تبلیغ غدیر واجب شرعی است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ واقعه غدیر خم در اثنای واپسین حج پیامبر قبل از وفات ایشان رخ می‌دهد. واقعه‌ای بسیار مهم و حیاتی برای دین اسلام. پیامبر خدا دل نگران آینده دین خدا بود. به همین دلیل، پیامبر اسلام (ص) هنگام بازگشت از حجة الوداع در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در غدیر خم، امام علی (ع) را جانشین خود معرفی کرد و فرمود: أَنَّ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ! 

 

واقعه غدیر خم یکی از بزنگاه‌های مهم تاریخ اسلام است که بی توجهی مسلمانان به عظمت این واقعه باعث بسیاری از مصائب در طول تاریخ اسلام شده است. بسیاری از علما و محققین تاریخ اسلام بر این باورند که اگر مسلمانان اهمیت حیاتی این واقعه را به درستی درک می‌کردند، بسیاری از فجایع و رویداد‌های تأسف برانگیز و اختلاف افکنی‌ها و نفاق در میان مسلمانان رخ نمی‌داد. 

 

عمل به نصّ کلام نبوی و پیروی از مشی پیامبر اسلام در گزینش جانشین خویش و ولیّ جامعه اسلامی بعد از وفات پیامبر اسلام (ص) می‌توانست سرنوشت دیگری را برای جامعه مسلمانان رقم بزند. بی توجهی به این موضوع باعث شد که امروز ما شاهد تفرقه افکنی دشمنان و استفاده از اختلافات موجود برای رسوخ در صفوف مسلمین هستیم. امروز علمای مسلمان وظیفه خطیری بر عهده دارند. شناخت بنیادین واقعه عظیم غدیر می‌تواند نقطه عطفی در وصول به وحدتی پایدار در میان مسلمانان جهان باشد. رجوع به منابع و تأمل منصفانه و محققانه در کلام نبوی و تدبر در احادیث شیعه و سنی می‌تواند زمینه را برای برطرف ساختن اختلافات و انحرافات فراهم سازد. بنابراین، غدیرشناسی یکی از مهمترین وظایف مسلمانان به طور کلی و شیعیان به طور خاص است. 

 

مؤسسه غدیرشناسی به ریاست آیت الله سعید شاه آبادی در تهران یکی از مؤسسات تحقیقاتی برجسته است که خود را وقف این وظیفه حیاتی کرده است. طرح تشکیل «کارگاه تخصصی غدیر پژوهی» در ۶ سطح از سوی مؤسسه غدیرشناسی از اواخر سال ۱۳۸۹ به مرحله اجرا درآمده است. این کارگاه آموزشی که پیش از این به صورت آزمایشی و با عنوان «کارگاه آموزشی خطبه غدیر» برای دانشجویان دانشگاه علم و صنعت به اجرا درآمده و مورد حمایت بسیاری از فرهیختگان، از جمله مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی قرار گرفت و با استقبال جدی عاشقان مکتب ولایت و بویژه دانشجویان روبرو شد، هم اینک که بیش از پنج سال از آغاز مرحله‌ی فراگیر این کارگاه می‌گذرد، حدود ۵ هزار غدیرپژوه در ۱۸ دوره آموزشی در تهران و چندین دوره در تعدادی از شهرستان‌های کشور، حداقل یک سطح از کارگاه غدیرپژوهی را گذرانده و خود را برای ورود به سطوح بعدی و مراحل عالی این کارگاه آماده می‌کنند. از ویژگی‌های مهم کارگاه غدیرپژوهی آن است که در جلسات درسی این کارگاه، نگاه جامع و کاملی به غدیر و موضوع ولایت صورت می‌گیرد و درهمین راستا، اصل مهم ولایت فقیه که برگرفته از دانشگاه غدیر است، بامبانی علمی و استدلالی به غدیرپژوهان آموخته می‌شود. 

 

در آستانه عید غدیر خُم با حضرت آیت الله سعید شاه آبادی مدیر محترم مؤسسه غدیرشناسی مصاحبه‌ای انجام شده است. آیت الله سعید شاه آبادی فرزند شهید مهدی شاه آبادی و نوه آیت الله العظمی محمدعلی شاه آبادی استاد امام خمینی (ره) است. توجه مخاطبان را به این مصاحبه جلب می‌کنیم:

 

تبلیغ و ترویج غدیر را باید همچون یک واجب شرعی به فرموده رسول خدا (ص) جدی بگیریم/ غدیر محدود به عالم تشیع و شیعیان نیست به کل جهان اسلام تعلق دارد.

