روز نخست ماه مبارک رمضان چه اعمالی دارد؟

 

 

 

خداوندا! روزه‌ام را در این ماه روزه‌ روزه‌داران قرار ده و شب زنده داری‌ام را شب زنده داری شب زنده داران و بیدارم کن در آن از خواب بی خبران و ببخش گناهم را در آن،‌ ای معبود جهانیان و از من درگذر، ‌ای درگذرنده از گنهکاران.

 

 

 

 

 

خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده؛ یعنی شب که نماز شب می‌خوانم، قیامم قیام قائمین باشد، قائمین آنها هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری می‌کنند. باید نماز، نمازی از روی عشق باشد.

 

«قیام ما را قیام قائمین قرار بده»؛ یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم.

 

بعد دیگری که از این قسمت از دعا برداشت می‌شود، این است که این جا منظور از قیام شاید اقامه نماز یا به عبارت دیگر هر نوع برخاستی که امر خیری در آن باشد، همانند بیداری در سحر‌های ماه رمضان برای سحری خوردن یا دعا و مناجات، افطار روزه، کمک کردن به مستمندان و غیره که همه این‌ها نوعی قیام است، فقط مهم این است که هدف و قصد و نیت، رضای خداوند باشد؛ یعنی اراده هر کاری را کردیم، فقط رضای خدا را در نظر بگیریم.

 

 

 

در این روز اول ماه رمضان مرا از خواب غفلت بیدار بکن؛ این هم دعای خوبی است، گناه نکنیم. هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد، مثلاً فلان آقای فروشنده، آب توی شیر می‌ریزد، یک مرتبه سکته می‌کند، مرگ که خبر نمی‌کند و این‌ها غفلت است.

 

مولا امیر مؤمنان حضرت امام علی علیه‌السلام در نامه‌ای به یکی از صحابه خویش می‌نویسد:

 

 

یعنی ”پس باقیمانده عمرت را دریاب و نگو فردا بعد از فردا (چنین خواهم کرد) همانا انسان‌های قبل از تو به خاطر آرزو‌ها و به تأخیر انداختن‌ها هلاک شدند تا ناگهان امر خداوند (یعنی مرگشان) فرا رسید و آنها غافل بودند، پس بر روی چوب‌هایشان (تابوت‌هایشان) به سوی قبر‌های تاریک و تنگ خود منتقل شدند و فرزندان و خویشاوندانشان آنها را تسلیم (گور) کردند”.

 

پس، این جا در می‌یابیم که اکثر انسان‌ها در خواب غفلت به سر می‌برند، خوابی که انسان را از معبود و پروردگار خویش جدا می‌سازد، خوابی که چشمان انسان در آن باز است، اما دل انسان واقعیت‌ها را نمی‌بیند. پس در این روز از خداوند می‌خواهیم که ما را از خواب غفلتی که انسان را به هلاکت و نابودی می‌کشاند، بیدار کند و نجات بخشد.

 

 

 

خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش، ‌ای خدایی که از گنهکاران می‌گذری

 

 

 

روایت شده است، زمانى که حضرت رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله و سلم، هلال ماه رمضان را رؤیت می‌کردند، روى شریف خود را به جانب قبله می‌گرداندند و مى‌گفتند:

 

 

خدایا این ماه را بر ما نو کن، به ایمنى و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت بزرگ و دفاع در برابر بیماری‌ها و یارى بر نماز و روزه و شب‌زنده‌داری و تلاوت قرآن. خدایا ما را براى ماه رمضان سالم گردان و ماه رمضان را از ما سالم دریافت کن و ما را در آن تا از ما بگذرد، به سلامت دار. در حالی که از گناهان ما درگذشته و ما را مورد آمرزش و رحمت خویش قرار داده باشى.

 

از حضرت امام صادق علیه‌السّلام روایت شده است: چون هلال را رؤیت کردی، بگو:

 

 

خدایا ماه رمضان آمد و تو روزه آن را بر ما واجب کرده اى و قرآن را در آن براى هدایت و دلایلى روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل کرده‌ای. خدایا ما را بر روزه آن یارى کن و آن را از من بپذیر و ما را در آن و از آن سالم بدار و آن را براى ما سالم گردان، در آسانى و عافیت از جانب خویش، همانا تو بر هر چیز توانایى، ‌اى بخشنده‌ مهربان.

 

 

اول: غسل کردن.

 

دوم: دو رکعت نماز اول ماه و تصدق را به جا آورد.

 

سوم: دو رکعت نماز، در رکعت اول حمد و إنا فتحنا و در رکعت دوم حمد و هر سوره که خواهد بخواند تا حق تعالى جمیع بدی‌ها را در آن سال از او دور گرداند و تا سال آینده در حفظ خدا باشد.

