گزارش مکتوب: رَمَق‌های آخر پهلوانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مرکزچهارمحال وبختیاری، به جشن گلریزان برای رهایی زندانیان جرائم غیرعمددعوتیم، اما این بار در زورخانه پوریای، ولی شهرکرد، شاهدبذرافشانی توانگران برای رهایی زندانیان دربندهستیم.  
از درب کوچک زورخانه کُرنش کنان وارد می‌شوم اولین باری است که پایم را به این گود پهلوانی گذاشته ام، جمعی از پهلوانان در گود تواضعِ زورخانه در حال نمایش حرکات پهلوانی هستند.
پس از ساعتی گلریزانی می‌شود به بزرگی منش و سخاوت پهلوانانی که زن و مرد نمی‌شناسند و هر کس به اندازه توان کیسه‌ای در گود زورخانه می‌اندازد، زنان هم در سخاوت و بخشش کمی از پهلوانان ندارند.
زورخانه برخلاف مکان‌های ورزشی دیگرجای مقدسی است و برخلاف تصور عموم فقط جای میل و کباده زدن و کشتی گرفتن نیست ودر واقع زورخانه‌ها پایگاهی برای افراد مؤمن و خیرخواه است که در کنار ورزش به امور مردم رسیدگی می‌کنند و چه بسیار گرفتاری‌هایی که در همین گود اخلاص و تواضع گره گشایی شده اند. 
مانند گلریزان امروز که به مدد حضورو بخشش خانواده پهلوانان شهر، هزینه آزادی ۱۰ زندانی جرائم غیر عمد تامین شد و شاید خاصیت زورخانه و گود پهلوانی همه را از زن و مردم بزرگمنش کرده است آن هم درست در روزی که بنام فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامگذاری شده است.
چرخ زورخانه در چرخش روزگاران
هفدهم شوال روزی که امیرالمؤمنین علی (ع)، عمربن عبدود که قهرمان نامی کفار بود را درجنگ خندق شکست داد و به همین مناسبت درتقویم کشورمان به نام «روز فرهنگ پهلوانی» نامگذاری شده است، روزی که ایمان بر کفر پیروز شد و می‌توان گفت سرآغاز پهلوانی به معنای امروزی آن از امام علی (ع) آغاز شدوحالا باستانی کاران علاوه بر گلریزان برای زندانیان جرائم غیر عمدبا تهیه و توزیع بسته‌های معیشتی وکمک‌های مومنانه به یاد مولایشان علی (ع) مشق پهلوانی می‌کنند. 
ورزش زورخانه‌ای یاباستانی و پهلوانی ازعهددیرین تاکنون درکشورما ریشه دارد؛ ورزشی که هیچ کشوری تمدن و توان ادعا بر آن را ندارد و ایران یکه تازاین میدان است.
پهلوانان درگذر تاریخ:
یکی ازمورخان استان می‌گوید:ریشه آیین پهلوانی بر اساس گفته برخی ازمورخان متعلق به زمان اشکانیان است وازهزاران سال پیش تاکنون، پهلوانان از ارزشمند‌ترین طبقات اجتماعی درایران به شمار می‌رفتند و نزد عموم مردم محبوبیت داشته اند.
زمانی پورافزود: البته ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی سابقه ای نزدیک به سه هزار سال دارد؛ در آن زمان زورخانه مرکزی برای پالایش روح روان بود و ورزشکاران پاکیزگى روان و خرد را از یزدان درخواست مى کردند.   
وی تصریح کرد:البته ورزش زورخانه ای با شکل و ساختار امروزی آن از قرن هفتم به بعد شکل گرفته است.
زمانی پورگفت:ازآنجایی که جنگ‌آوری ورزم یکی ازارزش‌های دنیای باستان به شمار می‌آمد، پهلوانان به انواع فنون رزم مسلط بودندو به تدریج ودرگذر زمان، فنون رزمی در ورزش‌های آیینی درهم آمیخت و با افزوده شدن اصول اخلاقی به مجموعه این فنون نمایشی ورزمی، سبکی جدیدبنام آیین‌های پهلوانی یا ورزش‌های باستانی را به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه پیش از اسلام هم آیین فتوت وجود داشته است، گفت:مانند هر جامعه باستانی که در آن مبارزه با نیرو‌های شر به یک تکلیف تبدیل می شود؛ در ایران باستان نیزدر نبرد دائم با اهریمن از سپر و کمان استفاده می‌کردند و از این روی امروزه در زورخانه‌ها کباده، سنگ و میل، وسیله¬‌های ورزش پهلوانی است که جایگزین همان کمان سپر و گرز حقیقی شده است. 
