اصل ماجرای طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی چیست؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، نشست مجید نصیرایی با اهالی رسانه صبح امروز به منظور بررسی ابعاد مختلف طرح حمایت از کاربران فضای مجازی برگزار شد. وی در این نشست گفت: ساماندهی فضای مجازی یکی از موضوعات بسیار مهم و دغدغه‌های جدی بسیاری از دلسوزان و خانواده‌های ایرانی در سالیان طولانی بوده است ضمن اینکه انتظار می‌رفت همچون تمام کشور‌های دنیا بتوان با ایجاد چارچوب، ضابطه و قانون این فضا را به نحو مطلوبی مدیریت کرد.

 

نماینده مردم فردوس، سرایان، طبس و بشرویه در مجلس ادامه داد: دولت‌های مختلف و ادوار مجلس نسبت به موضوع ساماندهی فضای مجازی دغدغه داشتند و طرح‌هایی نیز پیشنهاد و پیگیری شد، اما در نهایت به نتیجه نرسیدند و متاسفانه به رغم اینکه این مسئله بسیار مهم بوده، اما تاکنون مدیریت صحیح آن مدنظر قرار نگرفته و هر زمان که پیرامون ساماندهی آن مباحثی مطرح شده عده‌ای دانسته یا نادانسته بیشتر به حواشی آن پرداختند.

وی تصریح کرد: طرح کنونی حاصل بیش از ۲ هزار ساعت کار کارشناسی و فنی بوده که توسط کارشناسان، نخبگان و مسئولان دستگاه‌ها و مجموعه‌های مختلف صورت گرفته است، اما برخی این طرح را اصلا نخوانده اند و از آخرین تغییرات اعمال شده بر آن نیز اطلاعی ندارند به همین دلیل با بیان اینکه تدوین آن با هدف فیلترینگ و انسداد پلت‌فرم‌های خارجی صورت گرفته ذهن مخاطبان را به این سمت می‌برند و ساماندهی را به انسداد و فیلترینگ معنی می‌کنند و این در حالی است که طرح مذکور یکی از اولویت‌ها و ماموریت‌های اصلی مجلس یازدهم و براساس واقعیات، نیاز‌ها و ضروریات جامعه در حوزه حکمرانی تدوین شده و از ۱۴ ماه گذشته تاکنون در حال بررسی است.

نصیرائی خاطرنشان کرد: این طرح در کمیسیون فرهنگی به عنوان پیش نویس تهیه شده و در آن تمرکزی بر فیلترینگ صورت نگرفته بلکه ساماندهی و حمایت از پیام رسان ها، نخبگان و فعالان حوزه فضای مجازی مدنظر قرار گرفته است علاوه بر آن برای قانونی که در این زمینه تصویب شود ضمانت اجرا نیز تعیین شده است.

وی افزود: در سال ۹۶ شورایعالی فضای مجازی مصوبه‌ای برای ساماندهی این فضا داشت که در آن آمده بود هر فردی که بخواهد در این فضا سکویی برای ارائه خدمات ایجاد کند چند خصوصیت باید داشته باشد از جمله اینکه فعالان این فضا باید ثبت نام کنند بعد براساس مقررات تعیین شده فعالیت کنند ضمن اینکه پلت‌فرم‌ها باید در ایران دفتر داشته و نماینده ایرانی الاصل داشته باشند، اما این مصوبه بیش از ۴ سال است که اجرا نشده چرا که ضمانت اجرایی نداشته است.

نصیرائی یادآور شد: ضمانت اجرایی که ما برای این مصوبه تعیین کردیم این است که اگر مدیران یا دستگاه‌های مربوطه به مواد آن توجه نکرده و آن را اجرا نکنند برای آن‌ها از انفصال خدمت مدیران تا سایر محرومیت‌های قضایی در نظر گرفته شده است.

