مومیایی‌های بحث‌برانگیز جهان

راز و رمز مومیایی‌های جهان و بحث‌برانگیزترین آن‌ها را بدانید.

به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، به حیوان یا انسان مرده‌ای که ارگان‌ها و بافت‌های نرم بدن او حفظ شده باشد، مومیایی می‌گویند.

ممکن است این حفظ شدن بر اثر قرار گرفتن در معرض پدیده‌ای طبیعی باشد، مانند سرمای زیاد، مواد شیمیایی یا نبود اکسیژن، یا ممکن است به عمد، این حفاظت انجام شده باشد.

مومیایی‌ها را تقریبا در همه جای دنیا می‌توان پیدا کرد، اما همۀ آن‌ها مانند فراعنۀ مصر به عمد مومیایی نشده‌اند. البته که سنت مومیایی کردن تنها مختص به مصر نبوده و در جنوب آمریکا و آسیا نیز شاهد این سنت هستیم.

کلمۀ مومیایی، ریشه‌ای فارسی داشته، از واژۀ موم می‌آید. این واژه بعد‌ها در عربی به شکل مومیا و در لاتین mumia درآمد.

راز و رمز‌های مومیایی کردن

در مصر باستان، برای پر کردن چشم‌های مومیایی از پیاز استفاده می‌کردند.

برای مومیایی کردن یک جسد، مصریان از مقدار زیادی پارچه استفاده می‌کردند. یکی از مومیایی‌های سلسلۀ یازدهم، با ۲۷۷۲ متر پارچه پوشیده شده بود.

برای مومیایی کردن اجساد در مصر باستان از شکافی که در پهلوی چپ بدن ایجاد می‌شد، اعضای درونی را به جز قلب، خارج می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که قلب به روح متصل است و باید در بدن باقی بماند. به کاهنی که مسئول این کار بود، درنده «ripper» می‌گفتند.

در اسکن‌های انجام شده روی یک مومیایی ۲۴۰۰ سالۀ مصری، دانشمندان متوجه شدند که ابزاری برای تخلیه مغز داخل جمجمه جنازه قرار داده شده است. این حرکت باعث شد که دانشمندان اطلاعات مهمی از سنت مومیایی کردن به دست بیاورند.

در مصر باستان، چهل روز طول می‌کشید تا جنازه مومیایی شود. در طول این مدت، جسم ۷۵ درصد وزن خود را از دست می‌داد.

کاهنان مصری، از موم عسل برای بستن دهان، بینی و گوش‌های جسد استفاده می‌کردند. زنبور عسل در مصر باستان بسیار مقدس بود و برای مومیایی کردن از آن استفاده ‌می‌شد.

کاهنان، بدن فرد فوت شده را به روغن‌های متفاوت آغشته می‌کردند تا هم حشرات را دور کنند و هم جلوی بوی بد را از بگیرند.

در قرون وسطی به مومیایی‌ها نگاهی درمانی می‌شد. مثلا، مومیایی را در آب می‌جوشاندند و از عصارۀ آن برای درمان کبودی، دل‌درد و بیماری‌های دیگر استفاده می‌کردند.

مادۀ اصلی مومیایی کردن در مصر، نترون (natron) است. نترون نوعی نمک است که برای خشک کردن بافت‌های بدن از آن استفاده می‌شود.

مومیایی‌های بحث‌برانگیز جهان

پادشاه رامسس دوم، اولین مومیایی دارندۀ پاسپورت دنیا است. شغل رامسس در پاسپورت، «شاه» ثبت شده و سومین پادشاه از نوزدهمین سلسلۀ مصر است و قدرتمندترین پادشاه عهد نو در مصر محسوب می‌شود.

