بن بست سیاسی، بحران اقتصادی و اعتراضات گسترده در فلسطین اشغالی

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: سی و یک هفته متوالی است که فلسطین اشغالی صحنه تجمعات و تظاهرات اعتراضی کم سابقه است؛ اعتراضات گسترد‌های که به رغم محدودیت‌های وضع شده مرتبط با پاندمی کرونا، برخورد خشونت آمیز پلیس و سرمای زمستان، همچنان ادامه دارد و به باور کارشناسان، سرزمین‌های اشغالی را به لبه پرتگاه بحران اجتماعی سوق میدهد. محور اعتراضات، وخامت اوضاع معیشتی و رکود اقتصادی، و عملکرد ضعیف حاکمیت در مدیریت بحران کرونا؛ و خواسته اصلی معترضان، کناره گیری «بنیامین نتانیاهو» از قدرت و محاکمه او در دادگاه است. در همین حال، در پی انحلال کنست و لزوم برگزاری انتخابات سراسری برای چهارمین بار ظرف مدت دو سال، فضای سیاسی صورت بغرنجی به خود گرفته است که در حیات هفت ده‌های رژیم صهیونیستی بی‌سابقه است. به این بهانه پژوهش حاضر به بررسی دلایل بی‌ثباتی فضای سیاسی رژیم صهیونیستی، موقعیت سیاسی و اجتماعی نتانیاهو، اقتصاد کرونازده رژیم اشغالگر و روند اعتراضات پرداخته است. این پژوهش به روش اسنادی انجام یافته و اطلاعات مندرج در آن از اخبار روز، مقالات، و دیدگاه‌های کارشناسان برگرفته شده است.

 بحران سیاسی جاری در فلسطین اشغالی
۲۲ دسامبر ۲۰۲۰، پس از آنکه دولت ائتلافی بنیامین نتانیاهو نتوانست در موعد مقرر بودجه ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ را تصویب کند، پارلمان منحل و نتانیاهو ناچار به استعفا شد؛ در حالی که تنها هفت ماه از تشکیل دولت او می‌گذشت. به این ترتیب رژیم صهیونیستی می‌بایست ۲۳ مارس ۲۰۲۱ چهارمین انتخابات سراسری را ظرف دو سال اخیر برگزار کند. واقعیت این است که در دو سال اخیر، رژیم صهیونیستی دولت قطعی نداشته و بنیامین نتانیاهو «به طور موقت» ریاست دولت را بر عهده گرفته است. در پی فروپاشی کابینه نتانیاهو در اواخر سال ۲۰۱۸ و برگزاری اولین انتخابات زودهنگام پارلمانی رژیم صهیونیستی در نهم آوریل ۲۰۱۹، نتانیاهو که طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری رژیم صهیونیستی را دارد، در تشکیل ائتلاف شکست خورد. شش ماه بعد (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹)، دومین دور انتخابات در اراضی اشغالی برگزار شد، اما باز هم وفاق حداقلی مورد نیاز برای تعیین نخست وزیر و تشکیل دولت ایجاد نشد.

 

در حالی که «رووین ریولین» رئیس جمهور رژیم صهیونیستی وعده داد که تمام توان خود را به کار خواهد برد تا از برگزاری سومین انتخابات پارلمانی پیاپی جلوگیری کند، اما پس از شکست تمام تلاش‌ها و بی نتیجه بودن مداخله مجلس، دوم مارس ۲۰۲۰، سومین انتخابات پارلمانی در اراضی اشغالی برگزار شد که نتیجه آن، تشکیل دولت اضطراری با نخست وزیری چرخشی رهبران حزب لیکود (نتانیاهو) و ائتلاف آبی و سفید (گنتس) بود. این راهکار مورد اعتراض بسیاری از احزاب رژیم صهیونیستی قرار گرفت. کارشناسان نیز پیش بینی کردند دولت ائتلافی به دلیل اختلافات فراوان، دوامی نخواهد یافت. سرانجام قبل از آنکه نوبت نخست وزیری به بنی گنتس برسد، دولت چرخشی فروپاشید. ناگفته نماند که نتانیاهو اساساً تمایلی به کناره‌گیری از سمت نخست وزیری نداشت و از ابتدا هم نمی‌خواست گانتس حتی برای یک روز نخست وزیر باشد. در همین راستا هم، بار‌ها به بهانه‌های مختلف درصدد انحلال کنست و برگزاری انتخابات مجدد بود.

