اقامه نماز روبه‌رو شده‌ایم.
دانستن جهت قبله یکی از مهم‌ترین نیاز‌های هر مسلمانی محسوب می‌شود. شاید فکر کنید که پیداکردن قبله با استفاده از مسیر طلوع و غروب خورشید کار نسبتا راحتی است، اما لحظه‌ای تصور کنید که در یک جنگل با درختان انبوه یا یک آسمان ابری گیر کرده‌اید و به هیچ وجه نمی‌توانید مسیر حرکت خورشید را تشخیص دهید آن موقع چه باید کرد؟ یا اصلا در تاریکی شب چگونه می‌توان جهت قبله را تشخیص داد؟ طبیعت، پر از قطب‌نما‌های مختلف است که با شناخت آن‌ها به راحتی می‌توانید جهت‌های جغرافیایی را پیدا کنید. خب وقتی جهت را پیدا کردید با علم به اینکه در کشور ما، کعبه یا همان قبله همیشه در جهت جنوب‌غربی قرار دارد، می‌توان قبله را تشخیص داد. برای یافتن قبله با قطب‌نما‌های طبیعی در کشور‌های دیگر هم نیازمند دانستن موقعیت آن کشور از نظر جغرافیایی نسبت به کشور عربستان هستید. این صفحه به شما آموزش می‌دهد که چگونه با استفاده از عوامل طبیعی جهت‌های جغرافیایی را شناسایی کنید.

 

شناخت جهت‌های جغرافیایی در روز

دانستن جهت قبله یکی از مهم‌ترین نیاز‌های هر مسلمانی محسوب می‌شود

خورشید: استفاده از مسیر حرکت خورشید همواره بهترین روش برای شناسایی جهت‌های جغرافیایی در روز است و در هرجایی که آفتاب باشد کاربرد دارد. خورشید از مشرق طلوع و در مغرب غروب می‌کند. یک تکه چوب و یا یک میله را زیر آفتاب به‌صورت عمود داخل زمین فرو کنید. سایه‌ای که از چوب ایجاد می‌شود را به وسیله یک سنگ علامت‌گذاری کنید. پس از چند دقیقه سایه را نگاه کنید. سایه به هر طرف که حرکت کرد آن طرف جهت مشرق خواهد بود. بعد هم که می‌توان جهت‌های دیگر را تشخیص داد.

خزه درختان: در جایی مثل جنگل‌های شمالی کشور که دیدن نور خورشید کاری نسبتا دشوار است با استفاده از خزه روی درختان می‌توانید قبله را شناسایی کنید. خزه‌ها در جهت سایه بیشتر روی درخت رشد می‌کنند. پس هر جایی که خزه‌ها رشد کرده بودند طرف شمال را نشان می‌دهد.

تنه درخت بریده شده: می‌شود با استفاده از تنه درختان بریده‌شده هم جهت‌های جغرافیایی را تشخیص داد. کافی است به دوایر قسمت بریده شده نگاهی بیندازید. فاصله خط‌های دوایر در هر جهتی که کم بود یا مرکز این دوایر به هر سمتی که نزدیک‌تر بود، آن طرف شمال و در هر جهت که این فاصله بین خطوط زیاد بود آن طرف جنوب خواهد بود.

لانه مورچه: مورچه‌ها به‌صورت کاملا غریزی، بیشتر خاک درون لانه را به سمت شمال در لانه می‌ریزند تا لانه آن‌ها آفتابگیر باشد؛ یعنی شاید خاک‌ها دورتا دور لانه ریخته شده باشد، ولی خاک قسمت شمالی بیشتر خواهد بود. این روش زیاد کاربردی نیست چرا که این لانه‌ها در جایی ساخته می‌شوند که آفتاب وجود دارد. پس نیازی نیست برای تعیین جهت به‌دنبال لانه مورچه بگردیم می‌توانیم از همان روش میله و خورشید استفاده کنیم.

 

شناخت جهت‌های جغرافیایی در شب

ستاره قطبی: در شب یکی از راه‌های شناسایی قبله استفاده از ستاره قطبی است. این ستاره جهت شمال را نشان می‌دهد، اما پیدا کردن آن کمی دشوار است. برای پیدا کردن ستاره قطبی می‌توانید از دب اکبر استفاده کنید؛ ۷ ستاره‌ای که به شکل ملاقه کنار هم قرار گرفته‌اند و اگر ۲ ستاره آخر را که دسته‌ملاقه هستند با یک خط فرضی به هم وصل کنید و ادامه دهید به ستاره قطبی خواهید رسید.

