نشست گرامیداشت روز جهانی آینده در فرهنگستان علوم

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش عالی گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی فرهنگستان علوم؛ در این نشست که به همت کمیسیون مطالعات آینده نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم تشکیل شد، علاوه بر ارائه مقاله آقای دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم، آقایان دکتر محمدرضا ظفرقندی رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، دکتر فرشاد مؤمنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر عباس منوچهری استاد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر سیدمحمدکاظم سجادپور استاد روابط بین الملل و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه و دکتر رضا مکنون استاد مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه صنعتی امیرکبیر سخنرانی ایراد کردند.

در ابتدای نشست آقای دکتر حسین نمازی دبیر فرهنگستان و آقای دکتر فتح الله مضطرزاده عضو پیوسته فرهنگستان و دبیر همایش به حاضران خیرمقدم گفتند و آقای دکتر حسن ظهور عضو پیوسته فرهنگستان نیز برخی چالش‌ها و دغدغه‌های مربوط به آینده کشور را که توسط کمیسیون آینده نگری علم و فناوری مطرح شده بود برشمرد.

در ادامه سخنرانان به ایراد سخن پرداختند.

ارزیابی تجربه ایران در پاندمی کرونا و چشم انداز آینده؛ دکتر محمدرضا ظفرقندی
آقای دکتر محمد ظفرقندی رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور در ابتدای سخنان خود در نشست گرامیداشت روز جهانی آینده، در رابطه با ارزیابی تجربه ایران در پاندمی کرونا و چشم انداز آینده سخنرانی کرد و به بیان آمار ابتلاء و مرگ و میر کرونایی در کشور پرداخت و اظهار داشت که ایران با توجه به آمار مرگ و میر رتبه ۱۱ را در دنیا دارد و به نسبت جمعیت در دنیا چهل و هفتم است.
آقای دکتر ظفرقندی ادامه داد: اکنون تنها راه کنترل اپیدمی کرونا تزریق واکسن است. تزریق واکسن سبب کاهش مرگ و میر با قطع زنجیره انتقال کرونا می‌شود، زیرا هنوز درمانی برای بیماری پیدا نشده است. با توجه به مرگ و میر ۷۰ درصدی بیماران کرونایی در سنین بالای ۷۰ سال و افراد دارای بیماری زمینه‌ای، فقط با تزریق یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن هم کادر درمان و هم افراد سالمند و دارای بیماری زمینه‌ای را می‌توانیم ایمن کنیم.
آقای ظفرقندی در رابطه با نقاط ضعف ایران در مقابله با این پاندمی هم گفت: یکی از مشکلات ایران غافلگیری و عدم آمادگی برای مواجهه با این پاندمی به دلیل عدم کنترل دقیق مرزها، کاستی در تهیه اقلام بهداشتی و تجهیزات پزشکی مورد نیاز از جمله کمبود اکسیژن در بیمارستان‌ها و عدم آموزش مناسب به مردم پیش از شروع بحران بود. او افزود: عدم استفاده از تجربه‌های موفق جهانی مانند قرنطینه، کنترل رفت و آمد‌های بین‌شهری، آزمایش ناکافی و عدم پیگیری و تعقیب بیماران یکی دیگر از مشکلات بود. عدم انسجام عزم ملی در سطوح مدیریت و تصمیم سازی نیز مشکل دیگر بود که خلاء برنامه و سند راهبردی ملی، تصمیم‌های مقطعی یا تصمیم‌های ناصحیح نظیر تعجیل در بازگشایی‌ها، بی‌توجهی به نهاد‌های مدنی از جمله سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های علمی در تصمیم گیری‌ها، ترویج روش‌های غیرعلمی و غیر مستند و شبه علمی توسط بعضی از رسانه‌ها و گروه‌ها، تاخیر در شروع درمان و افزایش مرگ و میر، مداخله امور سیاسی در روند امور درمانی به خصوص تهیه واکسن، تاثیر منفی تحریم‌ها و تأخیر در تهیه و توزیع واکسن از جمله مشکلات در مواجهه با این پاندمی بود.
آقای دکتر ظفرقندی در توضیح نقاط قوت ایران نیز گفت: وجود سیستم بهداشتی P.H.C خوب در روستا‌ها و شهر‌های کوچک، حضور فداکارانه و ایثارگرانه کادر درمان (حدود ۳۰۰ شهید و ده‌ها هزار مبتلا)، تحمل و تمکین مردم در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی، اقدام مناسب در رفع کمبود‌های وسایل بهداشتی و حفاظتی و تجهیزات پزشکی، حضور موثر خیرین و نهاد‌های مردمی، حرکت علمی مناسب در جهت تأمین واکسن از جمله نقاط قوت ایران در مواجهه پاندمی کرونا بود.
رئیس سازمان نظام پزشکی کشور در رابطه با چشم انداز آینده گفت: دو نکته مهم برای هرگونه برنامه سازی و مدلسازی برای آینده باید مدنظر داشت. یکی اینکه کووید ۱۹ فعلاً ماندگار است و دوم اینکه آینده به مولفه‌هایی بستگی دارد که از برخی از آن‌ها اطلاعاتی نداریم. برای نمونه یکی از چالش‌های ما در آینده جهش‌های مکرر ویروس کرونا است که نمی‌دانیم این جهش‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت و چگونه قابل کنترل خواهند بود.
دکتر ظفرقندی در بیان راهکار‌ها به ضرورت برنامه ریزی منسجم و ملی برای دوران پس از کرونا تأکید کرد و گفت: تهیه و توزیع واکسن مناسب و تأمین داروی آنفلوآنزا از مهمترین راهکار‌ها برای ورود به دوران پساکرونا است.

پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی پاندمی ها؛ کرونا و آینده ایران؛ دکتر فرشاد مؤمنی

آقای دکتر فرشاد مؤمنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و همکار مدعو شاخه اقتصاد فرهنگستان علوم دیگر سخنران این نشست بود که با موضوع «پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی پاندمی ها؛ کرونا و آینده ایران» سخنرانی کرد. وی با بیان اینکه اقتصاد سیاسی ما اسیر کوته‌نگری سیستماتیک است، افزود: به طور سیستمی ملاحظه‌های کوتاه مدت و روزانه بر مسائل بنیادی ترجیح داده می‌شود. در کشور ما به اقتضای اقتصاد رانتی مسئله آینده‌نگری در حاشیه قرار دارد. دکتر مؤمنی اظهار داشت: کشور شرایط آشوبناکی را تجربه می‌کند که در این وضعیت افراد به دنبال تأمین منافع شخصی خود، منافع ملی را نادیده می‌گیرند و به منافع ملی آسیب وارد می‌کنند.
آقای مؤمنی تاکید کرد: گیر افتادن در روزمرگی آینده شناختی را قربانی کرده است. او ادامه داد: در سه دهه گذشته با بی‌سابقه‌ترین و نگران کننده‌ترین مسئولیت‌گریزی مواجه بودیم، در سند بودجه هر ساله این مسئولیت گریزی قابل مشاهده است.
به گفته این اقتصاددان، مسئولیت پذیری حکومت در رابطه با تغذیه و آموزش سلامت مسکن به شدت کاهش یافته است. در این بین شاهد رشد پدیده بحران حاشیه نشینی، متعاقب آن افزایش مستمر بخش غیر رسمی در جامعه بوده ایم، افزایش حاشیه نشینی سبب حاکمیت‌زدایی خواهد شد. او افزود: امور حمایتی و مساعدتی حکومت برای قشر ضعیف و غیررسمی به شدت کاهشی بوده و صرفنظر از یارانه‌های نقدی امور حمایتی به صفر رسیده است.
دکتر مؤمنی توضیح داد: اکنون با بی‌سابقه‌ترین بحران اعتماد اجتماعی روبرو هستیم، این بی‌اعتمادی میان مردم و دولت، دولت با مردم و هم مردم با مردم، افزایش یافته است. او همچنین گفت: مطالعات رسمی در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد فقط از ناحیه کرونا دو میلیون تا ۴ میلیون نفر شغل خود را از دست داده‌اند. مسوؤل کمیسیون مطالعات اقتصادی و اجتماعی فرهنگستان علوم در پایان گفت: آسیب دیدن اشتغال نابسامانی‌های اجتماعی فرهنگی سیاسی و اقتصادی، کلان را با خود به همراه خواهد داشت.