وی افزود: جای تعجب دارد در آمریکا ۲۷۰ قانون برای مدیریت فضای مجازی وجود دارد، اما در ایران این فضا رها شده است و این در حالی است که در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست که وضعیت تولید محتوا و دسترسی‌ها ساماندهی نشوند از سوی دیگر در ایران بسیاری از پیام رسان‌های داخلی نه تنها حمایت نشدند بلکه ۷۰ درصد پهنای باند در اختیار پلت‌فرم‌های خارجی است.

نصیرائی تصریح کرد: موفقیت ما در حوزه فضای مجازی در گرو حمایت از پیام رسان‌های داخلی است کما اینکه سال گذشته اغلب مردم از نرم افزار ویز استفاده می‌کردند، اما در پی حمایت‌های صورت گرفته دو نرم افزار نشان و بلد ایجاد شد که در این زمینه بسیار موفق هم عمل کردند.

نماینده مردم فردوس و سرایان و طبس و بشرویه در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: ما در این طرح به این نکته توجه کردیم که تجربه‌های تلخ گذشته در این حوزه تکرار نشود ضمن اینکه افراد در بدنه تولید نتوانند قانون را دور زده و فیلترشکن تولید کنند از سوی دیگر استفاده از فضا‌های فاقد مجوز را برای دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی ممنوع کرده و برای آن‌ها جرم انگاری کردیم، اما قرار نیست کاربران برای استفاده از فیلترشکن محدود شوند ضمن اینکه برای آن‌ها جرم انگاری صورت نگرفته است.

این نماینده مردم در مجلس یازدهم اظهار کرد: در این طرح این مجوز به پیام رسان‌های خارجی همچون اینستاگرام و توئیتر داده شده است تا براساس ضوابط تعیین شده در این طرح فعالیت کنند و اگر نپذیرند تا زمانی که یک جایگزین مشابه چه داخلی و چه خارجی برای آن تعیین نشده کسی اجازه فیلتر کردن آن پلت‌فرم را ندارد.

وی تاکید کرد: ما این ضعف را قبول داریم که در مورد تبیین این طرح در فضای مجازی باید بهتر عمل می‌شد که در شرایط کنونی آن را پیگیری می‌کنیم ضمن اینکه باید به این نکته اشاره کنم که اولویت ما در تدوین این طرح ساماندهی فضای مجازی است و در این مسیر تحت تاثیر جوسازی‌ها قرارنگرفته و کار را فنی و کارشناسی دنبال می‌کنیم، اما هر ابهام و اشکالی که مطرح شود نیز بررسی کرده و آن‌ها را رفع می‌کنیم و پیشنهادات را نیز مدنظر قرار می‌دهیم.

نصیرائی تاکید کرد: قرار است بررسی این طرح در صحن در قالب اصل ۸۵ دنبال شود به این دلیل که فرصتی داشته باشیم تا آن را به طور تخصصی‌تر و فنی‌تر بررسی کنیم همچنین تا قانونی جامع و پخته در این حوزه ایجاد شود همچنین به دنبال این هستیم که این قانون به صورت آزمایشی اجرا شود که اگر اجرای آن با آسیب، ایرادات و ضعفی همراه بود در چند سالی که به اجرای آن مهلت داده شده اشکالات را رفع کرده و تدبیری بیاندیشیم.

وی در ادامه در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا برای اینکه این طرح براساس اصل ۸۵ بررسی شود با شورای نگهبان رایزنی شده است و آن را پذیرفته است، گفت: ما فقط پیرامون این طرح یک صحبت اولیه با شورای نگهبان داشتیم، اما باید در این مورد با شورای نگهبان صحبت کنیم.

نصیرائی در پاسخ به سوال یکی دیگر از خبرنگاران که خواسته بود پیرامون نحوه ساماندهی فضای مجازی و عدم فیلترینگ اپلیکیشن‌های مختلف شفاف سازی شود، گفت: ما در این طرح برای نحوه تولید محتوا، استفاده از پهنای باند و حمایت مالی و معنوی از پلت‌فرم‌های داخلی پیش بینی کرده ایم ضمن اینکه وقتی برای مسئولان ودستگاه‌ها جرم انگاری شده است به گونه‌ای که حق فعالیت در پلتفورم‌هایی که ضوابط این طرح را نپذیرفته اند را ندارند در این شرایط موظف می‌شوند ضمن فعالیت در پلت‌فرم‌های داخلی از آن‌ها حمایت مالی و معنوی کنند ضمن اینکه برای تبلیغات در آن‌ها نیز فضا ایجاد می‌شود که می‌توانند از این طریق کسب درآمد کنند.