 

چهارم: بعد از طلوع فجر این دعا را بخواند: اللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ وَ أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ اللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ (۴)

 

 

علاّمه مجلسى در «زاد المعاد» فرموده است که شیخ کلینى و شیخ طوسى و دیگران به سند صحیح روایت کرده‌‏اند که حضرت امام موسى بن جعفر علیه السّلام فرمودند:

 

در ماه مبارک رمضان‏ در آغاز سال، یعنى روز اول این ماه - چنان‏ که علما فهمیده‌‏اند - این دعا را بخوان و فرمودند: هر که این دعا را براى رضاى‏ خدا و بدون آمیختگى با اغراض ناپسند و ریا بخواند، در آن سال فتنه و گمراهى و آفتى که به دین یا بدنش ضرر برساند، به‏ او نرسد و حق تعالى او را از شرّ آن چه از بلا‌ها در آن سال واقع مى‏‌شود، حفظ می‌کند؛ دعا این است:

 

 

خدایا، از تو درخواست می‌کنم به آن نامت که همه‌چیز در برابرش فروتن شده و به رحمتت که همه‌چیز را فرا گرفته و به عظمتت که همه‌چیز در آستانش تواضع کرده و به عزّتت که بر همه‌چیز چیره گشته و به نیرویت که همه‌چیز در برابرش خضوع یافته و به جبروتت که بر همه‌چیز غالب شده و به علمت که همه‌چیز را فرا گرفته،‌ ای نور،‌ ای قدوس، ‌ای اول پیش از هر چیز، ‌ای باقی پس از هر چیز.

 

 

‌ای خدا،‌ ای مهربان، بر محمّد (ص) و خاندان محمّد (ص) درود فرست و از من بیامرز گناهانی که نعمت‌ها را دگرگون می‌سازد و بیامرز گناهانی که کینه‌ها را فرو می‌فرستد و بیامرز گناهانی که امید به تو را قطع می‌کند و بیامرز گناهانی که دشمنان را چیره می‌سازد و بیامرز گناهانی که دعا را برمی‌گرداند و بیامرز گناهانی که مردم به سبب آن سزاوار نزول بلا می‌شوند.

 

 

و بیامرز گناهانی که بارش آسمان را باز می‌دارد و بیامرز گناهانی که پرده‌ها را کنار می‌زند و بیامرز گناهانی که در نابودی شتاب می‌افکند و بیامرز گناهانی که سبب پشیمانی می‌شود و بیامرز گناهانی که پرده‌ها را می‌درد و زره محکمت را بر من بپوشان، زرهی که نفوذناپذیر است و مرا از شرّ آن چه در شب و روز و آینده این سال از آن حذر می‌کنم، عافیت ببخش.

 

 

خدایا؛ پروردگار آسمان‌های هفتگانه و پروردگار زمین‌های هفتگانه و آن چه در آن‌ها است و آن چه میان آن‌ها است و پروردگار عرش بزرگ و پروردگار سوره «حمد» و قرآن عظیم و پروردگار اسرافیل و میکاییل و جبرییل و پروردگار محمّد (درود خدا بر او و خاندان ایشان) آقای رسولان و پایان‌بخش پیامبران، از تو می‌خواهم به حق ذات پاکت و به حق آن چه خود را به آن نام نهادی،‌ ای بزرگ تویی که به نعمت بزرگ تفضّل می‌کنی و هر محذوری را دفع می‌کنی و هر نعمت برجسته‌ای را عطا می‌کنی و نیکی‌ها را به کم و زیاد دوچندان می‌سازی و هر کاری که بخواهی، انجام می‌دهی.

 

 

ای توانا، ‌ای خدا،‌ ای مهربان، بر محمّد و اهل‌ بیت ایشان درود فرست و در آینده‌ این سال لباس سترت را بر من بپوشان و چهره‌ام را به نورت شاداب ساز و به دوستی‌ات دوستم بدار و مرا به خشنودی‌ات و شریفِ کرامتت و بزرگ عطایت برسان و به من عطا کن از بهترین چیزی که نزد تو است و بهترین چیزی که به بنده‌ای از بندگانت عطا می‌فرمایی و افزون بر این لباس عافیت و تندرستی بر من بپوشان.

 

 

‌ای جایگاه هر شکایت،‌ ای حاضر در هر گفتگوی پنهان،‌ ای دانای هر نهان، ‌ای دفع کننده بلا‌ها آن‌گونه که خواهی،‌ ای بزرگوار گذشت،‌ ای نیکو درگذر، مرا بر آیین ابراهیم و بر فطرت او و بر دین محمّد (درود خدا بر او و خاندان ایشان باد) و روش او و بر بهترین مرگ‌ها بمیران، بمیران در حالی‌که دوستدار اولیایت و دشمن دشمنانت باشم.

