استرس مادر و احتمال دوبرابری دختر بودن جنین

محققان دانشگاه گرانادا (UGR) اسپانیا اظهار کردند: از علت این مورد مطمئن نیستند اما بر اساس یک نظریه، غلظت بالای هورمون استرس کورتیزول بر سایر هورمون های جنسی تاثیرگذار است و بر جنسیت کودک نیز تاثیر دارد. احتمال دیگر، اسپرم حامل کروموزوم X است که تعیین کننده دختر بودن جنین است و کمتر تحت تاثیر مشکلات دهانه رحم ناشی از استرس قرار می گیرد.

با این وجود، محققان معتقدند یکی از محتمل ترین توضیحات این است که تعداد بیشتری از نوزادان پسر به دلیل استرس، سقط می شوند. این پدیده ای است که دانشمندان هنوز آن را به طور کامل درک نکردند اما فکر می کنند می تواند یک سازگاری تکاملی باشد.

محققان نمونه های موی 108 زن باردار را برای تشخیص سطح کورتیزول تجزیه وتحلیل کردند. آزمایش ها بین هفته های هشت و 10 بارداری انجام شد و فولیکول های مو سطح استرسی را نشان دادند که ماه ها قبل از آن وجود داشته است. این زنان همچنین تحت آزمایش روانشناختی قرار گرفتند تا نوع استرس آنان مشخص شود.

دکتر ماریا ایزابل پرالتا-رامیرز از بخش شخصیت، ارزیابی و درمان روانشناختی UGR اظهار کرد: «نتایجی که به دست آوردیم شگفت انگیز بود، زیرا نشان داد، زنانی که دختر به دنیا آوردند غلظت کورتیزول موی آنان نسبت به زنانی که فرزند آنان پسر بود در هفته های قبل، حین و بعد از بارداری بیشتر بود. غلظت کورتیزول در موهای مادرانی که دختر داشتند تقریبا دو برابر پسران بود.»

نتایج مطالعات قبلی تاثیر منفی استرس مادر را در روند بارداری، تولد و حتی رشد مغز نوزاد نشان داده است.

وی افزود: به طور خاص، گروه تحقیقاتی ما در بسیاری از نشریات نشان داده است که چگونه استرس روانی در مادر باعث ایجاد موارد بیشتری از علائم روانشناختی در دوران بارداری، افسردگی پس از زایمان، احتمال بیشتر مواظبت در هنگام زایمان، افزایش یا کاهش مدت زمان شیردهی و آغاز آن و رشد عصبی نوزاد 6 ماه پس از تولد می شود.

وی ادامه داد: «تمام تحقیقات موجود در مورد تاثیر استرس هنگامی که بارداری رخ داده است را بیان می کنند. با این حال، مطالعات کمی ارتباط استرس زنان و مادران آینده را قبل یا حین بارداری نشان داده اند و مطالعه حاضر یک تحقیق استثنایی و نادر است.»

یک توضیح ممکن برای این نتایج فعال شدن «سیستم استرس» - سیستم غده هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال – است که با افزایش تولید کورتیزول، مقدار هورمون های جنسی را در زمان بارداری تغییر می دهد اما سازوکارهای این تغییر به دلیل تاثیرات متناقض به خوبی درک نشده اند.

از یک طرف، سطح بالاتری از استرس باعث افزایش تستوسترون می شود که این مورد در جنسیت نوزادان پسر شناخته شده است. از طرف دیگر، شواهد علمی وجود دارد که نشان می دهد، اسپرم حامل کروموزوم X که مونث بودن نوزاد را تعیین می کند، در عبور از مخاط دهانه رحم در شرایط سخت ناشی از استرس عملکرد بهتری دارد.

دکتر پرالتا-رامیرز می گوید: «فرضیه های دیگری نیز وجود دارد که سعی در توضیح این پدیده دارند از جمله قوی ترین نظریه ها، این ایده است که پایان زندگی بیشتر جنین های مذکر در زمینه های پزشکی در هفته های اول بارداری در شرایط استرس شدید مادر رخ داده است. همانطور که گفته شد با توجه به این مورد نیازمند طراحی مطالعات بیشتر و عمیق تری در این زمینه هستیم».

با این حال، چندین مطالعه نشان داده است که جنین در برابر استرس آسیب پذیر است، زیرا استرس نقش اساسی در تغییر رشد آنها دارد. در واقع ثابت شده است که رشد جنین های مذکر از جنین های مونث آهسته تر است. آنها معمولا در بارداری و زایمان زودرس با عوارض بیشتری همراه هستند و در بدو تولد احتمال دارد تلومرهای (کلاهک در انتهای کروموزوم ها) کوتاه تری داشته باشند. این بدان معناست که جنین های مذکر در مقابل محیط های نامطلوب قبل از زایمان آسیب پذیرتر هستند، درنتیجه زنانی که میزان استرس زیادی در زمان بارداری تجربه می کنند، احتمال تولد نوزاد پسر در آنان کمتر است.

نتایج این تحقیق در نشریه Developmental Origins of Health and Disease منتشر شده است.