وقتی کرونا، ریه‌های صنعت گردشگری را هدف می‌گیرد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، اواخر سال ۹۸ بود که مسافری از چین پا به ایران گذاشت، مهمانی ناخوانده که تمام مهمانی‌ها را به هم زد، مسافرت را قدغن و دورهمی‌ها را به بدترین مکان ممکن تبدیل کرد.

همه فکر می‌کردند که قرار است به زودی چمدانش را بندد و نه تنها از ایران که از جهان نیز برود، اما انگار نه تنها قصد رفتن ندارد که کم کم سایر خویشاوندانش را نیز دعوت می‌کند!

ویروس کرونا ضربه‌های سهمگینی به سلامت انسان‌ها و درآمدشان می‌زند، برخی از صنایع دیگر توان برخاستن ندارند و به کما رفته اند از جمله صنعت گردشگری.

گفته می‌شود صنعت گردشگری یکی از سه صنعت اول دنیاست که در مسیر رو به رشد خود برای اول شدن، کرونا راهش را سد کرد، ولی بی شک پس از کرونا بر سکوی اول اقتصاد جهانی می‌نشیند.

در حال حاضر گردشگری حدود ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۱۰ درصد از اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است.

با فعال بودن این صنعت درآمد حاصل از آن ابتدا بین مردمی که به توریست‌ها به هر نحوی خدمت رسانی می‌کنند واریز می‌شود مثلا بازاریان، رانندگان، رستوران دار و کافه داران، کسانی که در بحث آژانس‌های مسافربری فعالند، هتل داران، هنرمندان صنایع دستی و ... و بعد از آن دولت به طرق مختلف همچون گرفتن مالیات و ... از این صنعت سود می‌برد.

ایران در ثبت جاذبه‌های گردشگری یونسکو حتی از آمریکا نیز بالاتر است به طوری که از این نظر جزء ۱۰ کشور اول دنیا قرار گرفته است، ولی در درآمد زایی متاسفانه رده‌های آخر را به خود اختصاص داده و نتوانسته از منابع رایگان و خدادادی نهایت استفاده و جذب سرمایه را داشته باشد.

اما حال که کرونا نیز مزید بر علت شده تا این بخش زیر بار بی توجهی مسئولان کشوری له شود و به شکل بیماری در حال احتضار درآید چه بر سر فعالان و خدمت رسانانش آمده؟

 

با ورود کرونا تمام تبلیغ‌ها به این سو رفت که سفر‌ها را باید تعطیل کرد و همین تعطیلات سبب شد گردش مالی مجموعه بزرگی صفر شود. موضوعی که نائب رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری یزد به آن اشاره می‌کند و می‌افزاید: صفر شدن گردش مالی در یک صنعت یعنی مرگ آن، این در حالی است که سایر صنایع که نیرو‌های فعال بسیاری دارند و چه بسا این نیرو‌ها بومی هم نیستند همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و محدودیت خاصی ندارند.

به گفته سید داوود دهقانی، در حال حاضر اکثر هتل‌ها درحال ورشکستگی هستند و نیرو‌هایی که چندین سال برای آموزششان زحمت کشیدند تعدیل شده یا خودشان رفته اند. بیش از ۸۰ درصد آژانس‌ها در حال تعلیقند یا بسته شدند، بیش از ۹۰ درصد راهنمایان گردشگری یا بیکار شده یا به شغل‌های دیگر روی آورده اند واین آسیب بزرگی است برای این صنعت چرا که رفتن این افراد احتمال بازگشتشان را بسیار اندک می‌کند و این یعنی بزودی با چالش کمبود نیروی متخصص مواجه خواهیم شد.

این فعال و مشاور صنعت گردشگری می‌گوید متاسفانه مسئولان آسان‌ترین راه یعنی حذف صورت مساله را انتخاب کردند و راهکاری ارائه نشد، در نتیجه حذف صورت مساله و ممنوعیت سفر مشکلات اقتصادی و به تبع آن مشکلات اجتماعی را در پی داشت.

او می‌افزاید: در بسیاری از کشور‌ها سفر کردن به صفر نرسید و مثل سایر صنایع سفر‌ها با رعایت اصول بهداشتی ادامه داشت که باید در کشور ما نیز مردم به سفر با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی تشویق می‌شدند.

نایب رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری یزد گلایه هایش را متوجه دولت می‌کند و ادامه می‌دهد راهنمایان گردشگری در دروان کرونا متاسفانه از سوی دولت حمایت چندانی نشدند و حتی بیمه هم نبودند تا بتوانند از مزایای بیمه بیکاری بهرمند شوند، اما با همت کانون راهنمایان ایران که یک انجمن صنفی است پیگیری‌های بسیاری صورت گرفت تا بالاخره مصوب شد راهنمایان گردشگری امسال بیمه شوند.

 

سری به بازار صنایع دستی زدم تا حال و روز کسبه را بهتر درک کنم. منتظری ترمه فروش جوانی بود که دل پری از کسادی بازار داشت، او گفت: مردم صنایع دستی شهر خود را خریداری نمی‌کنند و باید مسافر بیاید و ترددی از سایر استان‌ها صورت بگیرد تا به بازار جانی دوباره دمیده شود.