وی گفت:یک پهلوان نه تنها جنگاوری ماهر و ورزشکاری قوی بنیه است، بلکه به مهارت‌های ارتقای سطح معنوی روح هم مسلط است و ویژگی‌های اخلاقی از جمله جوانمردی، مهمان‌نوازی، دستگیری از ضعفا، کمک به فقرا، فروتنی و گشاده‌رویی در روحش پرورش می‌دهد.
زورخانه نماد تمدن ایرانیان:
ورزش زورخانه‌ای ریشه در تاریخ کهن و فرهنگ غنی ایران دارد و نماد تمدن ایرانیان است، پس از ظهور اسلام، سیر تکاملی ورزش زورخانه‌ای شدت یافت و پس از اینکه فرهنگ ایران با عرفان اسلامی عجین وکامل شد، زورخانه بر پایه اعتقادات شیعه شکل گرفت.
ورزش زورخانه‌ای از قرن هشتم هجری قمری در هندوستان، پاکستان، عراق و آسیای میانه گسترش یافته وعلاوه بر رشد و توسعه در ایران، امروزه با نمایش، آموزش و برگزاری مسابقات چند جانبه بین المللی، آسیایی، اروپایی، آفریقایی و جهانی در سطح دنیا معرفی شده است.
ورزشی به قدمت تاریخ ایران باستان:
زورخانه درحدود ۷۰۰ سال پیش به وسیله پوریای، ولی که ظاهراً از مردم آذربایجان بوده، سازمان دهی شده‌است، اما بر پایه رفتار و منش تاریخی و اسطوره‌های ایران زورخانه می‌تواند دست کم در ایران تاریخی بسیار کهن‌تری داشته باشد.
حرکات پهلوانی فعالیت روزمره ایرانیان:
عضو شورای راهبردی و کمیته مرشدان فدراسیون ورزش‌های پهلوانی می‌گوید:ورزش زورخانه‌ای آداب و سنتی خاصی دارد، آداب و سنتی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه‌ای دوره باستانی و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خُلق و خوی مردانگی، مروت و جوانمردی را در ورزشکاران برمی‌انگیزد یا نیرو می‌بخشد.  
مهدیان با اشاره به ثبت جهانی آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای، در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران گفت: شعار ورزش باستانی پرورش روح و جسم است به‌طوری‌که شیعیان معتقدند زورخانه مسجد دوم شیعیان است.
وی می‌گوید:ورزش زورخانه ای با ساختار منحصر بفردش عناصر ادبی، حماسی، عرفانی و دینی را در خود جای داده است؛ ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی را به جرات می توان اولین ورزش همراه با موسیقی در دنیا دانست.
غلام مرشددهکردی یکی ازپهلوان پیشکسوتان زورخانه‌ای استان هم می‌گوید:ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزء فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان دردوران باستان بوده‌است و زورخانه‌ها پس از اسلام در زنده‌کردن فرهنگ و آیین افتادگی، برادری جایگاه ویژه‌ای کسب کرده اند.
جایگاه رزم در ورزش پهلوانی:
صفاری، یکی از ورزشکاران زورخانه‌ای استان هم می‌گوید:بیش ازهزار و ۲۰۰ سال پیش که صلح نسبی بر ایران حکم فرما بود، جنگجویان ایرانی افزار‌های نبرد از جمله گرز، کمان وسپر، سنگ، کمان و کباده را برای آماده سازی بدن استفاده می‌کردند، اما پهلوانان در کنار فنون رزمی که با آن عضله می‌پرورانند، روحشان را هم با اخلاق و معنویت می‌پروراندند. 
عقیل مرشد سید مصطفی محسنی دهکردی هم می‌گوید:یکی دیگر از اصلی‌ترین آداب زورخانه این است که ورزشکاران باید مواردی را مثل فروتنی و از خود گذشتگی، مروت، مردانگی، سفره داری، پاکیزگی، کمک به فقرا و تنگ دستان و دیگر صفات پهلوانی را رعایت کند.
وی می‌گوید: در هر حال فنون رزم و ورزش، دیر زمانی است که هر یک به راه خود رفته‌اند حتی چرخ زدن هم آیین رزم خودش را دارد.
در هر حال امروز نه گودِ زورخانه شاهد زورآزمایی پهلوانان است و نه چرخ زورخانه خوب می‌چرخد و روزگار بی رمقی گود پهلوانی است.
مرشد حسن می‌گوید:از آن روزی که ورزش‌های پولی در ایران باب شد وجوانان جویای نام ونشان ورزشی و کسب درآمد شدند دیگرزورخانه‌ها پهلوانی به خود ندیده اند.
وی می‌گوید: البته با بی رونق شدن مشتاقان پهلوانی، کم کم اسم زورخانه‌ها هم از صفحه تاریخ محو خواهد شد.