پاندمی‌ها و پارادوکس‌های جهان معاصر؛ دکتر عباس منوچهری

آقای دکتر عباس منوچهری استاد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و مسوؤل کمیسیون مطالعات راهبردی فرهنگستان علوم دیگر سخنران این نشست بود که مباحث خود را در ارتباط با پدیدارشناسی میان‌رشته‌ای و عمدتاً راجع به فلسفه و اقتصاد سیاسی کرونا آغاز کرد و گفت: اساساً اگر ما چیستی و چرایی کرونا را بهتر بدانیم از وضع آینده آگاهی بیشتری خواهیم یافت، براین اساس می‌توانیم راهکار‌های بهتری نیز بیاندیشیم.
وی ادامه داد: در رابطه با این پدیده صحبت بسیار شده است، از تئوری توطئه تا صرفاً یک خطای انسانی از دلایل شیوع کرونا بیان شده که نشان می‌دهد همه به دنبال یک نگاه علت‌گرایانه هستند.
آقای دکتر منوچهری افزود: تاریخ گواه است که عموماً اپیدمی‌ها همراه جنگ‌ها بوده‌اند. طاعون در دهه اول جنگ‌های ده ساله بین انگلیس و فرانسه شیوع پیدا کرد یا پس از جنگ اول جهانی آنفلوآنزای اسپانیایی با تلفات چند میلیونی شایع شد. در عصر حاضر نیز رابطه بین جنگ و پاندمی علاوه بر وجه تاریخی، وجه محیط زیستی هم دارد. بعد از جنگ ویتنام، حمله شیمیایی به هیروشیما، ماجرای هسته‌ای چرنوبیل، جنگ‌های خاورمیانه و ... شرایط سخت محیط زیستی و بیولوژیکی را در جهان تجربه کرده ایم.
او ادامه داد: رابطه قطعی میان کرونا و آسیب‌های وارده بر محیط زیست وجود دارد، آسیب‌هایی که به دست بشر ایجاد شده‌اند. منوچهری توضیح داد: کرونا از دل اقتصادِ جنگ بیرون آمده است، کرونا مانع تراکم اخلاقی و برای ما یک پارادوکس مضاعف است که با غفلت آینده پژوهان از روند اپیدمی‌ها در دنیا عنصر غافلگیری را با خود داشته است.
آقای دکتر عباس منوچهری در پایان تأکیدکرد: کرونا اساساً فقط یک بیماری نیست بلکه یک پدیده است و باید به‌عنوان یک پدیده مورد توجه قرار گیرد.

پیامد‌های محیط زیستی پاندمی و کرونا؛ دکتر رضا مکنون

آقای دکتر رضا مکنون همکار مدعو گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم و عضو شوای عالی حفاظت محیط زیست ایران، دیگر سخنران این نشست بود که در رابطه با پیامد‌های محیط زیستی و پاندمی کرونا سخنرانی کرد. او در ابتدای سخنانش توضیح داد که برای بررسی محیط زیست و پاندمی کرونا بر یکدیگر باید به تحولات تاریخی حیات محیط زیست و همچنین تحولات روابط انسان و محیط زیست و ویروس و حیات محیط زیست توجه داشت.
دکتر مکنون افزود: تاکنون در پنج دوره تاریخی شاهد انقراض محیط زیست در زمین بودیم. اولین انقراض ۴۴۰ میلیون سال پیش رخ داد که اکثر موجودات در دریا زندگی می‌کردند و بر اثر این انقراض تا ۷۰ درصد موجودات زنده نابود شدند.
وی ادامه داد: دومین انقراض ۳۷۰ تا ۳۶۰ میلیون سال پیش رخ داد که نابودی سه چهارم گونه‌های زنده که عمدتاً در آب‌های کم عمق بودند را رقم زد و تا ۱۰۰ میلیون سال هیچگونه مرجانی تکامل پیدا نکرد. انقراض سوم هم ۲۵۱ میلیون سال پیش اتفاق افتاد و تا ۹۷ درصد از کل زمین را از بین برد.
دکتر مکنون افزود: انقراض بعدی ۴ میلیون سال قبل اتفاق افتاد و تغییرات آب و هوایی، فوران آتش فشانی و برخورد یک سیارک به زمین سبب شد سه چهارم موجودات کل زمین از بین بروند. انقراض پنجم که نابودی ۷۵ درصدی جانداران زمین را شامل شد، ۶۵ میلیون سال پیش اتفاق افتاد.
استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر توضیح داد: حال با آغاز دوره انسان جدید از سال ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ میلادی شاهد نابودی ۷۵ درصد گونه‌های پستانداران در ۳۰۰ سال گذشته هستیم. بر اساس روند فوق در ۵۰۰ تا ۲۵۰۰ سال آینده اکثریت جانداران زمین نابود خواهند شد و محیط زیست در زمین از بین خواهد رفت.

در پایان نشست آقایان دکتر محسن بهرامی استاد آینده نگری دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دکتر رضا نیلی پور رئیس شاخه زبان شناسی فرهنگستان علوم، دکتر محمد شاهدی رئیس شاخه علوم و صنایع غذایی فرهنگستان علوم، دکتر محمود شمسی شهرآبادی استاد ویروس شناسی و رئیس شاخه زیست شناسی فرهنگستان علوم و دکتر علی فرازمند همکار مدعو شاخه زیست شناسی فرهنگستان علوم نظر‌ها و دیدگاه‌های خود درخصوص مباحث مطرح شده در نشست را بیان کردند و آقای دکتر مضطرزاده به جمع بندی مطالب پرداخت.