در سال ۱۹۷۵، قرار شد مومیایی را برای جلوگیری از گسترش قارچ، به فرانسه بفرستند. طبق قانون فرانسه، تنها با ارائه مدارک هویتی اجازۀ ورود صادر می‌شد. در نتیجه، دولت برای رامسس پاسپورت صادر کرد. یکی دیگر از دلایل شهرت رامسس، داشتن بیش از ۱۶۰ فرزند است.

توت‌عنخ‌آمون تنها فرعونی است که با همۀ جواهرات و گنجینه خود پیدا شد. باقی مقبره‌ها، همگی سرقت شده بودند.

ولادیمیر لنین، یکی از پربازدیدترین مومیایی‌های جهان است. سالانه میلیون‌ها تن جهت بازدید از آن به مسکو می‌روند.

قدیمی‌ترین مومیایی اروپا، مرد یخی است که برای ۵۳۰۰ سال در یخچال‌های آلپ محفوظ مانده بود.

زنی به نام Xin Zhui، سالم‌ترین مومیایی پیدا شده تا به امروز است. این مومیایی را معمولا با عنوان بانوی دای می‌شناسند. بیش از ۲۰۰۰ سال از مرگ او می‌گذرد، اما همه اعضای درونی، بافت نرم و مو‌های جنازه سالم است.

مومیایی غار اسپریت، قدیمی‌ترین مومیایی آمریکا است. این مومیایی ۱۰۶۰۰ ساله در سال ۱۹۴۰، در نوادا پیدا شد. جنازه در پوششی از حصیر و پتویی از پوست خرگوش پیچیده شده بود.

در سال ۱۹۹۴، دو دانشمند از دانشکده پزشکی مریلند، با استفاده از روش مصری، فردی را که در اثر سکته قلبی درگذشته بود، مومیایی کردند. این دو دانشمند ادعا کردند که هدف از این کار، به دست آوردن دانش بوده و هدف ترویج سنت مومیایی کردن نبوده است.

رزالیا، دختربچۀ ۲ ساله، یکی از مشهورترین مومیایی‌های دنیا است. در سال ۱۹۲۰، ذات‌الریه رزالیا را کشت و پدرش بدن او را مومیایی کرد.

چارلز دوم، یکی از پادشاهان انگلیس، باور داشت که خاکستر مومیایی به عظمت او می‌افزاید. به همین دلیل، برای او خاکستر مومیایی تهیه شده بود که شاه آن را به پوست خود می‌پاشید.

بر اساس افسانه‌های مصری، اوزیریس اولین مومیایی جهان بوده که خدای دنیای پس از مرگ و مردگان است. رنگ پوست بدن اوزیریس سبز است و سری مشابه با فراعنه دارد.

در مصر باستان، الهه‌ای به نام مرتسگر که به شکل یک کبری بود، از درۀ پادشاهان مراقبت می‌کرد. افسانه‌ها می‌گویند، مرتسگر هر کس را که به قصد دزدی به مقبره‌ها نزدیک شود، می‌کشد.

در مصر باستان، کاهن اصلی که مومیایی کردن اجساد را انجام می‌داد، ماسکِ آنوبیس (که سری به شکل گرگ دارد) به صورت می‌زد.

شیشه‌های کانوپیک که در مصر باستان برای نگهداری اندام درونی مومیایی استفاده می‌شدند، نام خود را از کانوپوس گرفتند. این اشتباهی است که مصرشناسان در نام‎‌گذاری این ظروف انجام دادند. کانوپوس ناخدای کشتی پادشاه اسپارتا در جنگ تروجان بود.

هرم پلکانی، قدیمی‌ترین هرم مصر است. این هرم مقبرۀ پادشاه جوزر است که ساخت آن به ۲۶۵۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد. شکل آن نمادی از پلکانی بزرگ است که پادشاه را به آسمان‌ها می‌رساند.

مومیایی حیوانات

مصریان باستان، حیوانات را نیز مومیایی می‌کردند. جسد مومیایی شدۀ حیواناتی مانند گربه، قوچ، شاهین، تمساح، موش و مارمولک در کاوش‌ها و حتی تخم‌مرغ مومیایی شده نیز در مصر پیدا شده است.

