هزار ماسوله کردستان آفتاب جهان‌نما می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز کردستان، از سنندج که خارج می‌شوی، به فاصله ۱۶۰ کیلومتری مرکز کردستان، پس از عبور از مریوان، سمت چپ منظره‌ای چشم نواز در مقابل چشمهایتان قرار می‌گیرد که هورامان نام دارد.

 

هورامان را محلی‌ها هورامان می‌گویند، منطقه‌ای با دره‌های پرپیچ و عمیق و رود‌های متعدد، که بین شهرستان‌های مریوان و سروآباد در کردستان وشهرستان پاوه در استان کرمانشاه قرار دارد و در خارج از ایران نیز بخشی از محدوده کردستان عراق را در بر می‌گیرد.

مسیری پرپیچ و خم، اما با زیبایی‌های چشم نواز که سختی راه را آسان می‌کند، محیطی آرام که موسیقی آبشار‌های کوچک و بزرگ و آواز پرندگان، دستت را ناخودآگاه به سمت پخش خودرو می‌برد و آن را خاموش می‌کنی.

 

دودی که چوپان‌ها روشن کرده اند از پس درختان سرسبز خودنمایی می‌کند و تو را به خود می‌خواند.

سیروان خروشان را نمی‌شود پشت سرگذاشت و هنوز چشم به عظمت آن دوخته‌ای که "دزلی" و "درکی" با طبیعت همیشه زیبای خود به ویژه در فصل بهار به استقبال نگاهت می‌آیند.

با بدرقه سیروان، به شهری می‌رسی که آن را "هزار ماسوله" کردستان می‌نامند، بافت معماری شبیه ماسوله که حیاط هر خانه‌ای پشت بام خانه همسایه است.

مردمی با لباس‌های زیبای محلی که تو را از دنیای صنعتی جدا می‌کند و با سادگی و نوستالژی‌های ذهنی گذشته پیوند می‌دهد.

 

در اولین کوچه روستا پیرمردی نشسته و با دقت مشغول کاری است، نزدیکتر که می‌شوی کلاش می‌بافد، پای افزای محلی که مردان کرد با پوشیدن آن هر صخره و بلندی را فتح می‌کنند.

 

بدون آنکه از نام و نشانت بپرسد، لبخندی می‌زند و با لهجه غلیظ هورامی می‌گوید: به روستای مردم هنرمند خوش آمدی.
همین صمیمت در برخورد اول تو را با پیرمرد همراه می‌کند تا از او بپرسی چند وقت مشغول کار است و او جواب دهد از همان کودکی سوزن کلاش از دستم نیفتاده، اما این روز‌ها بیشتر مشتریان ما گردشگرانی هستند که اگر نباشند... و نمی‌گذارد که مهمان متوجه نگاه نگرانش شود.

 

اصطلاح "از هر انگشت ده هنر" تنها با مردم هورامان معنای واقعی می‌یابد: دستباف‌ها، قالی، گلیم، سجاده بافی، (موج، جاجیم)، شالبافی و تهیه پارچه‌های پشمی، گیوه دوزی، نازک کاری، منبت کاری، معرق، سفال گری، نمد مالی، زیور آلات محلی، سوزن دوزی، قرقره بافی، قلاب بافی، گل دوزی، پولک و منجوق دوزی، حصیر و سبد، بافت سیاه چادر، فلزکاری و ساخت آلات موسیقی از همان‌هایی است که سرانگشتان زحمتکش روستاییان آن را خلق می‌کند.

 

مردم اورامان، با کرک نوعی بز به نام "مه رهز" یا "مرغوز" که دارای کرک پشم لطیفی است، شال‌هایی را می‌بافند که از نخ حاصل از آن پارچه‌هایی تهیه شده که با آن لباس محلی مردان کرد، به نام "چوخه و رانک"، بافته می‌شود و هنوز هم که هنوز است، اورامی‌ها آن را به تن دارند.

هه‌نار و هورامان
آفتاب پاییزی که به روز‌های کم رمق خود نزدیک می‌شود، فصل تازه‌ای از کار و تلاش برایشان آغاز می‌شود، فصلی به سرخی و ملسی انار؛ فصل چیدن این میوه‌های سرخ بهشتی است و هورامی‌ها این روز‌ها دستهایشان رنگ و بوی انار دارد.

انار‌ها مانند فانوس‌های آویزان، با هر وزش باد پاییزی بر شاخه‌ها تکان می‌خورند و بعضی هایشان که دیگر توان نگهداری راز‌های سر به مهر دانه‌ها را ندارند، دلشان ترک خورده و دانه‌های دلشان پیدا شده، درست مثل مردم اورامان.

