گفتگوی ویژه خبری؛ مشکل تورم ناشی از تراز نبودن تجارت خارجی و بودجه است (کامل)

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ آقای عبدالناصر همتی با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری یکشنبه شب شبکه دو سیما افزود: موضوع تورم بسیار مهم است و یک موضوع ساختاری در کشور می‌باشد که در مقاطعی شوک‌هایی در آن به دلایل مختلف اعم از کرونا و تحریم و دلایل دیگر ایجاد می‌شود.

وی با اشاره به اینکه باید در ابتدا ریشه تورم را شناسایی کنیم، گفت: ریشه تورم در کشور در چند دهه است که در میانگین بلند مدت تورم ۲۰ درصد بوده و این خیلی بد است البته بسیاری از کشور‌ها این مشکل را حل کردند.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: حل این مشکل به سیاست‌های کلان اقتصادی بر می‌گردد و تنها سیاست‌های پولی نیست و مشکل ناترازی در کشور چندین دهه است که وجود دارد.

آقای همتی با بیان اینکه دو ناترازی مهم در کشور وجود دارد، ادامه داد: اگر این دو ناترازی حل نشود تورم را نمی‌توانیم ریشه کن کنیم اول ناترازی بین صادرات غیر نفتی و واردات کشور است یعنی واردات کشور باید با صادرات غیر نفتی تراز شود و زمانی که این اتفاق نمی‌افتد مجبور می‌شویم از ذخایر ارزی بانک مرکزی و ذخایر ارزی که دولت با فروش نفت دارد مصرف کنیم و این شرایط به خودی خود موجب تورم می‌شود.

وی افزود: ناترازی دوم، ناترازی بودجه دولت است یعنی همواره اصل بر این است که درآمد‌های غیر نفتی دولت با هزینه‌های آن باید برابر باشد و سیاست مالی سوار بر سیاست پولی و موجب رشد نقدینگی در کشور می‌شود.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: ما اگر نتوانیم این مساله اصلی در اقتصاد را حل کنیم در کوتاه مدت با سیاست پولی فقط می‌توانیم نوسانات خاص را جلوگیری کنیم.

آقای همتی ادامه داد: حکمرانی اقتصادی ما غلط است و با این روش موجود تا سال‌های متعدد توانستیم با تثبیت نرخ ارز به عنوان یک لنگر تورم را کنترل کنیم و مواقعی که این لنگر از دستمان خارج شده تورم هم از کنترل خارج شده است.

وی اضافه کرد: مواردی که امسال و سال گذشته اتفاق افتاد شوک کرونا و تحریم بود که شوک تحریم را نمی‌توان نادیده گرفت، چون به هر حال درآمد‌های ارزی کشور به شدت کاهش پیدا کرد و ناترازی دوم در بودجه دولت با حذف پول نفت که باید جایگزین داشته باشد، ایجاد می‌شود و یک پدیده پولی اتفاق می‌افتد که موجب رشد نقدینگی می‌شود و تورم زاست.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: ما در هدف گذاری سیاست‌ها گفتیم که مجموع سیاست‌ها را به این سمت می‌بریم و دلیل اینکه ۲۲ و ۲۴ درصد اعلام کردیم این است که هسته سخت همچنان وجود دارد و از اردیبهشت ۹۹ این پیش بینی را تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ کردیم و علت اینکه این اتفاق افتاد دو مساله بود اول آثار کرونا که عملاً درآمد‌های ارزی و درآمد‌های دولت را دچار شوک کرد و دوم اتفاقی که در فشار حداکثری تا شهریور افتاد و ما نرخ ارز را در تورم هدف ۱۷ هزار تومان قرار داده بودیم که یک دفعه این مبلغ تا ۳۳ هزار تومان جهش پیدا کرد البته ما این مبلغ را کنترل کردیم و الان به ۲۰ هزار تومان رساندیم و امیدواریم پایین‌تر هم بیاوریم.

آقای همتی ادامه داد: سال‌هایی بوده که یکصد میلیارد دلار درآمد داشتیم، ولی در همان سال‌ها تورم ۳۰ تا ۳۵ درصد داشتیم و ما امسال درآمد‌های ارزی ناشی از واگذاری نفت و گاز نسبت به میانگین سال‌های گذشته تقریباً به کمتر از ۲۰ درصد رسید و زمانی که درآمد ۸۰ درصد کاهش پیدا می‌کند و از طریق بودجه هم نمی‌توانیم تامین کنیم مجبور می‌شویم منابع مسدودی را تسعیر کنیم و ۲۹ واحد درصد رشد پایه پولی سال ۹۹ بوده که ۲۷ واحد درصد آن فقط از افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بوده است یعنی ۲۷ درصد رشد این پایه پولی ناشی از تبدیل دارایی‌های ارزی مسدود شده به ریال بوده و البته تمام آن به موجب قانون بوده است.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: معلوم نیست تمام هدف گذاری‌ها تحقق پیدا کند.