حتی گفته می‌شود به همین دلیل حاضر به تصویب بودجه دولت نشد. به باور کارشناسان، برگزاری انتخابات چهارم نیز به بی ثباتی سیاسی در فلسطین اشغالی پایان نخواهد داد، زیرا عمق شکاف میان احزاب و حتی اختلافات درون حزبی آنقدر هست که رسیدن به وفاق را بعید می‌نماید. افرادی مثل «موشه یعلون»، «گابی اشکنازی»، «یائیر لاپید» و «بنی گانتس» که امروز از مخالفان سرسخت نتانیاهو هستند، قبلاً همراه نتانیاهو بودند و در کنار او در یک جناح سیاسی فعالیت می‌کردند. امروز حتی حزب ائتلافی آبی و سفید – قدرتمند‌ترین رقیب حزب لیکود هم در آستانه فروپاشی است. این حزب که در آخرین انتخابات کنست، ۳۳ کرسی به دست آورد، پس از ورود به دولت دچار ریزش شد و تنها ۱۵ کرسی برای آن باقی ماند. به گفته بنی گنتس این حزب «به خاطر تشکیل دولت توافقی با نتانیاهو هزینه سنگینی را متحمل شده است». اکنون نیز، «گابی اشکنازی» وزیر امورخارجه، پیش از او «آوی نیسنکورن» وزیر دادگستری و همچنین «یزهار شای»، وزیر علوم و تکنولوژی، از حزب جدا شده و ابعاد دیگری از تشتت موجود در هیئت حاکمه رژیم صهیونیستی را علنی ساخته اند. بدین ترتیب، امکان انتخاب مسیر مشترک از سوی احزاب و چهره‌های سیاسی رژیم صهیونیستی حتی از انتخابات قبلی هم کمتر شده است.

 

در انتخابات آتی، چند موضوع لاینحل کماکان به قوت خود باقی است:
۱- تعدد احزاب و توزیع آراء بین احزاب متعدد، تشکیل بلوک‌های سیاسی موفق را دشوار خواهد کرد. آرای پایین احزاب کوچک که روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، تشکیل دولت ائتلافی را به مشکلی لاینحل بدل کرده است.
۲- صهیونیست‌ها به سمت راست گرایی افراطی گرایش پیدا کرده‌اند، اما در این راست گرایی یک مسیر مشترک را انتخاب نکرده اند؛ باج خواهی‌های احزاب با رویکرد‌های افراطی، چالش‌های سه انتخابات قبلی را به انتخابات چهارم هم منتقل خواهد کرد.
۳- هواداران احزاب پیشتاز انتخابات، از آن‌ها انتظار دارند از مواضع اصولی خود عقب ننشینند و در مورد ائتلاف سازی از خود سرسختی نشان دهند؛ همان انتظاری که حزب آبی و سفید را به فروپاشی نزدیک کرده است.
۴- اختلافات عقیدتی و سیاسی، مناسبات احزاب سیاسی را نه فقط رقابت آمیز، بلکه خصمانه کرده است.

 پرونده نتانیاهو
دادستانی رژیم صهیونیستی ۳۰ آبان ۱۳۹۸، رسماً نتانیاهو را به تقلب، دریافت رشوه و سوء استفاده از اعتماد عمومی متهم کرد. اولین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات او چهارم خرداد ۱۳۹۹ برگزار شد. نتانیاهو در چهار پرونده فساد، متهم به دریافت رشوه، سوء استفاده از قدرت و خیانت است. این پرونده‌ها عبارتند از «پرونده ۱۰۰۰» مربوط به دریافت مستقیم رشوه و رانت خواری؛ «پرونده ۲۰۰۰» مربوط به سوء استفاده از قدرت و جایگاه خود در تحت فشار قرار دادن صاحب امتیاز نشریه «یدیعوت آحرونوت» برای پوشش بهتر اخبار نخست‌وزیری؛ «پرونده ۳۰۰۰» درباره خرید زیردریایی‌ها و کشتی‌های جنگی از آلمان به طور غیرقانونی و «پرونده ۴۰۰۰» درباره پرداخت رشوه به یک سرمایه دار صهیونیست برای حمایت رسانه‌ای بهتر از او و همسرش.

