به زردی گل های کلزا ؛ رونقی که از نفس افتاد !

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ برای خرید به یکی از فروشگاه های شهر رفتم. 

به محض وارد شدن ، متصدی فروشگاه با صدای آهسته به من گفت : خانم ، روغن آورده ایم ، به هرکس یک بطری روغن می دهیم.

تقریبا تا وقتی که مشغول خرید بودم او این حرف را برای هر مشتری که وارد فروشگاه می شد، تکرار می کرد. 

یاد روزهایی افتادم که روغن آزادانه توی قفسه های فروشگاه ها جولان می داد و هر کس به اندازه نیازش هر چند تایی که می خواست، بر می داشت و رسیدن بار روغن به فروشگاه ها و بقالی ها، کسی را ذوق زده و دستپاچه نمی کرد اما حالا اوضاع فرق کرده است.

هرچند مسئولان می گویند ؛ ماده اولیه تولید روغن به اندازه کافی وجود دارد اما توزیع با احتیاط انجام می شود.

8 هزار و 400 تن کلزایی که با قرار گرفتن آن در سبد فرآوری، 3 هزار و 500 تن روغن به ارزش حدود 200 میلیارد تومان به دست می آمد اما نه تنها این امر محقق نشد بلکه به اذعان کارشناسان و براساس بررسی های میدانی ، سطح زیر کشت کلزا در گیلان ، امسال نسبت به پارسال 97 درصد کاهش داشته است.

کشاورزان امسال کمتر دست به کار کشت کلزا شدند و از قرار معلوم خیلی از آنها، دیگر الک های تولید را آویخته اند و تصمیم ندارند، کلزا بکارند. 

اگرچه کشاورزان از مشکلات تولید گلایه مندند اما شاید برخی از آنها حواس شان نیست که عواید تولید این گیاه روغنی باز هم به سفره های شان بر می گردد و پس از فرآوری و روغن کشی ، غذاهای شان را به عمل خواهد آورد.  

مدیر صنایع تبدیلی وغذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان برایم از ارزش فرآوری کلزا حرف می زند و می گوید : دانه های کلزا ، ماده اولیه بیشتر روغن های خوراکی و سرخ کردنی است.

قاسم جوادزاده با بیان اینکه قیمت هر کیلوگرم روغن خوراکی کلزا در بازار براساس نوع برند و کیفیت بین 20 هزار تا  تا 30 هزار تومان است افزود : دانه کلزا ، حاوی35 تا 50 درصد روغن است که بر این اساس از  حدود هزار تن دانه کلزایی که هر سال از مزارع گیلان برداشت می شد و در سبد فرآوری قرار می گرفت ، 450 تن روغن به ارزش تقریبی 20تا30 میلیارد تومان به دست می آمد.

وی که مدرک دکترای فرآورده های چند سازه دارد، به بالابودن نقطه دود روغن کلزا به عنوان یکی از مزیت های مهم این روغن نسبت به دیگر روغن های گیاهی اشاره کرد و توضیح داد : نقطه دود روغن کلزا 20 درصد بالاتر از روغن های سرخ کردنی دیگر است و این یعنی  دیرتر به نقطه دود می رسد و حتی قابلیت استفاده مجدد دارد.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه هر دانه کلزا20تا 25درصد هم پروتئین دارد گفت : با خالص سازی این مقدار پروتئین موجود در کلزا می توان آن را به عنوان یک مکمل غنی سازی در دیگر مواد غذایی از جمله آرد سفید استفاده کرد ؛ کاری که در بسیاری از کشورها از جمله فرانسه و کانادا انجام می شود.

قاسم جوادزاده با اشاره به جایگاه نخست گیلان در تولید روغن زیتون و مالکیت رودبار در به دست آوردن سهم ذهنی برند روغن زیتون کشور گفت : این قابلیت می تواند در موفقیت در صنعت روغن کلزا هم اثرگذار باشد ؛ چرا که فرآیند روغن کشی این 2 محصول تقریبا شبیه هم است و دست کم با خرید دستگاه های روغن کشی کلزا و تجهیز بخشی از خط فرآوری کارخانه های تولید روغن زیتون در گیلان ، می توان از دانه های کلزا روغن به دست آورد اما این کار مستلزم افزایش مقدار تولید است .

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه کشت کلزا در استان از اوایل مهر و برداشت آن از نیمه اردیبهشت سال بعد آغاز می‌ شود گفت : رودبار ، تنها شهرستان گیلان است که در آن کلزا کشت می شود ؛ البته در برخی از مناطق استان ، در سطح های کوچکی از شالیزارها که زهکش مناسبی دارند ، کشاورزان نیمه دوم سال ، مقدار کمی کلزا می کارند.