 

در مسیر حرکت، کودک بازیگوش، گاهی از پدر و مادرش جا می‌ماند، اناری از زمین بر می‌دارد و فوت می‌کند، آن را لای دیوار سنگ چین باغ می‌گذارد و دوان دوان خود را به قافله کوچک خانوادگیشان می‌رساند تا به باغ انارشان بروند. در اورامان، سنگ روی سنگ بند می‌شود؛ دیوار‌ها بدون استفاده از ملا‌ت و به طور هنرمندانه چیده شده، حتی خانه‌های پلکانی روستا هم همینطور ساخته شده اند.

در فصل برداشت انار اگر کوچه‌های اورامان را اگر از بالا نگاه کنی، کوله بار یاقوت‌های سرخ و خوشرنگ را بر روی دوش مردم می‌بینی، اگرچه نامش اورمان تخت است، اما بافت سخت و صخره‌ای آن، عبور و مرور هر وسیله نقلیه‌ای را غیرممکن کرده است.

"فرنجی"، "چوخه و رانک" می‌پوشند و "کلاش" به پا دارند، اینجا جوانتر‌ها هم لباس سنتی به تن دارند، فرهنگ سنتی مردم این منطقه همچنان حفظ شده و اصالت مردمانش را می‌شود در تمدن ۴۰ هزار ساله شان جست و جو کرد.

زنان هم دوشادوش مردانشان راه پر شیب و فراز را تا رسیدن به انار طی می‌کنند و با پایان برداشت، دانه‌های سرخ انار را آبگیری می‌کنند و بعد از آن دیگ‌های رب انار را بار می‌گذارند.

پس از ثبت جهانی کلاش "مریوان" زمزمه ثبت جهانی هورامان بر سر زبان‌ها افتاد که این مهم در حال تکمیل فرایند است.
بالغ بر سه سال است که سودای ثبت جهانی «هورامان» بر جان و دل شیفتگان تاریخ و فرهنگ و هنر و طبیعت بکر آن سامان است.

هورامان اکثر قریب به اتفاق شروطی را که در مصوبات جهانی ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲ به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید و «حسام مهدی علی» نماینده ایکوموس (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها) و مشاور یونسکو به عنوان ارزیاب و کارشناس پرونده هورامان از طرف سازمان یونسکو در دهه اول مهر امسال به تهران آمد و سفری به کرمانشاه و سپس کردستان داشت تا از نزدیک قابلیت‌های این منطقه را بررسی کند.

مدیرکل امور پایگاه‌های ملی و جهانی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: ثبت جهانی اورامان با توجه به غنا و وسعت این منطقه تجربه ارزشمندی برای همه دنیا می‌شود.

فرهاد عزیزی اظهار داشت: هورامان دارای محتوای میراث معنوی و معماری خاصی است که هنوز آسیب ندیده است.

وی با بیان اینکه ثبت جهانی هورامان به موتور محرکه توسعه گردشگری غرب کشور تبدیل می‌شود، افزود: با ایجاد یک عزم در میان مردم و همکاری آن‌ها می‌توان بهترین امور را برای ثبت به انجام رساند.

عزیزی با اشاره به اینکه اکنون ٢۴ اثر کشور ثبت جهانی شده و به این ترتیب در رده دهم قرار داریم که اگر شرایط جنگی هشت ساله نبود می‌توانستیم در رده اول جهان باشیم، اضافه کرد: مردم کردستان در موقعیت‌های مختلف تاریخی همیشه ثابت کرده‌اند پای کار هستند و با همه خلوص و به شکلی صادقانه در کار‌ها مشارکت می‌کنند که در خصوص ثبت جهانی اورامان نیز به مشارکت آن‌ها نیاز داریم.

 

وسیع و متمدن
مدیر پایگاه منظر فرهنگی، تاریخی اورامان هم گفت: منطقه اورامان در دو استان کردستان و کرمانشاه ۱۰۶ هزار هکتار عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار حریم دارد که در مقایسه با کشور‌های دیگر هم اندازه کشوری همچون بحرین است که این اهمیت این منطقه را نشان می‌دهد.

 

پویا طالب‌نیا یادآور شد: منطقه اورامان با وجود ۷۰۰ روستا که نشان‌دهنده سکونت انسانی متمرکز این منطقه است به عنوان مهمترین اثر و سایتی است که ثبت جهانی خواهد شد.

