تاریخ در خانه مصدق خاک می خورد

او سیاستمدار، حقوقدان، نمایندهٔ هشت دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و دو دوره نخست‌وزیر ایران بود. محمد مصدق نخستین ایرانی دارندهٔ مدرک دکترای رشته حقوق است.

مصدق اگرچه در زمان انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی از سلاطین قاجار مأیوس بود اما از آن‌جا که می‌دانست رضاشاه با شاه شدن حکومتی برمبنای دیکتاتوری و برای بازگشت به استبداد ایجاد می‌کند، با این کار مخالفت کرد و بعد از آن یکی از منتقدین سرسخت او شد. در زمان حکومت رضاشاه، مصدق زندان رفت و مدتی را در تبعید گذرانید؛ او هچنین سلطنت پهلوی را مخلوق سیاست انگلستان می‌دانست.

طلوع و غروب ستاره اقبال مصدق

فیض‌افرا، مدرس علوم سیاسی می‌گوید: مصدق پس از کنار رفتن رضاشاه از سلطنت به جریان سیاسی کشور بازگشت و با حمایت آیت‌الله کاشانی و فداییان اسلام به عنوان نخست وزیر منصوب شد.

او با تاکید برنقش آیت‌الله کاشانی و فداییان اسلام در جریان ملی شدن صنعت نفت، می‌افزاید: مصدق پس از ملی شدن صنعت نفت که تنها امور اجرایی آن را برعهده داشت به تعهدات خود پشت و با اعتماد به آمریکا برای حذف انگلیس ناکامی خود را بیشتر و وظایف و تعهدات خود را فراموش کرد.

فیض‌افرا می‌گوید: در نهایت دولت مصدق از طریق کودتای ۲۸مرداد که با کمک سازمان سیا ، ام آی سیکس ، حمایت شاه و ارتش انجام شد، سقوط کرد و ارائه مستندات مصدق در دادگاه هم نتوانست ناجی دولت او باشد.

لحظه‌هایی که بوی مرگ می‌دهد

شاه‌محمدی، البرزشناس و تاریخ‌پژوه نیز می‌افزاید: محکمه مصدق را به سه سال حبس انفرادی محکوم کرد و او پس از تحمل این سه سال حبس به دستور محمدرضا شاه پهلوی به قلعه احمدآباد نظرآباد، که محل سکونتش بود تبعید شد.

او می‌افزاید: مصدق تا آخرین لحظات عمر خود زیر نظر ماموران ساواک قرار داشت تا جایی که به گفته خودش هر روز آرزوی مرگ می‌کرد تا اینکه در سن ۸۷ سالگی در بیمارستان نجمیه تهران درگذشت.

تاریخ خاموش در پستوی خانه مصدق

مصدق، از رجال سیاسی تاریخ کشورمان آخرین نفس‌هایش را در خانه‌ای گذراند که اکنون در گوشه‌ای از البرز برای تاریخ به یادگار مانده اما هنوز امکان بازدید آن برای عمومی که می‌خواهند گذر تاریخ و زندگی این مرد را از مقابل چشم بگذرانند، فراهم نشده است.

مهراب رجبی، پژوهشگر و استاد دانشگاه می‌گوید: حفظ سرمایه‌های اجتماعی از ضرورت‌های هر جامعه محسوب می‌شود و می‌توان گفت یکی از راه‌های رسیدن به صنعت و تکنولوژی کشورهای پیشرفته، حفظ و تقویت همین سرمایه‌ها است.

او می‌افزاید: تکریم رجال و مشاهیر در زمان حیات و حفظ و گسترش آثارشان هنگام ممات از جمله اقدامات فرهنگی است که باعث تقویت سرمایه‌های اجتماعی و در نهایت پیشرفت جامعه می‌شود به قول یکی از بزرگان در خانه‌ای که بزرگان تکریم نشوند، کوچک‌ها بزرگ نمی‌شوند.

رجبی می‌گوید: تبدیل منزل دکتر مصدق به موزه هم از نظر فرهنگی-تاریخی و هم از منظر گردشگری دارای ارزش است زیرا علاوه بر آن‌که قلعه احمدآباد از منظر محل زندگی مصدق بودن دارای اهمیت محسوب می‌شود و از طرفی هم قدمت بنای آن دارای ارزش تاریخی و مربوط به دوره قاجار است.

او می‌افزاید: اگر منزل دکتر مصدق به محل رفت و آمد گردشگران بدل شود، وجه سیاسی نظر آباد البرز نیز تقویت خواهد شد زیرا کمتر کسی می‌داند که خاندان مهذب‌الدوله کاظمی، وزیر امور خارجه قاجار در این محل سکونت داشته‌اند و به ادعای برخی مورخان علت سکونت مصدق در احمدآباد نیز حضور این خاندان عالی‌رتبه سیاسی بوده است.

گره کور موزه مصدق

فریدون محمدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی البرز می‌گوید: منزل دکتر مصدق دارای وارث است برهمین اساس، تبدیل آن به موزه در قالب طرحی مشا‌رکتی امکان پذیر خواهد بود.

او می‌افزاید: باوجود اقداماتی که برای حفظ بنای منزل مصدق و خودروی آن انجام شده اما نوه وی با موزه شدن آن مخالف است و به همین دلیل تا کنون قلعه احمدآباد به موزه تبدیل نشده است.

میرهاشمی، گردشگری که به البرز آمده است، می‌گوید: حالا که به این استان آمده‌ام دوست داشتم سری به خانه دکتر مصدق بزنم تا با نگاهی به منزل ایشان در تاریخ قدم بگذارم.

خود تبعیدی بازماندگان تاریخ

اکنون که دوران ستم و تبعید پایان آمده و شرایط برای بازدید عموم و علاقه‌مندان به تاریخ از منزل دکتر مصدق فراهم است شاید مصادره تاریخ در چنته‌گاه املاک شخصی چندان منطقی به‌نظر نرسد.

بهتر است به جای پشت کردن به علاقه عموم و خود تبعیدی، املاک و ابنیه تاریخی را در معرض مشاهده قرار دهیم تا مردم نیز به قدر نگاه‌شان از تاریخ سهیم باشند.

گزارشی از دانیال خلج