پلیس طی سه سال اخیر از نتانیاهو، دستیاران و وزرای پیشین کابینه بازجویی و به دادستانی توصیه کرده بود نتانیاهو را دادگاهی کند؛ اما نتانیاهو و حامیانش تلاش کردند محاکمه را تا زمانی که او در پست نخست‌وزیری است، به تعویق بیندازند. برگزاری جلسات دادگاه نیز، بار‌ها و به بهانه‌های گوناگون به تعویق افتاده است. در نمونه اخیر، آخرین جلسه دادگاه نتانیاهو که بنا بود ۱۳ ژانویه ۲۰۲۱ برگزار شود، با عنوان اعمال مقررات قرنطینه برای مهار کرونا، تا اطلاع بعدی به تأخیر افتاد. طولانی شدن روند رسیدگی به اتهامات نتانیاهو از جمله مواردی است که مورد اعتراض شدید جامعه صهیونیستی قرار دارد.

 کرونا و اقتصاد رژیم صهیونیستی
اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در فلسطین اشغالی اوایل اسفند ۱۳۹۸ ثبت و نخستین مورد مرگ بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ نیز اول فروردین ۱۳۹۹ (۲۰ مارس ۲۰۲۰) گزارش شد. تا ۲۴ ژانویه ۲۰۲۱ (برابر با پنجم بهمن ۱۳۹۹)، از مجموع جمعیت نه (۹) میلیون و ۱۹۷ هزار و ۵۹۰ نفری فلسطین اشغالی، ۵۹۳ هزار و ۹۶۱ نفر به ویروس کرونا مبتلا شده اند. آمار جانباختگان نیز چهار هزار و ۳۴۱ نفر بوده است. در حالیکه مقامات رژیم صهیونیستی مدعی موفقیت در مدیریت بحران کرونا هستند، منابع خبری از ورود کرونای انگلیسی به فلسطین اشغالی خبر می‌دهند و وزارت بهداشت این رژیم، شناسایی چهار مورد ابتلا به کرونای انگلیسی را تأیید کرده است. کانال ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد حدود ۲۴۰ نفر از شهروندان به رغم تزریق واکسن کرونای ساخت شرکت فایزر به این بیماری مبتلا شده‌اند. در حالی که کارشناسان امور بهداشت، محدودیت‌های شدیدتری را به دولت توصیه می‌کنند، نمایندگان حوزه اقتصاد درباره عواقب مهلک ناشی از محدودیت‌های جدید در فعالیت‌های تجاری به دولت نتانیاهو هشدار می‌دهند و همین امر دولت نتانیاهو را با دشواری‌های زیادی روبرو کرده است.

رژیم صهیونیستی که متکی به روابط خارجی و وابسته به کمک کشور‌های غربی، به خصوص آمریکاست، همواره کمک‌هایی را به صورت بلاعوض و تسهیلات یا معافیت‌های گمرگی از غرب دریافت می‌کند. حال در شرایط کرونایی که اقتصاد همه کشور‌ها دستخوش بحران شده، طبیعتاً این کمک‌ها کاهش یافته است. از سوی دیگر، کاهش قدرت خرید، و اعمال محدودیت‌های بهداشتی، واحد‌های مولد و کارخانه‌های صهیونیستی را نیز به تعطیلی کشانده است. در همین حال درآمد بخش گردشگری نیز متوقف شده است. بر اساس نتایج تحقیقات یک مؤسسه معتبر صهیونیستی، در شرایط ناشی از بحران کرونا ۱۰ درصد صهیونیست‌ها برای تأمین غذای مورد نیاز با مشکل جدی مواجه هستند.