وی اضافه کرد: همچنین باید به این نکته توجه کنیم که عدم موفقیت پلت‌فرم‌های داخلی در گذشته به عدم حمایت دستگاه‌ها برمی گشت از سوی دیگر ما در این طرح شرایطی را ایجاد کردیم که از اطلاعات کاربران حفاظت شود و اگر خلافی در این زمینه صورت گرفت پلت‌فرم‌های مربوطه باید پاسخگو باشند ضمن اینکه بسیاری از خانواده‌ها در مورد مباحث فرهنگی این فضا حساسیت‌هایی دارند چرا که در شرایط کنونی تمام کودکان و نوجوانان بدون سطح بندی در این فضا فعال هستند بنابراین باید این روند مدیریت شود.

این نماینده مردم در مجلس یازدهم در پاسخ به یکی دیگر از خبرنگاران که خواسته بود به پشتوانه نظری این طرح اشاره شود آن هم در شرایطی که فضای مجازی در شرایط کنونی به بستری برای شفاف سازی و اطلاع رسانی پیرامون بیان مطالب خلاف واقع و یا سوءاستفاده برخی مسئولان تبدیل شده است، بیان کرد: ما باید از فضای مجازی که به محیطی مستقیم با زندگی مردم تبدیل شده است و تمام طرح‌های جامع در آن شکل می‌گیرد حراست کرده ضمن اینکه ضرورت دارد در جهت پیشبرد اهدافی برمبنای عدالت، مبارزه با فساد، ظلم ستیزی و دغدغه آحاد جامعه آن را ساماندهی کنیم همچنین با توجه به اینکه در دنیا برای مرزبانی هزینه می‌شود ما نیز باید در ایران قاعده‌ای برای آن تعریف کنیم تا دیگر کشور‌ها برای جامعه ما چارچوب تعریف نکنند.

وی در پاسخ به سوال یکی دیگر از خبرنگاران که پرسید چرا مجلس یازدهم به رغم مشکلات اقتصادی بسیاری که وجود دارد به موضوع ساماندهی فضای مجازی پرداخته و با حذف کلمه فیلترینگ و به معنای حمایت ممکن است ضوابطی را ایجاد کند که اشتغال خانگی مردم را مسدود کند ضمن اینکه مردم به پلت‌فرم‌های داخلی اعتماد ندارند برای این موضوع چه تدبیری اندیشیده اید، افزود: در ابتدا شورایعالی فضای مجازی که به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود در سال ۹۶ مصوبه‌ای جهت تعیین ضوابط فعالیت در این فضا ایجاد کرد و شرایطی را برای فعالیت کاربران در این فضا در نظر گرفت، اما ضمانت اجرایی نداشت ضمن اینکه به این مجلس هم ارتباطی ندارد و ما فقط برای آن ضمانت اجرایی گذاشته و برای مسئولانی که به آن توجه نکنند از برخورد قضایی تا انفصال از خدمت در نظر گرفتیم بنابراین چرا سعی می‌کنید مجلس را در این زمینه تخریب کنید؟

وی تصریح کرد: اول طرح را بخوانید و بعد مستند بگویید کدام بند آن به محدودسازی مشاغل خانگی اشاره کرده اند از سوی دیگر در این طرح آمده اگر پیام رسان یا هر سکوی ارائه خدمت در فضای مجازی مشابه داخلی یا خارجی نداشته باشد و یک سوم کاربران در آن فعال باشند اجازه فیلتر کردن آن داده نمی‌شود.