ستارگان خوشه پروین: حدود ۱۰ تا ۱۵ ستاره هستند که در یک قسمت تجمع کرده‌اند. این ستاره‌ها به شکل خوشه انگور کنار هم قرار گرفته‌اند و به‌خاطر همین به آن‌ها خوشه پروین می‌گویند. این ستاره‌ها از سمت شرق به سمت غرب می‌روند. دم این خوشه انگور همیشه به سمت مشرق است و شما می‌توانید به کمک آن جهت‌یابی کنید. این روش بیشتر در مناطق کویری که آسمانی تاریک و پرستاره دارند کاربرد دارد، چرا‌که شناسایی این ستارگان در فضای شهری کار نسبتا دشواری است.

هلال ماه: برآمدگی هلال‌ماه در نیمه اول هر‌ماه مغرب و در نیمه دوم هر‌ماه مشرق را نشان می‌دهد. اگر نمی‌دانید در کدام نیمه‌ماه قرار دارید کافی است با یک خط فرضی دوسر هلال ماه را به هم وصل کنید و به سمت پایین ادامه دهید اگر شکل حرف انگلیسی «p» به‌وجود آمد برآمدگی جهت مغرب را نشان می‌دهد و اگر شکل حرف انگلیسی «q» شد برآمدگی به سمت مشرق خواهد بود. شما می‌توانید در تمام شب‌ها غیراز شب‌هایی که ماه کامل است از این روش استفاده کنید. فقط باید تشخیص دهید کدام قسمت‌ماه کامل و کدام قسمت ناقص است. پس از فهمیدن این موضوع از همان روش p و q استفاده کنید و خط را در بخشی از‌ماه که کامل نیست رسم کنید.

ستارگان بادبادکی: حدود ۷ یا ۸ ستاره هستند که از شرق به سمت غرب می‌روند. این ستارگان شکل بادبادکی یا علامت سؤال دارند. شناسایی جهت به کمک آنها، کار راحتی است. دنباله این بادبادک جنوب را نشان می‌دهد و می‌توانید از آن استفاده کنید.

روشی برای تعیین قبله به شکل دقیق


روشی هم وجود دارد که می‌توان قبله را بدون استفاده از قطب‌نما و قبله‌نما پیدا کرد. البته این روش را فقط می‌توان در ۲ روز از سال استفاده کرد. در روز‌های ۷ خرداد و ۲۵ تیر، هنگام ظهر شرعی (اذان ظهر) مکه، خورشید دقیقا عمود بر کعبه است و این سبب می‌شود شاخص در مکه سایه نداشته باشد. از این‌رو فرد در هر مکانی که قرار داشته باشد، خلاف سایه او (روبه خورشید) سمت درست قبله را نشان می‌دهد. برای آنکه این عمل به دقت انجام گیرد، می‌توان از یک وسیله عمود بر زمین مانند یک میله یا چوب استفاده کرد که خلاف جهت سایه آن، نشانگر جهت قبله است. ظهر شرعی مکه به وقت رسمی ایران در روز هفتم خرداد، ساعت ۱۳:۴۸ و در روز ۲۵ تیر، ۱۳:۵۷ است و تعیین قبله باید در این زمان‌ها صورت گیرد.

استفاده از عوامل غیرطبیعی برای جهت‌یابی


۱- در قبرستان‌های مسلمانان سنگ قبر‌ها جهت قبله را نشان می‌دهد.
۲- طبق احکام شرعی، انسان در زمان تخلی نباید پشت و رو به قبله باشد، به همین دلیل معمولا سنگ دستشویی‌های مسلمانان یک زاویه حدود ۹۰ درجه‌ای با قبله دارد تا این حکم شرعی رعایت شود.
۳- قسمتی از دیوار‌های خرابه‌ها معمولا به‌طور طبیعی مرطوب می‌شود و آثار خاک ریختگی در آن وجود دارد. این رطوبت، معمولاسمت شمال را نشان می‌دهد.