آنطور که ابراهیم اکبرزاده می گوید : افزون بر تولید روغن از دانه کلزا از کنجاله این محصول هم برای تغذیه دام و از گل آن برای پرورش زنبور عسل استفاده می‌ شود.

وی در تشریح دلایل پایین بودن سطح زیر کشت کلزا در گیلان هم گفت : رقابت پذیری پایین تولید کلزا در شالیزارها نسبت به دیگر محصولات کشت دوم، درآمد پایین کلزاکاری نسبت به کشت محصولاتی چون حبوبات، وقوع بارش های شدید و همزمانی آن با موعد آماده سازی مزرعه های کلزا و از طرفی نبود زهکش مناسب و غرقاب شدن شالیزارها در نیمه دوم سال ، نبود امکان استفاده از ماشین آلات به علت بافت سنگین و رُسی بودن خاک شالیزارها ، تداخل مرحله رسیدگی و برداشت کلزا با زمان کاشت محصولات مهمتر و پر در آمدتر بهاره ازجمله، برنج و بادام زمینی و در نهایت پر زحمت تر بودن فرآیند تولید کلزا نسبت به دیگر محصولات، از مهم ترین عوامل کم شدن رغبت کلزاکاران گیلانی برای کشت این محصول است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان مثالی در این باره زد و افزود : با کشت باقلا در هر هکتار، 3 و نیم تن محصول به ارزش 52 میلیون و 500 هزار تومان به دست می آید این در حالی است که هر هکتار کلزاکاری در شرایط بسیار مطلوب و عالی یک تا 2 تن محصول کلزا به ارزش 12 میلیون تومان می دهد .

ابراهیم اکبرزاده در تشریح همزمانی و تداخل برداشت کلزا با کشت محصولات بهاره هم گفت :  بادام زمینی که برای بادام کاران در هر هکتار حدود ۹۰ میلیون تومان درآمدزایی دارد، باید در اردیبهشت ماه کشت شود ، این درحالی است که کلزا در اوایل خرداد برداشت می شود و تا برداشت کلزا تمام شود، کشت بادام زمینی عقب می افتد.

وی به شرایط نامساعد هوا هم اشاره کرد و افزود : بارش باران در فروردین و اردیبهشت هر سال، باعث بالارفتن بیش از حد مجاز رطوبت دانه کلزا می شود و این بالا بودن رطوبت ، برداشت با کمباین را برای کلزاکاران با مشکل مواجه می‌ کند.

به اذعان مسئولان، تولید کلزا به علت مشکلاتی که مطرح شد ، نسبت به محصولات پر بازده تر و پر درآمد تر گیلان ، رقابت پذیری پایین تری دارد اما سوال اینجاست ؛ اگر همه این مشکلات همیشه در گیلان وجود دارد، پس چرا در سال‌های گذشته ، تولید کلزا وضعیت نسبتاً خوبی در گیلان داشت ؟

به آمارها و خبرهای بهار پارسال که نگاه کنی ، می بینی ، کشاورزان گیلانی پارسال استقبال زیادی از کشت کلزا داشتند و توانستند سطح زیر کشت کلزا در گیلان را از 550 هکتار در سال 97 به هزار و 200 هکتار در سال 98 افزایش دهند اما امسال این محصول فقط در 35 هکتار کشت شده است ؛ سوالی که کارشناسان فنی کشاورزی در پاسخ به آن ، فراهم نبودن امکان آماده‌ سازی مزارع کلزا برای کشت به علت کمبود بارش ها در مهر ماه می دانند و از طرفی، علت مهم تر کاهش تولید کلزا را کیفیت پایین و نامناسب بودن قدرت رشد بذری که از سوی شرکت پشتیبان کلزا به کشاورزان داده شد ، مطرح می کنند.

 این کارشناسان تاکید دارند : سطح سبز کم کلزا و نرسیدن به مرحله ۴ تا ۶ برگی و نیز همزمانی این مرحله از رشد با بارش ها و سرمای هوا در ماه های آبان و آذر ، باعث شد ، مقدار زیادی از این گیاه از بین برود ؛ عاملی که با وجود استقبال خوب کشاورزان ، کاهش ۹۸ درصدی سطح کشت محصول کلزا در گیلان را در پی داشت و همین کاهش محصول و متضرر شدن کلزاکاران باعث شد درحالی که آنان پارسال ، هزار و 200 هکتار از زمین های شان را به زیر چتر زرد کلزا برده بودند، پاییز امسال فقط در 35 هکتار از زمین های شان کلزا بکارند.