دولت در دورانی که کرونا وضع بازار را به هم ریخت هیچ حمایتی از ما نکرده، الان وام دارم و حداقل حمایت دولت می‌توانست این باشد که مثلا پس دادن وام را ۶ ماه عقب بیاندازد، اما متاسفانه نه تنها عقب ننداخته بلکه برگه احضاریه نیز فرستاده و استرس شب و روزمان را سیاه کرده است.

مغازه‌ای را که قبل از کرونا ۸۰۰ هزار تومان اجاره کردم الان اجاره اش به ۲ و ۸۰۰ رسیده.

بدهی‌های جبران ناپذیر دیگر بر روی هم تلمبار شده و راه نجاتی برایم نمانده است فقط بازگشت مسافر می‌تواند ما را از باتلاق بدهی رهایی دهد.

کمی آن طرف‌تر بانوی هنرمندی در کارگاه سفال فروشی نشسته بود، کنارش رفتم و از حال و روز فروشش پرسیدم.

او گفت: پیش از این ما به برخی کشور‌ها سفال صادر می‌کردیم با آمدن کرونا صادرات اندک و نوپای ما به صفر رسید در بازار داخلی نیز به دلیل صفر شدن مسافرت‌ها فروشی نداریم، مردم خود شهر نیز خریدار هنر ما نیستند.

در فضای مجازی هم به دلیل اینکه تولیدی صورت نمیگیرد تا تنوع محصول داشته باشیم فروشمان بسیار ناچیز و اندک است چرا که تولید نیاز به هزینه‌های اولیه و خرید مواد، پرداخت هزینه به هنرمندان را دارد با این همه هزینه تولید محصول برای این فروش ناچیز نیز به صرفه نیست.

 

همه ما می‌دانیم که گردشگری و صنایع دستی همچون زنجیر به هم پیوسته هستند، اما بحران کرونا چه بر سر فعالان این صنعت آورد؟

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد گفت: کرونا قطعا اثرات مخرب و جبران ناپذیر بسیاری را بر این حوزه گذاشته و نیامدن گردشگر کسادی و نابودی هنر را در پی خواهد داشت.

محمدرضا دهقان می‌افزاید بسیاری از هنرمندان به دلیل بیمه نبودن حتی نتواستند از بیمه بیکاری نیز بهره ببرند.

او در خصوص علت بیمه نشدن صنعتگران این حوزه تصریح کرد: تعداد اندکی از هنرمندان بیمه هستند، اما از سال ۹۳ بیمه هنرمندان صنایع دستی از سمت دولت قطع شد و با وجود اینکه بیمه مصوبه مجلس است، اما به دلیل عدم تامین بودجه دولتی برای این بخش دیگر هیچ هنرمندی بیمه نشد.

این مسئول در خصوص حمایت دولت از هنرمندان تصریح کرد: به بهانه کرونا کارگاه‌ها تعطیل شدند حتی کارگاه‌های تک نفره نیز منع فعالیت شامل حالشان شد و وقتی با در بسته کار می‌کردند از سوی اصناف و اماکن تذکر می‌گرفتند.

کارگاه که تعطیل شود هنر تولید نمی‌شود و هنرمند می‌ماند با اجاره‌ای که باید پرداخت کند، وامی که پس بدهد و هزار و یک مشکل دیگر.

کسانی بودند که کارگاه هایشان را به منزل منتقل کردند، اما باز هم به دلیل تعطیلی‌های گسترده، عدم برگزاری نمایشگاه‌ها و نبود گردشگر با انبوهی از تولیدات فعالیتشان کساد شده است.

 حال در این خفته بازار، دولت اندک تسهیلاتی به برخی هنرمندان به شرط بازپرداخت ارائه کرد، اما بازپرداخت دردی را دوا نکرد هیچ بلکه خود دردسری شد عظیم.

 اسم این اقدامات را هر چیزی می‌توان گذاشت جز حمایت؟!

 

زارع مدیر یک هتل سنتی است که تا پیش از کرونا در مجموعه اقامتیش به ندرت اتاق خالی در هتلش پیدا می‌شد. گردشگران خارجی و داخلی همیشه جذب سنتی بودن فضای هتل می‌شدند، اما حالا بعد از گذشت یک سال و نیم از شیوع کرونا شرایط به کلی فرق کرده است. زمانی که وارد این هتل سنتی شدم همه جا سوت و کور بود!

این مدیر جوان در خصوص تاثیر کرونا بر مجموعه فعالیت‌ها و خدماتشان گفت: تا این لحظه هیچ حمایت مالی از هیچ ارگان و بانکی دریافت نکردیم ومتکی به سرمایه شخصی بودیم.

حتی در زمانی که انجمن هتلداران تفاهم نامه‌ای با ادارات آب، گاز، برق و بیمه هم منعقد کرد که در ایام کرونایی به هیچ وجه انشعابات هتل‌ها قطع نشود آن‌ها با اعلامیه‌های تند و تیز اعلام قطع انشعاب کردند و بعضا برق هتل‌ها را به دلیل معوق شدن پرداخت برق مصرفی قطع کردند.