 

به نظر می‌رسد که عید غدیر خُم آن طور که باید و شاید ارج نهاده نمی‌شود و عظمت این عید منعکس نمی‌شود. چرا این عید را عیدالله الاکبر نام نهاده اند و چرا باید این عید به صورتی گسترده‌تر تبلیغ شود؟

 

آیت الله سعید شاه آبادی: بسم الله الرحمن الرحیم. همان طور که شما می‌دانید، عید غدیر یک واقعه بزرگ است که برای ترویج و تبلیغ آن، لازم است تا گام‌های بزرگتری برداشته شود. طبق حدیث شریفه نبوی که فرمودند: "فلیُّبلغ الحاضر الغائب و الوالد الولد الی یوم القیامه"؛ ترویج و تبلیغ غدیر یک واجب شرعی است. عین واجبات دیگر مثل نماز و روزه که این همه احتیاط می‌کنیم تا مغفول نمانند درباره ترویج غدیر هم باید همین نگاه را داشته باشیم. بلکه فوق واجب‌های دیگر باید تبلیغ غدیر را جدی بگیریم. هر نوع کاری که برای ترویج غدیر می‌توانیم و از دستمان برمی آید باید بکنیم. یکی توانایی دارد که در این روز اطعامی بکند و یاد غدیر را در میان مردم زنده کند؛ یا هدیه‌ای تهیه کند به مناسبت غدیر برای دیگران. ما در مؤسسه غدیرشناسی کارگاه‌های معرفتی غدیر را برگزار می‌کنیم. بنابراین، مهم این است که هر کاری که از دستمان برمی آید در این خصوص فروگذاری نکنیم. پس نکته اول، واجب بودن غدیر است.

 

*شیعه و سنی در کنار هم باید دوستی و محبت علی وخاندان علی را فریاد بزنند/ این محبت به اندازه‌ای برای پیامبر خدا (ص) مهم بوده که ۳ روز ۱۲۰ هزار نفر را درمنطقه غدیر خم نگه داشت.

 

نکته بعد درباره غدیر این است که این فقط برای شیعه و سنی نیست. غدیر برای کل مسلمانان عالم است. درست است که ما تفاوت‌های برداشت از غدیر را داریم و این بحث در جای خودش می‌تواند طرح شود، ولی این مانع توجه به اهمیت این واقعه نیست. ما باید حداقل‌ها را قدر مشترکمان قرار دهیم تا واجب شرعی ترویج غدیر عملی شود. اهل سنت همان محبت و دوستی امیرالمؤمنین را اساس قرار دهند و در ترویج غدیر شریک شوند. به هر صورت حتی اگر ولایت امیرالمؤمنین را به معنای دوستی و محبت بگیریم، این دوستی و محبت به اندازه‌ای مهم بوده است که پیامبر اسلام (ص) ۱۲۰ هزار نفر را ۳ روز در شرایط بد در محل غدیر خم نگه داشته است تا این نکته را متذکر شود. شیعه و سنی باید با صدای واحد و در کنار هم، این محبت و دوستی علی و خاندان علی را فریاد بزنند. همان طور که گفتم بحث بر سر معنای ولایت به جای خود، ولی همین بحث محبت آنقدر برای پیامبر مهم بوده است که چنین رویدادی را رقم زده است.

 

*غدیر چشمه است/ فراموشی غدیر، عاشورا‌ها را رقم می‌زند/ عشق علی و خاندان علی را شیعه و سنی در کنار هم فریاد بزنند تا به مانند کربلا جهانی شود/ اهل سنت عاشق خاندان پیامبر و اولاد علی هستند.