نصیرائی در پاسخ به سوال یکی دیگر از خبرنگاران در مورد اینکه اگر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدت ۸ ماهی که برای آن تعیین شده تا به وظایفی که برای این وزارتخانه در این حوزه تعیین شده بپردازد اگر نتواند در این مدت به وظایف خود عمل کند چه اتفاقی خواهد افتاد، یادآور شد: در مورد وظیفه وزارت ارتباطات پیرامون مدت ۸ ماهه که باید نسبت به رعایت ضوابط توسط پلت‌فرم‌ها ورود پیدا کند باید بگوییم اگر تغییرات مندرج در این طرح اعمال نشد تا زمانی که نیاز کاربران در حوزه اقتصادی فرهنگی و ایجاد محیطی امن، باکیفیت شبیه پلت‌فرم‌هایی که در آن فعال هستند رفع نشود و جایگزین مناسبی برای آن‌ها پیدا نشود به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در ادامه در پاسخ به یکی دیگر از خبرنگاران که به این نکته اشاره کرده بود که برخی مسئولان رسمی کشور در قالب ایجاد حساب غیررسمی در برخی پلت‌فرم‌ها به طور رسمی حرف می‌زنند چه ضمانت اجرایی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است، تاکید کرد: ما این موضوع را پیش بینی کرده و برای آن‌ها مجازات تعیین کرده ایم.

در ادامه این نشست فیاضی معاون مطالبات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه منطق طرح مذکور مبتنی بر تجربه‌های سایر کشور‌ها بوده است، افزود: این طرح آبان ماه سال گذشته تحت عنوان صیانت از فضای مجازی اعلام وصول شد، اما تغییراتی در آن اعمال شد و این نسخه میراث سومی است که در ۲ هفته اخیر اصلاحاتی در آن اعمال شده و در دستورکار مجلس قرار گرفته است کما اینکه عنوان آن به طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی تغییرنام یافته است.

وی یادآور شد: قرار بر این بود که برای ساماندهی فضای مجازی دولت لایحه‌ای پنجگانه ارائه دهد، اما به دلیل عدم تحقق آن در نهایت مجلس در قالب طرح به این موضوع ورود پیدا کرد ضمن اینکه باید به این نکته اشاره کنم که آخرین قانون فضای مجازی مربوط به سال ۸۸ بوده است بنابراین می‌توان گفت ایران جزو بی قانون‌ترین کشور‌ها در حوزه فضای مجازی است.

فیاضی خاطرنشان کرد: این خلاء مخاطراتی را برای کاربران فضای مجازی به همراه داشته است به طور مثال در حوزه کسب و کار فعالیت تاکسی‌های اینترنتی بر پایه گوگل است که اگر تعهد اخلاقی خود را در این حوزه حفظ نکند ۷۰۰ هزار نفر بیکار خواهند شد بنابراین ما تابع سیاست‌های آن‌ها شده ایم و ممکن است در این زمینه حقوق کاربران رعایت نشود.

وی افزود: حمایت از کسب و کار‌های خرد، صیانت از اطلاعات کاربران، ممانعت از تاثیر احتمالی تحریم‌ها بر پلت‌فرم‌های خارجی از دیگر دلایل پیشنهاد این طرح بوده است.

فیاضی عنوان کرد: ما باید در این حوزه به خدمات پایه مراجعه کنیم ضمن اینکه فیلترینگ برای ما در گذشته و کشور‌هایی که کمتر توسعه یافته بوده اند بوده است بنابراین ما در قالب این طرح حکمرانی در سه لایه زیرساخت، خدمات و استفاده از ابزار تنظیم گری را لحاظ کردیم بنابراین فیلترینگ در این طرح جای خود را به تنظیم گری داده است.

وی اظهار کرد: حواشی ایجاد شده پیرامون طرح مذکور ناشی از تلاش مجلس برای ضابطه‌مند کردن فضای مجازی است چرا که در تنظیم گری ضوابطی برای فعالیت در این فضا مشخص شده همچنین این ضوابط برای ساماندهی پلت‌فرم‌هایی است که تازه قصد ارائه خدمات به کاربران را دارند تا با رعایت ضوابط نیازی به فیلترینگ آن‌ها نباشد، از سوی دیگر پلت‌فرم‌هایی همچون اینستاگرام و توئیتر هم می‌توانند برای ادامه فعالیت خود نماینده معرفی کنند تا در این زمینه وارد مذاکره شوند.