 

 

خدایا، مرا در این سال از هر کار یا گفتار یا کرداری که از تو دورم می‌کند برکنار دار و به جانب هر عمل یا گفتار یا کرداری که مرا در این سال به تو نزدیک می‌کند، جلب نما،‌ ای مهربان‌ترین مهربانان و بازدار مرا از هر عمل یا گفتار یا کرداری که از من سر می‌زند و من از سرانجام زیانبارش می‌ترسم و از خشمت به خاطر آن بر خود بیمناکم، ترسم از این است که روی کریمانه‌ات را از من بگردانی، در نتیجه سزاوار کاستی بهره‌ای که پیش تو دارم، شوم، ‌ای پرلطف، ‌ای مهربان.

 

 

خدایا، در آینده این سال مرا در حفظ و پناه و حمایت خود قرار ده و پرده تندرستی را بر من بپوشان و از کرامتت بر من ببخش، عزیز است پناه تو و بزرگ است ثنای تو و معبودی جز تو نیست.

 

 

خدایا مرا پیرو شایستگان از اولیای گذشته‌ات قرار ده و به آنان ملحقم فرما و تسلیم آن‌که از آنان از طرف تو راست گفت، قرارم ده، خدایا به تو پناه می‌آورم از این که خطایم و ستم من و زیاده‌روی بر نفسم و پیروی از هوا و هوسم و سرگرمی‌ام به شهوات بر من احاطه کند، در نتیجه همه این‌ها بین من و رحمت و خشنودی‌ات دیوار شود و من نزد تو فراموش شوم و در معرض خشم و کینه‌ات قرار گیرم.

 

 

خدایا مرا برای هر عمل شایسته‌ای که به سبب آن از من خشنود شوی، موفق بدار و مرا به مقام قربت نزدیک کن. خدایا چنان‌که از پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندان ایشان) هراس از دشمنش را کفایت کردی و اندوهش را برطرف کردی و غمش را زدودی و وعده‌ات را به او وفا کردی و پیمانت را برای او به پایان آوردی.

 

 

خدایا، به همان ‌گونه هراس این سال و آفات و امراض و فتنه‌ها و شرور و اندوه‌ها و تنگی معیشت را در آن از من کفایت کن و به رحمتت مرا به کمال عافیت، با کامل کردن ریزش نعمت بر من تا پایان عمرم برسان، از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که بد کرده و ستم روا داشته و درمانده شده و اعتراف به گناه کرده است و از تو درخواست می‌کنم که مرا بیامرزی از آن چه از گناهان بر من گذشته که آن‌ها را نگهبانانت ثبت کرده و بزرگوار فرشتگانت برشمرده‌اند و این که خدایا در آن چه از عمرم باقی مانده تا پایان عمر مرا از گناهان نگاه داری.

 

 

ای خدا، ‌ای بخشنده، ‌ای مهربان، بر محمّد (ص) و اهل‌بیت محمّد (ص) درود فرست و هر آن چه از تو خواستم و در طلب آن به جانب تو رغبت کردم، به من عنایت فرما، به‌درستی که تو مرا به خواستن فرمان دادی و برایم عهده‌دار اجابت شدی،‌ ای مهربان‌ترین مهربانان.

 

 

اعمال هر ماه نو چند چیز است، از جمله؛ در روز اول، دو رکعت نماز کند؛ در رکعت اول بعد از حمد، سی مرتبه توحید (اخلاص) و در رکعت دوم، بعد از حمد، سی مرتبه سوره قدر را بخواند و بعد از نماز تصدقی کند. چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق‌تعالی دارد.

 

 

نماز شب دوم؛ چهار رکعت. در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره قدر.

 

حضرت امام علی (علیه السلام) درباره ثواب این نماز می‌فرمایند: خدای تعالی، همه گناهان فرد را می‌آمرزد، رزق او وسیع و کار سال او کفایت می‌شود.

 

 

امام خمینی (رحمه الله علیه) درباره ورود به ماه مبارک رمضان، بیان فرمودند:

 

«خدایا ما بندگان ضعیف هستیم که هیچ نداریم. ما هیچیم و هر چه هست، تویی. ما اگر چنان‌چه خلاف می‌کنیم، نادانیم. تو بر ما ببخش [گریه حضار]، تو ما را به این ماه مبارک رمضان وارد کن، به‌طوری که با رضای تو بر آن وارد شویم. خدایا تو ما را لیاقت بده که در این مهمانی که از ما دعوت کردی، به‌طور شایسته وارد شویم.»

 

 

۱. اصول کافی، ج ۴، ص ۸۷

 

۲. فرهنگ‌نامه امنیت ملّی، محمّد محمّدی ری شهری، صفحه ۳۲

 

۳. ماه خدا، جلد اوّل، محمّد محمّدی ری شهری، صفحه ۲۲۲

 

۴. دعاى چهل ‏و چهارم صحیفه کامله، صفحه ۲۴۶

 

۵. ماه خدا، همان.