در ادامه به گوشه‌هایی از بحران اقتصادی گریبانگیر رژیم صهیونیستی ناشی از بحران کرونا اشاره می‌شود:

۱- وزارت دارایی رژیم صهیونیستی اعلام کرد پنج سال طول می‌کشد تا اقتصاد این رژیم به طور کامل از ضربه‌ای که به دلیل کرونا به آن وارد شده، بهبود یابد. تابستان سال ۲۰۲۰، رسانه‌های رژیم صهیونیستی به نقل از «یسرائیل کاتس»، وزیر دارایی اعلام کردند که شرایط اقتصادی اسرائیل از زمان تشکیل این رژیم جعلی تاکنون، سخت‌ترین وضعیت است.

۲- بنا بر اعلام وزارت اقتصاد رژیم صهیونیستی، کسری بودجه این رژیم برای سال ۲۰۲۰، بالغ بر ۱۰۰ میلیارد شیکل (معادل بیش از ۳۰ میلیارد دلار) بیشتر از سال ۲۰۱۹ است. این وزارتخانه کسری بودجه را ۱۳۶ میلیارد و چهارصد میلیون شیکل برای سال ۲۰۲۰ تخمین زده است. گفتنی است بین ماه‌های ژانویه تا نوامبر سال ۲۰۱۹ کسری بودجه رژیم صهیونیستی ۳۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون شیکل بود.

۳- بنا به اعلام اداره مرکزی آمار رژیم صهیونیستی، طی سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ میلادی اقتصاد این رژیم هفت و یک دهم درصد پسرفت داشت. همچنین صادرات رژیم صهیونیستی از ژانویه تا مارس ۲۰۲۰ حدود شش درصد، و سرمایه گذاری‌های دارایی‌های ثابت ۱۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافت.

۴- بعد از شیوع کرونا در اراضی اشغالی، نرخ بیکاری به یک باره از سه و چهار دهم درصد، به ۲۷ درصد در ماه آوریل ۲۰۲۰ افزایش یافت. این موضوع زمینه ساز اعتراضات گسترده چندین هزار نفری علیه مدیریت بحران کرونا بود.

۵- روزنامه «یدیعوت آحرونوت» آوریل سال ۲۰۲۰ نوشت شاخص بورس تل‌آویو نسبت به مشابه سال قبل هفت و نیم درصد افت کرد.

 تظاهرات اعتراضی در اراضی اشغالی
رژیم صهیونیستی به ویژه از سال ۲۰۱۱ به طور متناوب شاهد اعتراضات گسترده در سراسر سرزمین‌های اشغالی بوده و در بیش از ۱۱ شهر اشغالی، اعتراضات به بی عدالتی اجتماعی، نابرابری‌های اقتصادی و ناکارآمدی سیاسی حاکمیت جریان داشته است. دور اخیر اعتراضات از سی هفته پیش تاکنون، شخص «نتانیاهو» نخست وزیر موقت رژیم صهیونیستی را زیر تیغ تیز انتقادات قرار داده است. معترضان مشخصاً نتانیاهو را عامل بن‌بست سیاسی و تهدید کننده امنیت اسرائیل می‌دانند.

معترضان خشمگین در اجتماعات هزاران نفری، در خیابان‌های تل آویو یا مقابل ویلای شخصی نتانیاهو در شهر ساحلی قیصریه یا در نزدیکی دفتر کار او در بیت المقدس، با فریاد «تو فاسد هستی» و «اخلاق کجاست» ... خواهان استعفای نتانیاهو هستند. آن‌ها به پرونده‌های قطور مفاسد مالی و سیاسی نتانیاهو، تعویق مکرر محاکمه او، رکود شدید اقتصادی، بیکاری فزاینده، بحران لاینحل سیاسی داخلی و سوء مدیریت در مقابله با شیوع ویروس کرونا اشاره می‌کنند و می‌گویند تا زمانی که نتانیاهو و اعضای کابینه اش از قدرت کنار نروند، به تظاهرات ادامه خواهند داد. بحران امنیت و ترس و وحشت دائمی را که بر مردم و نظامیان مستولی است، هم باید بر موارد فوق افزود؛ زیرا مردم مسبب اصلی ناامنی را نتانیاهو می‌دانند. آن‌ها بر این باورند نتانیاهو برای فرافکنی و سرپوش گذاشتن بر بحران‌های سیاسی داخلی و پرونده‌های فساد خود، دست به عملیات نسنجیده‌ای در خارج می‌زند.