مرشد حسن با اشاره به نام آوری پهلوانان نامداری همچون غلامرضا تختی، پوریای ولی، مرحوم علی زندی و دیگر بزرگان در تاریخ پهلوانی کشور گفت: همه می‌گویند پهلوانان نمی‌میرند، اما مگر پهلوانی تربیت می‌شود که آیین پهلوانی را زنده نگه دارد. 
وی می‌گوید: روزگار کودکی ام سه سالی با هزار خواهش لنگ و عرقچین دست پهلوانان محل می‌دادم تا بتوانم در زورخانه محل رفت و آمد داشته باشم.
محمدخان ازدیگرپهلوانان زورخانه‌ای استان هم می‌گوید:به دلیل درآمدزا نبودن، حمایت نشدن واستقبال کم جوانان از این رشته ورزشی کهن اغلب زورخانه‌ها بی‌رونق یا بسته شده و یا تغییر کاربری داده‌اند.
به سراغ مدیرکل ورزرش و جوانان استان می‌روم و از آخرین وضعیت این رشته ورزشی در استان می‌پرسم.
مدیرکل ورزرش و جوانان استان می‌گوید: هم اکنون هزار و ۴۰۰ نفر در رشته ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی استان فعالیت دارند.
کریمی افزود:برخی ورزشکاران این رشته در چهارمحال و بختیاری از نام آوران کشور و صاحب مقامات و رکورد‌های ملی هستند.
کریمی افزود:هم اکنون"سیدجلال صالحی"قهرمان چرخ چمنی جهان، " اکبرکریمی"قهرمان میل گیری کشور نام آورانی ازاستان چهارمحال وبختیاری است و تیم‌های پهلوانی استان هم همیشه در جمع سه تیم برتر کشور بوده است.  
سری هم به رییس هیات ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی استان می‌زنم و پای دردل هایش می‌نشیم
سهراب مهدیان دهکردی می‌گوید:در حال حاضر یک زورخانه در استان چهارمحال و بختیاری فعال است و هفت زورخانه دیگر تعطیل شده اند و همین زورخانه هم به دلیل فرسودگی و نبود تسهیلات حمایتی برای نگهداری در حال تخریب است.
مهدیان گفت: نه سال قبل کلنگ یک زورخانه جدیددرخیابان فردوسی شمالی شهرکرد به زمین زده شدتاگودپهلوانی جان تازه‌ای بگیرد، اما در این نه سال کمتر از ۱۰ درصدهم پیشرفت اجرایی نداشته است.
وی می‌گوید: نبودحمایت مادی و معنوی ازاین ورزش، نداشتن بیمه وحقوق برای فعالان این عرصه از مهمترین دغدغه‌های مرشدان و مربیان و فعالان این رشته ورزشی است.
مهدیان تصریح کرد: البته تغییردیدگاه ورزشکاران ازجنبه معنوی ورزش به بازخورد‌های مادی هم ازمهمترین علت بی رونقی زورخانه هاست.   

وی با بیان اینکه ورزش باستانی هویت ملی کشوراست وبایدحفظ شود، گفت: برای برخی رشته‌های ورزشی هزینه‌های هنگفتی می‌شود اما حتی برای نگهداشت زورخانه‌ها کوچکترین اعتباری هزینه نمی‌شود.
رییس هیات ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای تصریح کرد:از سویی دیگر جوانان خیلی تمایل به انجام این ورزش ندارندچون برایشان جذابیت ندارد، اما ورزش باستانی با همان قوانین خشک، روی ادب و پرورش معنویات افراد تأثیر می‌گذارد.
مهدیان با اشاره به بازشناسی ورزش زورخانه‌ای به همت بنیاد فردوسی پس از بستن تفاهم‌نامه همکاری‌های فرهنگی و اجرایی گفت:تدریس این ورزش باستانی بصورت آکادمیک و به عنوان واحد‌های درسی همچون آمادگی دفاعی و ... از مقاطع دانش آموزی تا دانشگاهی و استعدادیابی در مدارس می‌تواند راهکاری برای حفظ این رشته باستانی شود.
پس از شنیدن این دغدغه‌ها گذری هم بر اقدامات فدراسیون بین المللی ورزش‌های زورخانه‌ای وکشتی پهلوانی برای حفظ این ورزش باستانی کردم.
رئیس فدراسیون بین المللی ورزش‌های زورخانه‌ای وکشتی پهلوانی هم خبر از ترویج بین المللی ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در راستای حفظ این رشته می‌دهد.
