حق آبه ایران همچنان در هاله ای از ابهام

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز سیستان و بلوچستان؛ در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ خورشیدی گزارش کمیسیون دلتا میان امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران و موسی شفیق، وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.
حال از آن زمان تاکنون چرا سیستان به حق آبه نرسیده است
این قرارداد هم اکنون به صورت رسمی مورد تایید دو کشور بوده و بر همین اساس تاکنون 18 اجلاس مشترک به صورت دوره ای و به منظور پیگیری حقابه ایران از رودخانه هیرمند و اجرای معاهده برگزار شده است.
مسئولان دو کشور در هفته های گذشته، در جلسات فشرده ای به مدت دو روز با حضور 2 تیم متشکل از مسئولان وزارت نیرو، وزارت امور خارجه و مسئولان سیستان و بلوچستان با همتایانشان در کشور افغانستان بررسی شد.
مدیر کل دفتر رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو می گوید: در این جلسات، اساسنامه ای تنظیم شده تا هر دو طرف متعهد به اجرای موارد مذکور شوند.
سالارزی معاون کمیساریای آب هیرمند از کشور افغانستان هم گفته: طبق معاهده تاریخی، دولت افغانستان متعهد است حق آبه ایران را پرداخت کند.
بررسی ها و پیگیری ها از بدنه دولت به خصوص دو وزارتخانه کلیدی امور خارجه و نیرو نشان می دهد که در سال های اخیر تلاش ها و مذاکراتی با دولت افغانستان برای انجام اقدامات مشترک برای سیراب کردن تالاب های بین المللی و مشترک هامون انجام شده و در همین راستا توافقاتی در بیانیه مشترک در سفر  عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت افغانستان به تهران در سال 1394 صورت گرفته و در دست پیگیری است.
کشاورزان سیستان چندسال است که با اجرای طرح 46 هزار هکتار دشت سیستان، هیچ آبی به سمت سیستان روانه نشده و کشاورزان متحمل خسارت زیادی شده اند.

ایجاد بند کمال خان سدی دیگر در مسیر آب
یک کانال انحرافی چهارم فروردین ماه امسال با حضور اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، به بهره برداری رسید.

این کانال انحرافی به منظور هدایت سرریز آب پشت بند کمال خان هنگام بارشهای سنگین و پرآبی احداث شده است تا مازاد آب را به سمت گودال های طبیعی داخل افغانستان به نام " گود زره " هدایت کند.
این کانال در شهرستان " چهاربرجک" ولایت " نیمروز" افغانستان و در 90 کیلومتری مرز ایران قرار دارد.
خطیب زاده سخنگوی وزارت امورخارجه گفته: رودخانه هیرمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده‌ای است و حق آبه ایران کاملا مشخص بوده و دولت افغانستان به آن متعهد است.
فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم گفته: سازمان ملل موظف به این است که دولت افغانستان را وادار کند تا هامون مشترک را از این وضعیت نجات دهد و این دریاچه زیبا را مشترک بین ۲ کشور احیا کند و از سویی شاهد توسعه گردشگری، اشتغال‌زایی و حفظ پرندگان نادر این زیست‌بوم بین‌المللی باشیم.

با گذشت چند دهه بر خلاف تعهدات امضا شده در قرارداد تقسیم آب رود هیرمند که در بند 8 آن  هم آمده «دولتین متعهد می‌شوند که هیچگونه اقدامات و عملیات از بند کمال‌خان تا به ده دوست محمدخان و سیخ‌سر که مقسم آخرین است نخواهند کرد که موجب نقصان یا نکث میزان سهم هر یک از طرفین بشود.» کشور افغانستان نسبت به ایران بدعهدی کرد و روی رودخانه هیرمند به احداث سد «کمال خان» در 100 کیلومتری مرز ایران اقدام کرد و پس از آن و طی 40 سال بیش از صد سد روی رودخانه هیرمند ساخته شد و حالا بیست سالی است که به دلیل کاهش نزولات جوی و بارندگی ورود آب هیرمند به ایران کاهش پیدا کرده و در حال حاضر شاهد خشک شدن تالاب هامون هستیم اما این خشکسالی تنها مربوط به ایران نیست بلکه بر اساس گزارشات افغانستان هم در سال‌های اخیر دچار خشکسالی شده به طوری که از 34 ولایت آن 20 ولایت با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند.

در پایان اینکه به هرحال ایران از تکنولوژی، ظرفیت و قدرت اقتصادی لازم برخوردار است که اگر کمبودی در حوزه آب باشد مشکل را حل می‌کند، اما افغان‌ها باید بدانند که مسئله ارزش و اهمیت روابط با ایران به مراتب بیش از موضوعاتی مثل آب و  مواضعی است که برخی مقامات آنها به صورت هیجانی اتخاذ می‌کنند، بنابراین باید به این مسئله عمیق‌تر و با درایت بیشتری نگاه کنیم.

نویسنده : مجید دهقان