وی افزود: از سوی دیگر ما تلاش می‌کنیم با ساماندهی این فضا آن‌ها را نسبت به نوع و نحوه ارائه خدماتشان پاسخگو کنیم بنابراین ما به دنبال حمایت از کسب و کار‌ها و ایجاد امنیت شغلی برای کاربران و ممانعت از سودجویی برخی افراد و حفظ حریم خصوصی افراد و عدم انتقال اطلاعات به آن‌ها هستیم.

فیاضی تصریح کرد: ما در این طرح برای کاربران جرم انگاری نکردیم و فقط برای مسئولان دستگاه‌ها و پلت‌فرم‌های خدمات پایه مجازات حبس تعیین کردیم ضمن اینکه دیجی کالا، علی بابا و ... شامل محدودیت‌های این طرح نمی‌شوند و این محدودیت‌ها تنها برای پلت‌فرم‌های خدمات پایه است از سوی دیگر مجازات حبس برای اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین شده که اطلاعات شخصی مردم را افشا کنند همچنین دیوان عدالت اداری را به منظور رسیدگی به شکایات مردم پیرامون مصوبات کمیسیون تعیین کردیم که از این طریق به تظلم خواهی بپردازند.

وی افزود: روح حاکم بر این طرح حمایت از کاربران است ضمن اینکه به این نکته توجه شده که در شرایط کنونی که اغلب دانش آموزان به دلیل بهره مندی از خدمات آموزش مجازی با این فضا ارتباط دارند والدین نگران امن نبودن این فضا هستند بنابراین با توجه به اینکه قانون صیانت از فضای مجازی در دیگر کشور‌ها به ویژه آمریکا بسیار سختگیرانه است، ما نیز باید برای والدین این دانش آموزان حق دسترسی تعریف کنیم همچنین به مردم حق انتخاب از پهنای باند بدهیم.

فیاضی با بیان اینکه دولت‌ها در حوزه ساماندهی فضای مجازی کم کاری کرده اند، یادآور شد: در قانون برنامه ششم توسعه چند بند مربوط به فضای مجازی است، اما دولت اهتمامی بر آن نداشته بنابراین نیاز بود که این حوزه قانونمند شود.

وی تاکید کرد: در اولین نسخه این طرح قرار بود پلت‌فرم‌هایی که مذاکره نکنند را مسدود کنیم، اما چون کسب وکار مردم با مشکل مواجه می‌شد قرار شد به جای مسدودسازی برای آن‌ها محدودیت ترافیک بگذاریم همچنین تا زمانی که جایگزین داخلی یا خارجی مناسبی برای آن‌ها پیدا نشد کاربران در آن‌ها فعال باشند کما اینکه در گذشته نیز نسبت به جایگزینی تلگرام با وایبر این اتفاق افتاد.

معاون مطالبات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: ما باید فارغ از نگاه سیاسی به این طرح بپردازیم ضمن اینکه طرح مذکور ۲ سال گذشته آماده شده و اعلام وصول شده است و سیر کارشناسی خود را طی کرده است و یک روال منطقی دارد و ارتباطی هم به دولت‌ها نداشته است و ناگفته نماند که این طرح ابتدا در مجلس دهم پیشنهاد شده است از سوی دیگر مجلس به دلیل عدم رسیدن لایحه پنجگانه دولت در قالب طرح به آن ورود کرد.

فیاضی تصریح کرد: ما قرار است با تصویب این طرح از پلت‌فرم‌های داخلی حمایت کنیم به گونه‌ای که برای آن‌ها بازار رقابت ایجاد کنیم کما اینکه در بند ۴ ماده ۴ به آن اشاره شده است ضمن اینکه منظور از پایه‌های کاربردی اعم از داخلی و خارجی است، اما قرار است به پلت‌فرم‌های تولید شده توسط شرکت‌های دانش بنیان امتیاز داده شود.