وی درباره هدف گذاری تورمی برای سال ۱۴۰۰ هم افزود: هدف گذاری تورمی برای سال ۱۴۰۰ تعدیل و اطلاع رسانی می‌شود.

آقای همتی گفت: وظیفه مجموع دولت و مجلس حل تورم است و بانک مرکزی به تنهایی نمی‌تواند حل کند، چون مسئله سیاست‌های کلان اقتصادی است و سیاست پولی مطرح نیست و سیاست کلان اقتصادی در سطح کلان باید حل شود و باید صادرات غیر نفتی افزایش یابد و تولید داخل بیشتر و واردات کمتر شود تا تراز اتفاق بیفتد و همچنین هزینه‌های دولت را نباید بالا ببریم و باید درآمد را متکی به درآمد‌های مالیاتی کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: تکالیف سنگین بر عهده سیستم بانکی می‌گذاریم و افزایش سرمایه به سیستم بانکی نمی‌دهیم؛ الان نسبت‌های نظارتی بانک‌ها خیلی پایین است.

وی ادامه داد: مجموعه‌ای از مشکلات اعم از ناترازی‌ها و بدهی‌های دولت جمع شده است که نشان می‌دهد باید یک اصلاح ساختاری جدی در اقتصاد کنیم و نگرش حکمرانی اقتصادی را باید تغییر دهیم.

آقای همتی گفت: اگر امسال اوراق را منتشر نمی‌کردیم حداقل ۳۶ واحد درصد به رشد نقدینگی اضافه می‌شد و به ۷۶ درصد می‌رسید؛ زمانی که درآمد‌ها تحقق پیدا نکند و هزینه‌های بودجه ۳۵ درصد در سال رشد پیدا کند و درآمد‌های نفتی ۸۰ درصد کاهش یابد، ناترازی تشدید می‌شود که موجب رشد نقدینگی می‌شود.

وی افزود: بانک مرکزی برای مهار رشد نقدینگی دو ابزار دارد اول فروش اوراق برای جمع کردن نقدینگی است که، چون عملیات بازار باز در سال اول بود اوراق نداشتیم و دوم فروش ارز در بازار بود که خیلی از منابع ارزی مسدود شد و بانک مرکزی نمی‌تواند کاری کند.

رئیس کل بانک مرکزی درباره وام ازدواج هم گفت: امسال در مجلس وام ازدواج تقریبا دو برابر شد که امسال حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت می‌شود که اشتباه محاسباتی در مجلس افتاده است، چون مصارف قرض الحسنه را نمایندگان مجلس در بودجه ندیدند در واقع این فرض که ۸۰ هزار میلیارد تومان پیش بینی وام ازدواج مربوط به بودجه ۱۴۰۰ فقط ۱۵ درصد از کل منایع قرض الحسنه است؛ درست نیست.

وی افزود: کارمندان بانک در حال حاضر وام قرض الحسنه ندارند.

آقای همتی اضافه کرد: اولین بخشنامه‌ای که بانک مرکزی صادر کرد درباره وام ازدواج بود و افرادی که وام ازدواج می‌خواهند سریعتر دریافت کنند.

رئیس کل بانک مرکزی درباره وثیقه وام ازدواج هم گفت: وثیقه اعلام شده سفته یا یارانه است که یارانه جوابگو نیست، چون یکصد میلیون تومان وام طی ۱۰ سال اقساط آن یک میلیون تومان می‌شود بنابراین یارانه نمی‌تواند وثیقه باشد و حتما سفته و اعتبارسنجی برای پرداخت وام ازدواج لازم است.

وی افزود: برای دریافت وام ازدواج یک ضامن کافی است، ولی مهم اعتبار سنجی است و بانک‌هایی که سه ضامن درخواست دارند اشتباه می‌کنند.

آقای همتی ادامه داد: در سال گذشته تسهیلات تکلیفی برای سیستم بانکی ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است، ولی امسال تسهیلات تکلیفی در بودجه ۱۴۰۰ برابر ۶۰۸ هزار میلیارد تومان شده است که فشار را بر بانک‌ها وارد می‌کند، چون بانک‌ها منابع محدود دارند.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: در سال گذشته ۸۵ هزار میلیارد تومان به واحد‌های کوچک و موسط وام پرداخت کردیم و امسال برنامه ریزی شده است تا یکصد هزار میلیارد تومان به این واحد‌ها وام بدهیم.

