تاریخ در محاصره آب / خطر تخریب خانه های تاریخی شوشتر + فیلم

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان ؛ در کوچه‌ پس کوچه های بافت قدیمی شوشتر که قدم بگذاری به گذرگاه هایی باریک و سایبان های خنک می رسی .
چند قدم دیگر که برداری وقت آن می رسد که چهره ی دیروزت را ملاقات کنی ، کلون درب یک خانه تاریخی را می زنی و با گذشته همراه می شوی .
آن وقت ها که مردم هنوز در آهن و فولاد محصور نشده بودند ، با خاک وسنگ ، آب و آفتاب ، دربسترآگاهی و تجربه ، خانه هایی می ساختند که با سبک زندگی ، مصالح و اقلیم هر منطقه متناسب بود .

با قدم گذاشتن در خانه های تاریخی شوشتر حس قدیمی بودن ، گرما و صمیمیتی که در گذشته وجود داشته را به خوبی لمس می کنی .
خانه های تاریخی شوشتر سمفونی رنگ و نور و خشت و خیال را یکجا جمع کرده اند .

گذشته از معماری بومی و اصیل ، ابتکار جالب گذشتگان برای سپری کردن روزهای گرم و سرد سال ، نظر همگان را به خود جلب می کند ، حفر زیرزمین‌هایی با عمق حداقل ۶ متر که محلی‌ها به آن شُوادان می‌گویند.

فرقی نمی‌کند تابستان باشد یا زمستان در (شوادان) دما همیشه معتدل بود، فکرش را بکنید ، اگر حداکثر دما در تابستان ۵۰ درجه و حداقل آن در زمستان صفر درجه بود ، دمای شوادان‌ها به طور ثابت ، میانگین این دما‌ها یعنی چیزی حدود ۲۵ درجه بود.

حفر سرداب‌هایی در دل زمین که از روزگاران کهن تا کنون پناهگاهی مناسب برای گذران فصول سرد و گرم سال بوده است.
سنتی دیرپا (مربوط به دوره صفویه) که در بافت قدیم شهر شوشتر نمونه‌های زیادی از آن به جا مانده است.

شبکه آب  فرسوده ای که تاریخ نمی شناسد

رهسپار خانه تاریخی سادات شدیم .
آقای سادات حسینی مالک خانه تاریخی ، گفت و گو را این گونه آغاز کرد :  قدمت خانه سادات به ۵۰۰ سال قبل برمی گردد و تنها در اوایل انقلاب مرمتی جزئی بر آن صورت گرفته است .
او گفت: همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت و قرار بود خانه ثبت ملی شود، تا از گزند تخریب در امان بماند، اما از ۳ سال پیش شوادان دچار آبگرفتگی شد.
متوجه شدم شکستگی لوله آب شهری ، باعث سرایت آب و پر شدن شوادان می شود و هر لحظه پایه های این خانه را سست تر می کرد .

در ابتدا فکر می کردم شاید این مشکل تنها برای خانه سادات رخ داده باشد اما با پرس و جو فهمیدم بیشتر خانه های تاریخی بافت قدیم شوشتر که شوادان در آن وجود دارد ، با این معضل مواجهند و تعداد زیادی از خانه های تاریخی بافت قدیمی در معرض تخریب و نابودی قرار گرفته اند .

آقای سادات حسینی ما را به سمت شوادان هدایت کرد و پمپ آبی را که در این مدت در آن قرار داده بود به ما نشان داد و گفت: این دومین پمپی است که خریدم ، وقتی ارتفاع آب به ۳۰ سانتی متر می‌رسد، پمپ به صورت خودکار شروع به کار می‌کند و آب را تخلیه می‌کند.

دراین ۳ سال با هزینه شخصی آب را از شوادان ، تخلیه کردم و پیگیری هایی که از طریق آبفا ، میراث فرهنگی و فرمانداری انجام داده ام تا به امروز به نتیجه نرسیده است .

به گفته وی آبی که می توانست در اوضاع تنش آبی ، مردم را سیراب کند حالا ساعت شماری شده است که با ماندنش ، لحظه فروریختن این بناهای با ارزش را جلو می اندازد .

خانه های تاریخی شوشتر در لبه ی پرتگاه تخریب
برای پیگیری موضوع با مدیر میراث فرهنگی شوشتر به گفت و گو نشستیم .

مدیر میراث فرهنگی شوشتر گفت : متاسفانه از سال ۱۳۹۰ و همزمان با فرسودگی شبکه آب و فاضلاب شوشتر، شرایط حفظ خانه‌های تاریخی دشوار شده است.

علی محمدچهارمحالی ،  شکستگی و فرسودگی سیستم آب و فاضلاب شهری شوشتر را خطری جدی برای تخریب خانه های تاریخی دانست و گفت : شکستگی لوله ها و سرایت آب به شوادان ها باعث سست شدن بناها شده است و احتمال ریزش و تخریب این آثار ارزشمند وجود دارد .

وی با بیان این که خانه های تاریخی واقع دربافت تاریخی شوشتر مانند : محله سادات ، محله عبدالله بانو ( خانه تاریخی حجار ) و میدان آسیاب ها – آبشارها و مسجد جامع شوشتر از جمله مکان هایی است که با پر آب شدن شوادان ها در معرض تخریب قرار گرفته اند گفت : در بافت تاریخی ، شوادان ها از طریق کوره به هم متصل هستند مانند یک شهر زیرزمینی که نمونه آن را در خانه های تاریخی قناد و شرافت می بینیم و سرایت آب به شوادان ها چندین خانه تاریخی را تحت تاثیر قرار می دهد .