 

در مورد عاشورا همین اعلام محبت باعث جهانی شدن پیام عاشورا شد. محبت حسین و اولادش و شهدای کربلا در دل اهل سنت است. برای حسین (ع) مراسم می‌گیرند و محبت شان را ابراز می‌کنند. شیعه و سنی برای واقعه کربلا گریه می‌کنند. درباره غدیر هم باید همین اتفاق بیفتد. غدیر را فراموش کردیم که کربلا رخ داد. فراموشی غدیر عاشورا‌ها را رقم می‌زند. بنابراین، چشمه غدیر است. شیعه و سنی با تکیه بر همان حداقل‌ها و اشتراکات محبت و دوستی علی را با صدای بلند فریاد بزنند تا غدیر نیز مانند کربلا جهانی شود. اهل سنت عاشق اهل بیت پیامبر هستند. اسامی خاندان نبوت و امامت را بر روی بچه هایشان می‌گذارند: علی، فاطمه، حسن و حسین! هر مادری پیش از این که کودک اش پا به دنیا بگذارد همیشه تلاش می‌کند تا زیباترین نام را برای فرزندش برگزیند. همین که اهل سنت به نام امامان و اهل بیت علاقه دارند نشان از محبت آن‌ها به علی و خاندان اوست.

 

*خانواده در نهادینه کردن محبت اهل بیت و اهمیت عید غدیر نقش بسزایی دارد/ خانواده می‌تواند عشق به علی (ع) و عشق به غدیر را در وجود بچه‌ها ریشه دار کند.

 

باید در روز غدیر جشن‌های مفصلی برگزار کنند. شیعه و سنی باید در جشن‌های همدیگر شرکت کنند؛ و دوستی و محبت علی و اولادش را با صدای بلند جار بزنند. نباید به دشمنان اسلام اجازه داده شود که در صفوف مسلمین نفوذ کرده و نفاق افکنی کنند. غدیر عامل وحدت مسلمین می‌تواند باشد. تمام سلول‌های وجود ما مالامال عشق به علی و اولاد علی است. به هر روشی که می‌توانید باید این عشق و محبت را به گوش جهانیان برسانید. خانواده در اینجا نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. وقتی اهمیت عید غدیر به بچه‌ها در خانواده انتقال داده می‌شود، این حساسیت نسبت به واقعه غدیر در وجود این بچه نهادینه می‌شود. وقتی بچه‌ها می‌بینند که مادر در روز غدیر بهترین غذا‌ها را می‌پزد یا پدر هدیه‌های مورد علاقه بچه‌ها را می‌خرد این نشان از اهمیت غدیر است که این روز مهمی است. این عشق ریشه دار می‌شود؛ و پروردگار متعال هم این عشق را تا آخر عمر در وجود این فرد حفظ می‌کند.

 

*شبهه تأویل "مولا" به دوستی و محبت در هیچ یک از کتب قرون اولیه اهل سنت وجود ندارد/ عُمر نخستین کسی بود که بعد از اتمام خطبه پیامبر تبریک گفت.

 

پیامبر اسلام در خطبه غدیر می‌فرماید: "مَعاشِرَ النّاسِ، تَدَبَّرُوا القُرْآنَ وَافْهَمُوا آیاتِهِ، وَانْظُرُوا إلی مُحْکَماتِهِ وَلا تَتَّبِعُوا مُتَشابِهَهُ، فَوَاللّه‏ِ لَنْ یبَینَ لَکُمْ زَواجِرَهُ وَلَنْ یوضِحَ لَکُمْ تَفْسیرَهُ إلاَّ الَّذی أَنَا آخِذٌ بِیدِهِ وَمُصْعِدُهُ إلَی وَشائِلٌ بِعَضُدِهِ وَرافِعُهُ بِیدی وَمُعْلِمُکُمْ: أَنَّ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ، وَهُوَ عَلِی بْنُ أَبیطالِبٍ أَخی وَوَصِیی، وَمُوالاتُهُ مِنَ اللّه‏ِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْزَلَها عَلَی. " لفظ مولا در این فقره از خطبه شریفه‌ی غدیر چیست؟

 