وی اضافه کرد: سه منطقه حفاظت شده با ۱۵۰ هزار هکتار، یک هزار و ۱۰۰ اثر تاریخی و باستانی، ۶۰ میراث ناملموس ثبت شده همچون عروسی پیرشالیار و ۵۰ اثر میراث طبعی همچون کانی بل و یک باغ ۷۰۰ ساله از جمله داشته‌های مهم اوارامان است.

وضعیت سفید است
از آغاز شیوع کرونا، در خارج روستا‌ها و بر سر راه ورودی به نوبت در ایستگاه شخصی مأمور موظف از اهالی گذاشته بودند که از ورود افراد غیربومی و تردد غیرضرور  ممانعت می‌کرد و به همین سبب اکثر قریب به اتفاق روستا‌های منطقه در وضعیت سفید قرار داشت.

ابن خلدون درباره شهر و تمدن می‌گوید: آنچه موجب ایجاد شهر می‌شود، معماری و بازار و خیابان و امکانات رفاهی و بهداشتی همه‌جانبه نیست، و سکونت در آن موجب شهری بودن نمی‌شود، بلکه اندیشه مدنی و رعایت یکدیگر، اساس شهری بودن و تمدن است؛ و هورامان این گفته را چه خوب در شرایط بحرانی جهان نمایش داده است.

 

میراث جهانی یونسکو چیست؟
«میراث جهانی یونسکو» نام عهدنامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲ به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید و موضوع آن، حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که دارای ویژگی‌های منحصر به‌فرد و استثنایی بوده و با ثبت آنها، متعلق به تمام انسان‌های روی زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیّت می‌شوند.

بر اساس این کنوانسیون، کشور‌های عضو یونسکو می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراثی جهانی کنند. محافظت از این آثار پس از ثبت، در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت آن کشور، به عهده تمام کشور‌های عضو خواهد بود ومکان‌های ثبت شده در فهرست میراث جهانی، شامل آثار طبیعی و فرهنگی مانند؛ جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر هستند.

انتقال آگاهی و اطلاع‌رسانی به جامعه جهانی، موجب افزایش فعالیت گردشگری، جذب منابع مالی و رونق اقتصاد محلی و عامه مردم می‌شود و علاوه بر آن از کمک‌های بین‌المللی که برای کشور‌های عضو کنوانسیون در پی دارد.

 

جذب همکاری‌های علمی از سایر کشور‌های عضو کنوانسیون در زمینه‌هایی با تجارب مشابه، بهره‌گیری از همفکری فنی کمیته و هیأت‌های مشاوران، اعزام کارشناسان متخصص به محوطه، در اختیار گذاردن تجهیزات غیرقابل تهیه برای کشور‌های متقاضی، اعطای وام‌های درازمدت با بهره کم و اختصاص کمک‌های بلاعوض در موارد خاص از محل صندوق بین‌المللی میراث جهانی که از محل جمع‌آوری حق مشارکت کشور‌های عضو و کمک‌های داوطلبانه از جمله مزایایی است که این ثبت جهانی با خود به همراه دارد.

ثبت میراث فرهنگی و مزایای گردشگری ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی سبب می‌شود علاوه بر محافظت و نگهداری و معرفی ارزش‌های آن به جهانیان به عنوان هدف اصلی، نوعی تبلیغات برای مقصد محسوب شود که به واسطه آن فعالیت‌های گردشگری در محوطه نیز افزایش می‌یابد.

زمانی که فعالیت‌های گردشگری به خوبی برنامه‌ریزی و سازماندهی و ساماندهی می‌شود، می‌تواند منابع مالی مهمی را برای محوطه و نیز برای اقتصاد محلی به ارمغان آورد.

 

با سرریز شدن گردشگران برای بازدید از یک اثر که ثبت میراث جهانی شده، ممکن است زیرساخت‌های مقصد نیز در ابعاد اقامتی، پذیرایی، ارتباطی و جاده‌ای و حمل و نقل زمینی و هوایی بهبود یابد و کسب و کار‌های کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری به این واسطه شکل گیرد و افزایش اشتغال را به همراه داشته باشد.

هورامان بسیاری از ویژگی‌های ثبت جهانی را در ابعاد فرهنگی و طبیعی دارد و امکان آن را خواهد داشت که در اردیبهشت ۱۴۰۰ در ردیف پرونده‌های پذیرفته‌شده نظر کارشناسان و نمایندگان جهانی را جلب کند و قدم آخر را در ثبت یونسکو بردارد و امید که در تیرماه همان سال تصویب آن اعلام شود..