وی افزود: بانک مرکزی یک نهاد سیاسی نیست و به دستور مقام معظم رهبری باید ارزش پول ملی تقویت شود یعنی نرخ ارز باید کاهش پیدا کند.

آقای همتی ادامه داد: به ارز پاشی اعتقاد ندارم و مداخله فعلی در بازار ارز مداخله بانک مرکزی نیست و مداخله ناشی از ارز صادر کنندگان است و بانک مرکزی موظف به ممانعت از نوسان نرخ ارز است.

رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: روش مدیریت بازار ارز سه سال است که تغییر کرده و

بازار متشکل ارزی ایجاد شده است.

وی گفت: نرخ ارز حتماً تعدیل خواهد شد و نیرو‌های بازار باید این کار را بکنند و امروز در بازار نیما ۴۰۰ میلیون دلار عرضه بوده که ۲۰۰ میلیون دلار خریداری شده و میانگین نرخ معاملاتی هم ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است یعنی نرخ ارز پتانسیل پایین‌تر از ۲۰ هزار تومان را هم دارد.

آقای همتی افزود: امروز بانک مرکزی حتی یک دلار در نیما عرضه نداشته است؛ اگر بانک مرکزی اقدام به عرضه ارز کند نرخ ارز تندتر کاهشی می‌شود که مصنوعی است.

رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: بانک مرکزی به عنوان بازار ساز است برای اینکه جلوی نوسانات گرفته شود.

وی گفت: فرآیند مذاکرات و انتظارات موجب می‌شود که روند بازار ارز رو به کاهش باشد.

آقای همتی درباره تامین ارز واکسن کرونا هم افزود: درباره تامین ارز واکسن کرونا هیچ مشکلی نداریم و امروز در ستاد ملی مقابله با کرونا هم مطرح کردم تا یک میلیارد دلار برای واکسن کرونا پیش بینی کرده ایم.

رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: یک محموله تقریباً ۹ میلیون دز طی یک ماه آینده برای واکسیناسیون وارد می‌شود و خرداد بخش دوم کوواکس وارد می‌شود که مبلغ ۱۷۸ میلیون دلار ارزش کل واکسن خریداری شده از سبدکوواکس است که بخش اول ان را پرداخت کردیم و بخش دوم آن در حال پرداخت است؛ از روسیه خرید‌هایی را انجام می‌دهیم که بخشی از آن را حواله کردیم و بخش دیگر را هم حواله می‌کنیم.

وی گفت: در خرداد و تیر نتایج خوبی خواهیم گرفت و از خرداد هم تولید داخلی در دسترس قرار خواهد گرفت؛ هر درخواستی از وزارت بهداشت برسد فوری ارز آن را تامین خواهیم کرد.

آقای همتی درباره کالا‌های اساسی هم افزود: از ابتدای سال تاکنون حدود دو میلیارد دلار تامین کردیم که یک و نیم میلیارد دلار آن برای نهاده‌های دامی و کشاورزی و ۵۰۰ میلیون دلار هم برای دارو و تجهیزات پزشکی بوده است و دو میلیارد دلار هم در این مدت در نیما معامله شده است، یعنی از ابتدای سال تاکنون بیش از چهار میلیارد دلار تامین ارز داشتیم.

رئیس کل بانک مرکزی اضافه کرد: در شرایط جنگ اقتصادی نمی‌توانیم همه چیز را بگوییم و شرایط ارزی ما بهتر هم خواهد شد.

وی تصریح کرد: سیاسی برخورد نخواهیم کرد و اگر می‌خواستیم سیاسی برخورد کنیم ذخایر اسکناس بانک مرکزی کاهش می‌یافت، ولی ذخایر اسکناس بهتر شده است.

آقای همتی گفت: واحد‌های تملیکی که توسط بانک‌ها تصرف شده ۳۷۷ مورد است که ۳۰۰ مورد آن قبل از اقدام بانک‌ها غیرفعال بوده است که از مجموعه ۳۰۰ واحد غیر فعال تملیکی ۱۱۰ مورد واحد‌هایی هستند که به دلیل عدم اراده یا توانمندی مجری به بهره برداری نرسیده و نیمه تمام است.

وی افزود: واحدی که اقتصادی نباشد با تزریق پول درست نمی‌شود.

همتی ادامه داد: میانگین زمان سپری شده در پرداخت نشدن تسهیلات که توسط بانک‌ها تملیک شده بعد از ۵ سال است.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: ۴۰۰ هزار واحد از بانک‌ها وام گرفتند و واحد‌ها در حال فعالیت هستند.

