روز جهانی تیروئید ؛ شایع ترین بیماری غدد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ غده تیروئید که در ناحیه جلو گردن واقع شده یکی از مهم‌ترین غدد درون ریز بدن بوده که با تولید هورمون‌های تیروئید سوخت و ساز بدن را کنترل می‌کند. بیماری‌های متعددی که در این غده بروز می‌کنند باعث اختلال در عملکرد آن شده و منجر به بروز علائم و نشانه‌های بالینی متعدد می‌شود؛ بنابراین آگاهی آحاد جامعه از بیماری‌های غده تیروئید که بطور مستقیم بر سلامت فرد تأثیر دارند، ضروری است.

خانم دکتر مونا صدر متخصص غدد و متابولیسم با اشاره به اینکه ۶۰ درصد بیمارانی که با یک بیماری تیروئید مشغول زندگی می‌باشند از وجود بیماری خود بی اطلاع هستند گفت:افزایش سطح آگاهی مردم از بیماری‌های تیروئید و عوارض آن‌ها و همچنین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌های غده تیروئید از اهداف نام گذاری روز تیرویید است از این رو امسال شعار روز جهانی تیروئید سال ۲۰۲۱ میلادی «مادر کودک ید Mother Baby Iodine» انتخاب شده است.

وی با اشاره به اهمیت ید در سیستم بدن گفت: دریافت ناکافی ید در زمان بارداری ممکن است سبب بروز عوارض در مادر و اختلال تکاملی سیستم عصبی جنین و نوزاد شود. نقش ید در تکامل سیستم عصبی در دوران زندگی جنینی و نوزادی با مطالعات انجام شده در زمینه کمبود ید در زمان بارداری و بروز تأخیر رشد فیزیکی – عصبی، شناختی – رفتاری و همچنین بروز کرتینیسم (عقب ماندگی ذهنی بارز توأم با درجات مختلفی از کوتاهی قد، کری و لالی و سفت و سخت شدن عضلات) در موارد کمبود شدید آن به خوبی به اثبات رسیده است.

این متخصص افزود:تغییرات عمده در عملکرد غده تیروئید در زمان بارداری طبیعی و شیردهی شامل افزایش تولید هورمون تیروئید، افزایش دفع ادراری ید، ترشح ید در شیر مادر و نیاز جنین به ید است. در طول شش ماه اول بارداری جنین بطور کامل وابسته به هورمون تیروئید مادری است، زیرا تیروئید جنین تا هفته ۱۳ تا ۱۵ بارداری فعالیت هورمون سازی ندارد با ورود جنین به سه ماهه آخر بارداری تیروئید او توان هورمون سازی را پیدا نموده، اما هنوز برای این فعالیت نیازمند ید از طریق مادر است.

وی گفت: نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند نیز نیازمندید در شیر مادر و در نتیجه دریافت ید مواد غذایی توسط مادرشان هستند؛ بنابراین زنان در دوران بارداری و شیر دهی به منظور حفظ سوخت و ساز طبیعی و همچنین انتقال هورمون تیروئید و ید به جنین و نوزاد نیاز به ید بیشتری دارند.

بنابر این گزارش؛ شایعترین عوارض کمبود ید که در طول تکامل جنین و اوایل نوزادی بروز می‌کنند شامل سقط جنین، مرگ داخل رحمی جنین، آنومالی‌های مادرزادی و تأخیر شدید و غیر قابل برگشت فعالیت‌های مغزی می‌باشند. در مناطق با دریافت کافی ید، غده تیروئید زنان باردار برداشت ید را به منظور تأمین نیاز‌های افزایش یافته، افزایش می‌دهد، اما در مناطق دچار کمبود ید چنین سازو کار‌های تطا بقی ممکن است حادث نشوند.

خانم دکتر صدری افزود: در دهه ۴۰ ایران به عنوان یکی از مناطق دچار کمبود ید شناخته شد. مطالعات انجام شده از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۶۸ نشان داد که بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر) به عنوان تظاهری از کمبود ید به صورت همه گیر در بسیاری از استان‌های کشور وجود دارد و حدود ۲۰ میلیون نفر از مردم کشور ایران در معرض کمبود ید قرار دارند. با تشکیل کمیته‌ی کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود ید در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۶۸، تهیه و توزیع نمک یددار در سطح عمومی جامعه، به عنوان استراتژی اصلی مبارزه با این اختلال‌ها انتخاب گردید و تلاش برای یددار کردن نمک‌های تولیدی توسط کارخانجات تولید نمک آغاز شد.