وی افزود: به دلیل نفوذ آب به قلعه سلاسل که شوادان آن در عمق ۱۵ متری زمین قرار گرفته، امکان ریزش این مکان تاریخی وجود دارد، علاوه بر تخریب بنا، در برخی مکان‌ها احتمال خطر جانی ناشی از تخریب وجود دارد مانند مناره‌ی مسجد امام با (ارتفاع ۲۵ متر) که هشدار  سست شدن بنا و خطر احتمالی  را به آبفا شوشتر دادایم  .

وی در ادامه گفت : خانه تاریخی جزایری( متعلق به دوران صفویه ) ، هتل سنتی طبیب ، خانه تاریخی افضل ، خانه سرابی ،خانه معین التجار ، خانه ابریشمی و خانه رحیمی در وضعیت بحرانی به سر می برند.

وی گفت : در بازدیدی که از بقعه سید محمد بازار داشتیم در عمق ۲۷ متری زمین ، شاهد ورود آب پر فشار به دیواره ها بودیم که این ثابت می کند ، شکستگی لوله اتفاق افتاده و ماجرا به چشمه یا آب های زیرزمینی مربوط نمی شود .

مدیر میراث فرهنگی شوشتر افزود : از ارزش خانه های تاریخی که قیمتی برایش متصور نیست که بگذریم ، برای مرمت و حفظ این خانه های تاریخی بودجه های میلیاردی صرف شده است تا این امانت ها را به آیندگان بسپاریم ، هویتی که حالا جلوی چشمان ما در معرض تخریب قرار گرفته اند .

وی در ادامه از پیگیری‌های قضایی میراث فرهنگی گفت: با توجه به پیگیری‌های حقوقی صورت گرفته، حکم صادره از سوی دادگاه ، نبود عمد در اتفاقات اخیر را محرز دانست، حکمی که ما هم تمکین می‌کنیم ، اما قصور و ترک فعل‌هایی در این سال‌ها صورت گرفته است که حل مشکل را پیچیده‌تر ساخته است.

بیشتر بخوانید : آبگرفتگی شوادون‌ها در شوشتر +فیلم

بافت قدیم شوشتر نیازمند ۹۰ کیلومتر اصلاح شبکه آب
مدیر آبفا شوشتر با بیان این که شبکه آب و فاضلاب بافت قدیم شوشتر فرسوده است گفت: ساخت شبکه‌ی فاضلاب بافتِ قدیمیِ شوشتر به ۴۵ سال پیش برمی گردد، آن وقت‌ها شبکه از جنس آزبست بود که دوام چندانی نسبت شبکه‌هایی که امروز کار می‌شود نداشت.

عبدالله پور نشت یابی در بافت قدیمی را کاری مشکل دانست و گفت: در بافت قدیم شوشتر امکان نشت یابی با دستگاه و کار با تجهیزات به دلیل حساسیت خانه ها‌ی تاریخی امکان پذیر نمی‌باشد و خیلی وقت‌ها با علت یابی میدانی مکان شکستگی لوله‌ها را تخمین می‌زنیم و با ابزار ساده (بیل و کلنگ) که تخریبی را متوجه بافت تاریخی نکند، شکستگی نقاط بحرانی را رفع می‌کنیم.

وی افزود: یکی از نقاط بحرانی محله سادات است که در حال حاضر ۵۰ درصد مشکل رفع شده است وطی دو ماه آینده مشکل این محله رفع خواهد شد.

مدیر آبفا شوشتر با بیان این که ۹۰ کیلومتر از بافت قدیمی شوشتر نیازمند اصلاح شبکه است گفت: برآوردی که برای اصلاح شبکه تخمین زده شده بود، ۱۸۰ میلیارد تومان بود که با توجه به تورم این مبلغ افزایش پیدا کرده است.
وی افزود: در حال حاضر یک کیلومتر اصلاح شبکه در خارج از بافت تاریخی ۸۰۰ میلیون هزینه دارد.

وی بیان داشت: تا به امروز ۴ میلیارد تومان از محل  تملک دارایی ۱۴۰۰ به اصلاح شبکه اختصاص داده شده است و در تلاشیم بتوانیم ۱۰ میلیارد تومان  نیز از اعتبارات ملی به این بخش اختصاص دهیم .

مدیر آبفا شوشتر با اشاره به شناسایی نقاط بحرانی گفت: ۵ نقطه بحرانی را شناسایی کردیم و سعی داریم با این بودجه ابتدا مشکل نقاطی که احتمال خطر وجود دارد را برطرف کنیم.

وی وضعیت ۳۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب بافت تاریخی را بحرانی دانست و گفت: دلیل تاخیر اصلاح شبکه در این سال‌ها مشکل کمبود اعتبار بوده و امسال هم شاهد این هستیم که بودجه ها به سمت تنش‌های آبی معطوف شده است.

وی در پایان یادآور شد: با ادغام دو اداره آب و فاضلاب شهری و روستایی ، ۱۵۰ روستا به حوزه کاری آبفا شوشتر اضافه شده است و سعی داریم با بودجه‌های تخصیص داده شده مشکلات روستائیان را نیز برطرف کنیم.

خانه های تاریخی تکرار نمی شوند
خانه های تاریخی ، حافظه تاریخی شهر و بخشی از هویت به جای مانده از گذشته شوشتر هستند .
خانه هایی که در دلشان سال ها خاطره و آدم نقش بسته است و هر روزی که می گذرد این سایبان های تاریخی را بیش تر از دست می دهیم .
برای گریز از بحران هویت و درآغوش گرفتن معماری انسان گرا ، راهی جز حفظ این بناها نداریم .
باید حفظشان کنیم و خردمندانه از گذشته به آینده پیوند بزنیم تا آیندگان از هویتشان که می نویسند ، طرح و رنگ کم نیاورند .

نویسنده : زهرا کیانی