باز شدن پای شورای امنیت به منازعه آبی در حوضه نیل

اتیوپی این سد را به  کمک رژیم صهیونیستی بر مسیر رود نیل احداث کرده و جریان آب ورودی به سودان و بخصوص مصر کاهش داده که در پایین دست این رودخانه قرار دارند. امروزه تخصیص آب در حوضه‌های مشترک آعم از سطحی و زیرزمینی به یک اولویت اصلی در جهان تبدیل شده ست.
روش‌های تخصیص منابع آب مرزی به سه دسته: روش‌های مبتنی بر حقوق، روش‌های مبتنی بر اقتصاد و روش‌های مبتنی بر نیاز تقسیم می‌شود. روش‌های مبتنی بر حقوق بر روی حقوق آبی بین کشورها تمرکز کرده است؛ چه به صورت حاکمیت مطلق سرزمینی و یا تمامیت مطلق رودخانه ای و چه به صورت استفاده منصفانه و تعهد به عدم ایراد آسیب جدی تعریف شده باشد. 
روش‌های مبتنی بر اقتصاد شامل: رویکرد تشریک منافع( استفاده مفید و بهینه از آب و تقسیم منافع حاصل)؛ بازار آب و سبد منافع است. 
رویکردهای مبتنی بر نیاز بر اساس زمین‌های قابل آبیاری، جمعیت و یا احتیاجات یک پروژه خاص تعریف می‌شود. حفظ استفاده‌های موجود، یک بیان بسیار روشن از "نیاز" است. تقریبا همه مناقشاتی که به خصوص در مناطق خشک به توافق انجامیده، الگوی مورد استفاده برای مذاکرات مبتنی بر نیاز بوده است.
بیش از 276 حوضه رودخانه فرامرزی (64 حوضه در آفریقا، 60حوضه در آسیا، 68 حوضه در اروپا‌، 46 حوضه در شمال امریکا و 38 حوضه در امریکای جنوبی ) بین دو یا چند کشور مشترک است که تقریبا 60 درصد جریان‌های سطحی آب شیرین و حدود نیمی از(46درصد) از آب‌های سطحی کره زمین را تشکیل می‌دهد. بعلاوه‌، حدود 600 حوضه آبخوان مرزی وجود دارد که منبع اولیه آب بیش از 2 میلیارد نفر را در جهان تشکیل می‌دهد. 
درکل 148 کشور دارای قلمروهایی در بین یک یا چند حوضه رودخانه مرزی است. بیش از 90 درصد قلمرو 39 کشور در بین یک یا چند حوضه رودخانه مرزی قرار دارد‌، و 21 کشور به طور کامل بین یک یا چند حوضه آبریز پهن شده اند. فدراسیون روسیه در30 حوضه رودخانه مرزی‌، شیلی و ایالات متحده در19 حوضه مرزی، آرژانتین و چین در 18 حوضه مرزی، کانادا در 15 حوضه مرزی‌، گینه در 14 حوضه مرزی، گواتمالا در 13 حوضه مرزی و فرانسه در10 حوضه با کشورهای ساحلی دیگر شریک است. 
حالا سوالی که پیش می آید این است که  آیا وجود این همه منابع آبی مشترک دال بر شکل گیری منازعات آبی گسترده در جهان است همچنانکه  امروزه در حوضه رود نیل پدید آمده یا اینکه درست برعکس نشانه ضرورت همکاری میان دولت های ساحلی است؟
شاخص های موجود نشان می دهد که هرچند که در گوشه و کنار جهان هر از گاهی منازعات آبی بین دولت ها شکل می گیرد و کشورها حتی تا آستانه جنگ هم پیش می روند اما در مجموع روند تحولات در سطح کلان به سمت همکاری است. بین سال‌های 1820 تا 2007، 250 معاهده بین‌المللی مستقل و 688 موافقتنامه روی113 حوضه آبریز مشترک امضاء شده است. هرچند دامنه و محتوای این معاهدات به طور گسترده متفاوت است اما تقریبا 70درصد از مساحت حوضه ‌های فرامرزی جهان را پوشش می‌دهد. 
افزون بر این، در صورتی که کشورهای ساحلی الزامات ناشی از مدیریت یکپارچه منابع آب و حوضه را بپذیرند واز دیپلماسی آبی به عنوان ابزار استراتژیک در این مسیر بهره بگیرند و یا به رژیم سازی در این خصوص بپردازند به مراتب بهتر از جنگ و اقدام نظامی می توانند به منافع خود دست یابند و درعین حال اختلاف آبی را به همکاری منطقه ای در سطح حوضه تبدیل کنند.   
------------------------------------------
احمد کاظم زاده