نوع برخورد کابینه نتانیاهو با بحران کرونا و مصائب اقتصادی نیز، آتش خشم معترضان را شعله ورتر می‌کند. چندی پیش، «زاخی هانگبی»، وزیر شهرک‌سازی رژیم صهیونیستی از حزب لیکود، گفت: «اینکه می‌گویند مردم چیزی برای خوردن ندارند، حرف مفت است»؛ این در حالی است که آمار و ارقام مندرج در رسانه‌های رژیم صهیونیستی و حتی اظهارات مقامات ارشد، از وخامت اوضاع اقتصادی ساکنان اراضی اشغالی حکایت دارد.

به سبب بدبینی وافر به نتانیاهو، حتی اعلام قرنطینه سراسری، حربه‌ای برای به تعویق انداختن دادگاه و فرار نتانیاهو از محاکمه قلمداد می‌شود. مخالفان نتانیاهو همچنین او را متهم می‌کنند که با محدود کردن تردد می‌کوشد از شدت اعتراضات علیه خود بکاهد. این شگرد با توجه به این واقعیت آشکارتر می‌شود که نتانیاهو با مراسم عبادی تجمع یهودیان اولترا ارتدوکس و تجمع آن‌ها در کنیسه‌ها مخالفتی ندارد. اعتراضات اخیر چهره واقعی نتانیاهو را به‌عنوان یک دیکتاتور مستبد نیز نشان داد، تا جایی که برخی سیاستمداران او را به رفتن به سمت جنگ داخلی متهم کردند.

هدایت کنندگان اعتراضات، عمدتاً سندیکا‌های کارگری و کشاورزی هستند؛ به عبارتی طیف‌های چپ، نیرو‌های قبلی خود را که تا حدود زیادی به آنان بی اعتماد شده بودند، بسیج و علیه نتانیاهو وارد میدان می‌کنند. علاوه بر آن، گرایش‌های مختلف سیاسی نیز در تظاهرات‌های اخیر گرد هم آمده اند: اتحادی متشکل از فعالان ضد فساد که هدفشان خلع نخست‌وزیر است؛ صاحبان مشاغل و جماعتی که شغل خود را به خاطر تعطیلی‌های ناشی از شیوع کرونا از دست داده‌اند و سرانجام معترضان دموکراسی‌خواهی که به محدودیت‌های فراگیر مصوب دولت و نظارت ضعیف کنست اعتراض دارند.

 سخن آخر
این روز‌ها رژیم صهیونیستی به شدیدترین صورت ممکن، دستخوش تناقض ها، شکاف‌های اجتماعی، بحران اقتصادی و بی ثباتی سیاسی است. در سال گذشته میلادی گستردگی ابعاد این آسیب‌ها به جایی رسید که بسیاری از کارشناسان از سال ۲۰۲۰ به عنوان پرچالش‌ترین سال سیاسی این رژیم از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۸ یاد می‌کنند. سرزمین غصب شده‌ای که دیروز به سرزمین «شیر و عسل» شهرت داشت و یهودیان سراسر دنیا به امید زندگی بهتر و آسایش و رفاه بیشتر به آن مهاجرت می‌کردند امروز به صورتی درآمده که گوشه‌ای از چالش‌های آن از نظر گذشت. شاید تصور شود ویروس کرونا، لفافه پیچیده بر بحران‌های عمیق درون جامعه صهیونیستی را کنار زد، اما باید توجه داشت که شیوع ویروس کرونا، تنها وخامت شرایط را به شکل عریان تری در معرض دید و قضاوت داخلی و خارجی قرار داده است. رسانه‌های رژیم صهیونیستی می‌کوشند همه مشکلات را به شخص نتانیاهو ربط دهند، اما مسئله اصلی ماهیت وجودی رژیم صهیونیستی است که رژیمی غیرطبیعی و فاقد مؤلفه‌های حقیقی دولت ملت است. رژیمی که در سرزمین ملتی دیگر، با جعل و اشغال بنا نهاده شده و در بطن خود، دچار چالش‌ها و تعارضات سیاسی و اجتماعی است؛ ادامه حیات و بقایش با، اما و اگر‌های زیادی مواجه است.

 

پژوهشگر: مرجان شریف زاده