وی می‌گوید: درحال حاضر این فدراسیون ۸۵ عضو دارد و سعی فدراسیون بر این بوده تا انتخاب اعضا و توسعه این ورزش بر اساس اولویت‌هایی مانند قرابت فرهنگی و اشتیاق کشور‌ها به این رشته ورزشی باشد؛ هرچند این به معنی غفلت از سایر کشور‌ها نیست
وی افزود: فدراسیون بین المللی ورزش‌های زورخانه ای وکشتی پهلوانی تمام سعی خود را کرده است که این ورزش را باتمام ویژگی‌های آن و نه فقط جنبه ورزشی، به دنیا بشناساند و شاهد این ادعا بکار بردن اصطلاحات ایرانی درداخل گود ازسوی ورزشکاران کشورهاست.   
وی گفت: امروز ورزش یکی از راه‌های انتقال فرهنگ و آداب و رسوم ملت هاست؛ این ورزشی قدیمی ایران که یا درکوچه ها وخیابان¬ها یا درگود زورخانه بود حالا یک فدراسیون بین المللی دارد و علاوه بر ایران در ۸۵ کشورعلاقمندان زیادی دارد که به این ورزش می پردازندو در واقع میتوان گفت: فدراسیون جهانی سفیر انتقال مضامین ایرانی- اسلامی در سطح دنیاست.
رئیس فدراسیون بین المللی ورزش‌های زورخانه‌ای وکشتی پهلوانی گفت:در کشور‌های پیرامون همچون آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، عراق و ... که دارای اشتراکات فرهنگی ومذهبی با ایران هستنداین رشته دارای وضعیت مطلوبتری دارد وبه گونه‌ای که ما شاهد ظهور پدیده‌هایی ازاین کشور‌ها هستیم که دربعضی مسابقات و ماده‌های مختلف از ورزشکاران ایرانی پیشی میگیرندو سکو‌های برتر را تصاحب می‌کنند.
وی گفت:خوشبختانه این رشته ورزشی روح مادی ندارد، شاید در سایر رشته ها دیدگاه مادی و اقتصادی یکی از ارکان توسعه آن‌ها باشد؛ ولی معنویات حاکم بر این رشته، ذهن هر انسان علاقمندرابه مجموعه ارزشها ومحتوای غنی فرهنگی- ورزشی، ورزشهای زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی معطوف می کندوهرگاه امیداین رشته ورزشی از مردم کم شده و روح مادی گری سایه خود را برسرآن سنگین کرده است؛ شاهد تعطیلی برخی از زورخانه‌ها بوده ایم.  

وی با اشاره به مهمترین موانع توسعه این ورزش در سطح بین المللی گفت:منابع مالی محدود و نبود بنای زورخانه در کشور‌ها امر آموزش را با کندی مواجه وگسترش این ورزش را بسیار دشوار کرده است؛ زیرا بیشترکشور‌ها با آن آشنایی ندارندوهمچنین دارای ادواتی است که تنها در ایران تولید می شود.
وی تصریح کرد:اما با وجود بی مهری‌ها و امکانات محدود فدراسیون جهانی تا حد زیادی این ورزش را در دنیا گسترش داده است وتاکنون فدراسیون جهانی موفق شده به برگزاری مسابقات قهرمانی آسیا، مسابقات قهرمانی اروپا، مسابقات قهرمانی جوانان اروپا، مسابقات قهرمانی افریقا، مسابقات قهرمانی جهان، مسابقات جنوب آسیا، تورنمنت بین المللی، مسابقات پارازورخانه، مسابقات جهانی تفیسا، مسابقات همبستگی کشور‌های اسلامی ودوره¬ی آموزشی در نقاط مختلف دنیا شده است.  
جایگاه امروزی ورزش باستانی
امروزه ورزش باستانی در بین سایر رشته هارونق کم‌تری یافته است، اما هنوز هم حفظ آن به ویژه برای کسانی که خاک خورده گود‌های زورخانه هستند یک وظیفه و هدف والاست، فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای به عنوان میراث معنوی ایرانیان شناخته می‌شود وبا قدمت باستانی درذهن وعقاید تک تک مردم ایران جا خوش کرده است و می‌طلبدباحمایت بیشترمسئولان،مرهمی بردل خاک خورده پیشکسوتان این عرصه گذاشته شود و از وجود این گنجینه‌های فرهنگ در راستای آموزش و ترویج ورزش پهلوانی بیشتر استفاده شود، چراکه ممکن است در گذر زمان همین گنجینه‌های ارزشمند را هم از دست بدهیم؛ بنابراین می‌طلبد سردمداران ورزش وفرهنگ کشور ومتولیان با برنامه ریزی منسجم در لایه‌های مختلف این رشته ورزشی، ازهیئت‌های شهر‌ها گرفته تا استان، کشور و سطح بین المللی-جهت حفظ و رونق بیشتر این ورزش همت کنند تا این میراث ارزشمند فرهنگی را از گذشتگان به آیندگان بسپارند. 

پریسا کنارنگ