وی افزود: سود مرکب از نظر بانک مرکزی منتفی است و بر اساس مصوبه مجلس دهم تا شهریور به افرادی که سود مرکب برای آن‌ها محاسبه شده زمان اعتراض دادیم تا برگردانده شود و از ابتدای سال ۹۹ اعلام کردیم امهال بر اساس حکم شرعی باشد که به تأیید شورای فقهی بانک مرکزی رسیده و شورای پول و اعتبار هم تأیید کرده است. 

همتی تصریح کرد: امسال اگر بانکی می‌خواهد صورت‌های مالی خود را به تأیید بانک مرکزی برای مجمع برساند حتماً بررسی کنند که آیا امهال ابلاغ شده رعایت شده است یا نه؛ اگر رعایت نکرده باشند مجمع آن‌ها را تأیید نمی‌کنیم تا این موارد را اصلاح کنند.

رئیس کل بانکی مرکزی گفت: بانک‌ها علاقمند هستند به بورس کمک کنند که تأثیر مثبت در بورس خواهد گذاشت و در اینجا ۲ تا ۳ مورد تصمیم مهم است که انتشار اوراق توسط سازمان بورس است که با تضمین دولت انجام می‌شود و بخشی از کارمزد‌های دریافت شده مقرر شده است به صندوق تثبیت برگردد و امسال به بانک‌ها اعلام کردیم که به کارگزاری‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری وام پرداخت کنند و مقرر شد تا ۲۰۰ میلیون دلار هم به صورت خرد خرد بفروشیم و در صورت فروش به حساب صندوق تثبیت واریز شود؛ البته ارز‌های مختلف در دسترس ماست که با فروش آن‌ها در بازار، ریال آن را به صندوق خواهیم داد. 

وی افزود: تصمیماتی در بورس برای دامنه نوسان و حجم مبنا گرفته شده است که می‌تواند کمک کند و بالای ۵۰ درصد سهام بورس در حال حاضر با همین قیمت‌ها ارزنده هستند و اگر اعتماد به این مجموعه بازگردد وضع بورس بهتر خواهد شد.

آقای همتی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه دولت بدهکار بانک مرکزی است یا بانک مرکزی بدهکار دولت؟ گفت: دولت بدهکار بانک مرکزی است و در دو سال گذشته ۱۳ میلیارد دلار ارز بابت خرید کالا‌های اساسی پرداخت کردیم که بدهی دولت به بانک مرکزی است و باید ظرف ۳ سال پرداخت کند و در ترازنامه بانک مرکزی بالای یکصد هزار میلیارد تومان از دولت طلبکار هستیم؛ البته مربوط به این دولت نیست و از دولت‌های گذشته هم باقی مانده است.

وی افزود: هر زمان بانک مرکزی به دولت بدهکار شد بدانید حکمرانی اقتصادی درست شده است یعنی دولت سرمایه گذاری کرده است.

رئیس بانک مرکزی درباره اجرای قانون چک هم گفت: قانون چک بسیار خوب پیش می‌رود و بانک‌ها به تدریج خودشان را تجهیز می‌کنند و در تلاش هستیم تا از طریق اِی. تی. ام هم امکان پذیر باشد که حدود ۲ ماه طول می‌کشد، ولی روند کار ساده‌تر خواهد شد. 

آقای همتی گفت: از مجلس تشکر می‌کنم و قانون چک خیلی خوب است و امیدواریم در کل کشور نهادینه کنیم.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا در مورد طرح بانک مرکزی از مجلس تشکر می‌کنید افزود: خیر؛ البته روح کلی آن را قبول دارم، ولی با تغییرات صورت گرفته نگران شدم و خروجی فعلی طرح با طرحی که ما خواسته بودیم خیلی تفاوت کرده است و نگران آینده بانک مرکزی هستیم.

وی ادامه داد: ۹۰ هزار میلیارد تومان معوقات دست ۱۱ نفر از بدهکاران کلان بانکی است که از طریق کمیته فرا دستگاهی در بانک مرکزی با نمایندگان قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و سایر نهاد‌های امنیتی در حال پیگیری هستیم که به مراحل خوبی رسیده است؛ بخش قابل توجه آن را با کمک قوه قضائیه وصول کردیم و بخش دیگر را خواهیم گرفت.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: نسبت معوقات به تسهیلات به حدود ۷ درصد رسیده و معوقات خیلی کاهش پیدا کرده است و الآن وام الکی پرداخت نمی‌شود.