وی افزود:ایران در بین کشور‌های مدیترانه‌ی شرقی، اولین کشوری بود که اقدام به بررسی ملی گواتر و تولید و توزیع نمک یددار در سطح جامعه نموده و به موفقیت‌های چشمگیری نیز در طی سه دهه‌ی گذشته در زمینه‌ی مبارزه با اختلال‌های ناشی از کمبود ید دست یافته است، به طوری که در سال ۱۳۷۵، با احراز دو شاخص عمده، یکی مصرف بیش از ۹۵ % خانوار‌ها از نمک یددار و دیگری میانه‌ی ید ادرار بالاتر از ۱۰۰ میکروگرم در لیتر نزد دانش آموزان مدارس، به عنوان کشور عاری از اختلال‌های ناشی از کمبود ید در منطقه شناخته شده است.

مطالعات انجام شده در مناطق مختلف دنیا نشان داده اند که بسیاری از زنان در دوران بارداری نه تنها در مناطق دچار کمبود ید بلکه در مناطق با دریافت ید کافی نیز دچار کمبود ید هستند.

با توجه به مرور پژوهش‌های انجام شده که همگی براهمیت دریافت ید کافی در دوران بارداری و زمان شیردهی تأکید داشته و همچنین نظر به نتایج این پژوهش‌ها که مؤید ناکارایی مؤثر مصرف همگانی نمک ید دار در تأمین ید مورد نیاز زمان بارداری و شیردهی است، پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم دانشکاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴ نخستین پژوهش را به منظور ارزیابی وضعیت دریافت ید زنان باردار جامعه ایرانی اجرا نمود تا اطلاعات لازم را در اختیار سیاست گذاران بهداشت جامعه جهت بر نامه ریزی برای تأمین ید مورد نیاز این جمعیت آسیب پذیر در دوران بارداری و شیردهی قرار دهد. طی یک مطالعه مقطعی تعداد هزار و ۲۰۰ زن باردار از ۱۲ استان کشور انتخاب شدند. میانه غلظت ید ادرار به عنوان شاخص میزان ید دریافتی و اندازه گیری هورمون‌های تیروئید در گردش خون بعنوان شاخص‌های عملکرد غده تیروئید اندازه گیری شدند. میانه غلظت ید ادرار زنان باردار ۸۷ میکرو گرم در لیتر بود، در صورتی که میانه ید ادرار بیش از ۱۵۰ میکروگرم در لیتر در زمان بارداری دلیل دریافت کافی ید زنان باردار است. این پژوهش نشان داد که برغم دریافت ید کافی جمعیت عمومی ایران، زنان باردار ایرانی دچار کمبود ید متوسط بوده و نیاز به مکمل ید در زمان بارداری دارند.

شیوع کلی اختلال‌های عملکرد تیروئید در جمعیت زنان باردار ایرانی در نخستین پایش ملی، ۲۱ در صد بود که پس از مکمل یاری ید این میزان ۱۲ درصد را نشان می‌داد. در مجموع این پژوهش نشان داد که برنامه همگانی مکمل یاری ید در تأمین ید مورد نیاز زنان باردار کشور بسیار مؤثر بوده و می‌تواند از بروز اختلال در رشد و نمو و تکامل سیستم اعصاب مرکزی جنین و عقب ماندگی ذهنی وی که بعلت کم کاری غده تیروئید مادر ناشی از کمبود ید که ممکن است در دوران بارداری حاصل شود جلو گیری کند.

توصیه نهایی متخصصان این است که فقط از نمک ید دار تصفیه شده در حد متعارف استفاده نموده، زیرا به مقدار کافی ید داشته و فاقد هر گونه ناخالصی است از اینرو بدون ضرر و عوارض جانبی است. هیچوقت از نمک دریا و سنگ نمک که تبلیغات نادرستی در مورد مصرف آن‌ها می‌شود استفاده نکنند، زیرا اولا به مقدار کافی حاوی ید نبوده و بعلت داشتن فلزات سنگین و آلودگی با آلاینده‌های شیمیایی کارخانجات صنعتی که وارد آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها می‌شوند بسیار مضر بوده و با خطر ایجاد سرطان همراه هستند.

گزارش از مریم صادقی