در مصر، سارقانی که از مقبره‌ها سرقت می‌کردند، محکوم به مرگ بودند و حکم معمولا به وحشیانه‌ترین حالت ممکن اجرا می‌شد.

بیشتر از یک میلیون مومیایی در مصر پیدا شده‌اند که بیشتر آن‌ها گربه بودند.

مصریان و سنت مومیایی

مومیایی شدن برای مصریان باستان، راه شاد رسیدن به دنیای پس از مرگ بود.

مصریان اولین تمدنی نبودند که به سنت مومیایی کردن روی آوردند. ۲۰۰۰ سال قبل از آن قوم چینچورو در آمریکای جنوبی، مردگان خود را مومیایی می‌کردند. برای چینچوروها، این سنت منحصر به فراعنه نبوده و آن‌ها همه مردگان خود را مومیایی می‌کردند. حتّی نوزادان و جنین‌ها نیز مومیایی می‌شدند.

بررسی مومیایی‌ها نشان داده که بشر از دیرباز با بسیاری از بیماری‌های امروزی درگیر بوده است. در این مومیایی‌ها شواهدی از انسداد عروق، سرطان پروستات، سوتغذیه، عفونت دستگاه گوارش، سل، ذات‌الریه، آبله و سینوزیت دیده شده است.

همه آن‌چه از سنت مومیایی کردن مصری می‌دانیم از نوشته‌های مورخان یونانی، هرودوت و دیودور، است. کتاب مشهور مصری (کتاب مردگان)، تنها مجموعه‌ای از طلسم‌ها، ورد‌ها و مراسمی است که مردگان را در رسیدن به دنیای بعد از مرگ یاری می‌کند!

در مصر باستان، کاهنانی که مسئول مومیایی کردن بودند، هم کاهن و هم پزشک به حساب می‌آمدند.

مصریان از ۳۴۰۰ قبل از میلاد مومیایی می‌ساختند، اما از سال ۲۶۰۰ قبل از میلاد متوجه شدند که خارج کردن اندام‌های درونی به طولانی کردن روند تجزیه کمک می‌کند.

سرمایه‌گذاری که بودجه لازم برای کاوش در مقبره توت‌عنخ‌آمون را پرداخت کرد، چند هفته بعد از کشف مقبره فوت کرد که باعث شد داستان‌های نفرین فرعون آغاز شود.

مومیایی‌ها بیرون از مصر

محققان بیش از ۲۰۰ مومیایی در بیابان‌های چین پیدا کردند. هنوز کسی نمی‌داند که چرا این مومیایی‌ها ظاهری اروپایی دارند و چرا در گورستانی در چین دفن شده‌اند.

در سال ۱۸۴۵، دو کشتی با ۱۲۸ خدمه راهی اکتشافی در قطب شمال شدند. سرپرست این اکتشاف، کاوشگر انگلیسی، جان فرانکلین بود. این اکتشاف هرگز به نتیجه نرسید و هر دو کشتی ناپدید شدند. تحقیق بسیاری جهت پیدا کردن علل شکست اکتشاف و غرق‌شدن هر دو کشتی انجام شده است.

در جریان یکی از این تحقیق‌ها و در جزیره‌ای نزدیک به مسیر عبور کشتی، سه مقبره پیدا شد که متعلق به کارکنان هر دو کشتی‌ بود. این سه تن، حدود هفت ماه بعد از شروع اکتشاف، مرده بودند و جنازه‌ آنها به طرز شگفت‌آوری سالم مانده بود.

این جنازه‌ها به قدری سالم بودند که محققان توانستند آن‌ها را کالبدشکافی کنند. آزمایش‌ها نشان داد که این کارکنان دچار مسمومیت سربی ناشی از غذای کنسروی بودند.