آنطور که از آمارها پیداست ؛ پارسال حدود ۳۰ تن کلزا از هزار و 200 هکتار مزرعه کلزا برداشت شد این در حالی است که کارشناسان می گویند : در حالت عادی به طور معمول هزار و440 تن  کلزا باید از این سطح زمین برداشت می شد .

البته سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : امسال خودش کار توزیع بذر را به دست گرفته و 2 تن  بذر با کیفیت تامین کرده است و هزار تن آن را وارد چرخه توزیع کرده که البته استقبال چندانی نشد .

سراغ کلزاکاران می روم.

آقا محمد مهدی یکی از کلزاکارانی است که پارسال در 10 هکتار از زمین هایش کلزا کاشت و آنطور که می گوید : به علت مرغوب نبودن بذر، با وجود هزینه های بسیار، مقدار کمی کلزا به ارزش 700 هزار تومان برداشت کردم و بسیار متضرر شد و برای همین، امسال فقط در 2 هکتار زمین کلزا کاشته ام.

این کلزاکار 59 ساله رودباری پایین بودن قیمت خرید تضمینی را هم مزید بر علت می داند و معتقد است اگر جهاد کشاورزی تسهیلات ارزان بدهد ، و قیمت خرید تضمینی بیشتر شود، بسیاری از کشاورزان به کشت این گیاه روی می آورند.

آقا دهقان، کلزاکار دیگری است که پارسال از 40 هکتار مزرعه کلزایش هیچ محصولی برداشت نکرد.

او  که 20 سال است کلزا می کارد، می گوید : پارسال ، بدترین سال تولید کلزا در گیلان بود ، به طوری که بسیاری از کلزاکاران نا امید شدند و امسال سراغ کلزا نرفتند .

آقا دهقان اگرچه امسال قصد داشت در 30 هکتار زمین کلزا بکارد اما می گوید : هوا با ما یار نبود و حالا هم دیگر خیلی دیر است و باید به فکر کشت بهاره باشم.

آقا بشیر هم که تا دو سال پیش در 100 هکتار زمینش کلزا کشت می کرد ، حالا فقط  در حدود 10 هکتار زمین کلزا کاشته و از کمبود حمایت های تولید گلایه دارد .

رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان می‌ گوید : این سازمان بنا دارد با تأمین بذر مرغوب و مورد اطمینان و نظارت بر کیفیت بذرهای وارداتی استان، اولویت توسعه کشت در اراضی دیم و جنوب استان در تناوب با محصول گندم و جو، تامین به موقع نهاده ها ، اطلاع رسانی به کارشناسان از نظر شیوه نامه های رعایت تقویم زراعی و نیز انعکاس موارد و پیشنهادهای استانی به وزارت جهاد کشاورزی برای تصمیم گیری مناسب و متناسب با شرایط گیلان، زمینه های توسعه و رونق تولید کلزا را فراهم کند .

مسعود الماسی افزود : همچنین این سازمان از امسال آمادگی پرداخت تسهیلات کاشت، داشت و برداشت کلزا و نیز ارائه تسهیلات ارزان دیگری را در قالب طرح "کشاورز کارت" برای کمک به خرید نهاده های کشاورزی به کلزاکاران دارد.

او ترویج و توسعه کشت کلزا را از دیگر الویت های اجرایی این سازمان برای توسعه کشت کلزا عنوان کرد و گفت : امیدواریم با انجام مجموعه این حمایت‌ها در کنار افزایش 30 درصدی قیمت خرید تضمینی کلزا که از پارسال اعمال شده، این محصول ، دوباره زمین های بیشتری از گیلان به ویژه رودبار را سبز کند.

باتوجه به سودآور بودن تولید کلزا و نیاز کشور به تامین مواد اولیه تولید روغن خوراکی، به نظر می رسد ، اگر حمایت هایی که مسئولان از آن حرف می زنند محقق شود ، رغبت کشاورزان هم برای تولید این محصول بیشتر خواهد شد .

بی شک تحقق این امر با حمایت های ویژه، سهم گیلان را در سبد تولید روغن خوراکی به طور قابل توجهی افزایش می دهد و تا حدودی از خروج ارز برای وارد کردن این محصول جلوگیری خواهد کرد.

از طرفی، کنجاله های به جا مانده کلزا هم تامین کننده بخش زیادی از پروتئین مورد نیاز صنعت دام و طیور گیلان خواهد بود و زنبورها هم هر سال بهار، با گل های زرد کلزا ، دلی از عزا در می آورند.