آیت الله سعید شاه آبادی: شیعه به جد معتقد است که لفظ "مولا" در این کلام نبوی به معنای فرمانده، سرپرست و حاکم است. ما در عین حالی که می‌خواهیم غدیر را پیام آور وحدت معرفی کنیم، ولی به هر صورت بحث و حجت و دلیل هم بر موضع مطلوب شیعه در این خصوص هم داریم. دلایل فرآوانی وجود دارد، ولی در اینجا دلیلی را بیان می‌کنم که برای همه قابل فهم باشد. می‌گویند که مولا در این کلام نبوی به معنای دوستی است. در هیچ یک از منابع اهل سنت بعد از این واقعه تا قبل از قرون هفتم و هشتم هجری، اشاره‌ای به این مفهوم دوستی وجود ندارد. مناقشه بر سر کلمه "مولا" و اطلاق معنای دوستی به آن از قرون هفتم و هشتم هجری به این سو در متون اهل سنت مطرح شده است. در متون قرون اولیه خبری از این بحث نیست. در جنگ جمل که ۲۶ سال بعد از واقعه غدیر خم رخ می‌دهد؛ طلحه یکی از کسانی بود که در این جنگ بر علیه علی (ع) عزم جنگیدن کرده بود. امیرالمؤمنین او را خطاب قرار داد و گفت که "مگر تو با من بیعت نکرده‌ای و در غدیر خُم حضور نداشتی؟ " طلحه می‌گوید: "نَسیتُ" یعنی "فراموش کرده بودم! " و بعد از این گفتگو، طلحه از جنگ صرفنظر می‌کند. اگر بحث بر سر دوستی و محبت صرف بود، باید طلحه شبهاتی را مطرح می‌کرد. ولی این کار را نکرد و فقط گفت فراموش کرده ام.

 

نکته بعدی درباره این مطلب این است که در منابع خود اهل سنت هم آمده است که اولین کسی که بعد از خطبه پیامبر (ص) به علی (ع) تبریک گفت، عُمر خلیفه دوم است. وجه تبریک گفتن را نمی‌توانیم بیان دوستی و محبت بدانیم. به بیان دیگر، دوستی که دیگر تبریک ندارد. چرا باید پیامبر سه روز صد و بیست هزار نفر را در بیابان در شرایط بد نگه دارد تا فقط بگوید که محبت و دوستی با علی بر شما واجب است؟! بعد همه یک یک وارد چادر پیامبر و علی شوند و با آن‌ها بیعت تازه کنند؟! بنابراین، اهل تشیع جداً بر این باور است که "مولا" در این بیان نبوی به معنای فرمانده و حاکم است و بحث محبت همانطور که گفتم در قرون اولیه در هیچ یک از کتب اهل سنت مطرح نبوده و یک بحثی است که بعد از قرن هفتم و هشتم طرح شده است.

 

*آیه‌ی اکمال نشان می‌دهد که ولایت امیرالمؤمنین و واقعه غدیر خُم برای دوام و اکمال اسلام از اهمیتی حیاتی برخوردار بوده است.

 

بنابر آیه اکمال: " الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً" رویداد غدیر رویداد بسیار عظیمی بوده است. این عظمت را بر اساس این آیه لطفاً تبیین بفرمایید؟

 

آیت الله سعید شاه آبادی: این آیه پیام مهمی را انتقال می‌دهد. از رویدادی مهم و عظیم سخن می‌گوید که حائز ۴ ویژگی است: ویژگی اول) روز غدیر خم روزی است کفار از نابودی دین خدا مأیوس می‌شوند. به بیان دیگر، غدیر خم آینده اسلام را تضمین می‌کند در حالی که کفار انتظار داشتند که بعد از وفات حضرت ختمی مرتب (ص) اسلام نابود شود. در حالی که پیامبر خدا (ص) برای دوام دین خدا علی (ع) را به عنوان جانشین خویش برگزید؛ ویژگی دوم) کامل شدن دین خدا است. بعد از گذشت ۲۳ سال، هنوز بنای دین اسلام که آجر به آجر برپا شده بود، ناقص مانده بود و نیاز بود که آجر آخر با دقت نهاده شود و رویداد غدیر هم دقیقاً همین آجر را گذاشت و پازل کامل شد؛ ویژگی سوم) با ولایت امیرالمؤمنین تمام نعمات الهی بر مسلمین تکمیل و تمام شد و این ولایت در اصل بالاترین نعمتی بود که خداوند نصیب مسلمین کرده است؛ ویژگی چهارم) بعد از رویداد غدیر خُم است که تازه خداوند از اسلام راضی می‌شود. یعنی طی ۲۳ سال گذشته هنوز از این دین رضایت کامل را نداشته و نبودِ ولایت مایه نقصان دین بوده است. همین رویداد غدیر خُم است که این روز را متمایز کرده است. طبیعتاً چیز مهمی باید به اسلام افزوده شده باشد که خداوند اظهار رضایت بکند؛ و آن چیزی نیست مگر ولایت امیرالمؤمنین.