زارع به مشکل دیگری هم اشاره می‌کند: کارکنان هتل در ایام قرمز کرونایی علیرغم تعطیل بودن حقوقشان را کامل گرفتند، اما با به تعویق افتادن حق بیمه کارکنان حالا مجبوریم جریمه دیرکرد پرداخت حق بیمه را هم بپردازیم. 

 

در مورد گردشگری حرف و تبلیغ زیاد است، اما به طور کلی عزم راسخی برای حمایت از توسعه گردشگری به اندازه صنایع دیگر وجود نداشته و ندارد.

رئیس جامعه هتل داران یزد می‌گوید: یکی از اتفاقات این حوزه این است که بخش خصوصی روی پای خود ایستاده و به جا‌های خوبی رسیده، اما با شروع کرونا ضربه شدیدی وارد شد و متاسفانه حمایت لازم و حداقلی نیز از سوی دولت به عمل نیامد.

سید امیر ناصر طباطبایی ادامه می‌دهد: یکسری شعار و بحث بسته‌های حمایتی تبلیغ شد، اما خود دولت وعده‌ها و شعارهایش را اجرایی نکرد و حتی به اندازه ۱۰ درصد نیز جبران خسارتی صورت نگرفت.

حمایت فقط به حرف نیست به عمل است و باید حاکمیت در همه جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی امنیتی مدل گردشگری و نحوه عملکرد را مورد حمایت قرار دهد.

البت گردشگری در بخش خصوصی مسیر خود را می‌رود، اما برخورد‌های گاه سیاسی-جناحی و بعضا انتظامی نالازمی در این مسیر دست انداز‌هایی ایجاد می‌کند.

 

کرونا نگاهمان را به این صنعت تغییر داد تا حواسمان باشد همیشه مسیر رو به رشد، کم بحران و کم تنش نیست و یاد بگیریم برای روز‌های بحرانی آمادگی لازم را داشته باشیم. این را طباطبایی، خزانه دار جامعه هتل داران کشور می‌گوید و ادامه می‌دهد: بخش خصوصی همچنان که این صنعت را رشد داد و بالنده کرد باید به فکر صندوق حمایتی نیز باشد تا در مواقع بحران‌ها بتواند به داد خودش برسد و متحمل ضربات سنگین و شدید نشود.

این فعال صنعت گردشگری می‌گوید: صنعت گردشگری در کشور در همه بخش‌ها حدودا بیش از ۱ و نیم میلیارد دلار ضرر کرده است و برای جبران این ضرر باید قدم‌هایی برداشته شود. 

او البته ایده‌ای هم دارد: بهترین کار این است که از شعار "سفر و اقامت در اماکن رسمی باعث شیوع کرونا می‌شود" دست برداریم و بدانیم واقعیت این نیست، زیرا این بخش‌ها کمترین تعداد درگیری با کرونا را دارند.

باید سفر و مقصد ایمن را تعریف کرده و اجازه دهیم سفر‌های داخلی طبق شیوه نامه‌های وزارت بهداشت انجام شود.

 

این مسئول در پاسخ به این سئوال که در نبود هتل بیمارستان در یزد آیا می‌توان از ظرفیت هتل‌ها برای پذیرش همراهان بیمار استفاده کرد و گردشگری سلامت را رونق داد؟ گفت: بحث گردشگری سلامت یک چالش است و آنچه در یزد هست گردشگری سلامت نیست.

عده‌ای از هموطنان به دلیل نبود تجهیزات، امکانات و پزشک متبحر در شهر‌ها و استان‌های خود برای نجات خود و فرار از بیماری به یزد می‌آیند. 

استفاده از پارک ها، خیابان‌ها و یا خانه‌هایی که نظافت و شیوه نامه‌های بهداشتی در آن‌ها رعایت نمی‌شود نشان از فقر و عدم توان مالی آنهاست وگرنه در نزدیک بیمارستان‌ها هتل‌های خوب و مهمانسرا‌ها با قیمت مناسب وجود دارد و نیاز اقامتی همراهان بیمار را برطرف می‌کند.

 

کرونا طوفانی است که تمام زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده حتی بحث درمان را.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد می‌گوید: با توجه به اعتماد مردم کشور به تیم درمان استان یزد، منصف بودن پزشکان، تجهیزات و امکانات بالا و داشتن سرانه بالاتر نسبت به متوسط کشوری، فعال بودن بیمارستان‌های مدرن در بخش دولتی، خصوصی و خیری مردم برای درمان به این استان سفر می‌کنند.

 دکتر نوری شادکام می‌افزاید آمار قبل از شیوع کرونا نشان دهنده مراجعات ۴۰ درصدی از سایر استان‌ها به یزد برای گرفتن خدمات در بخش سرپایی و بستری است یعنی چیزی حدود ۴ میلیون مراجعه کننده و اگر به طور میانگین هر بیمار یک همراه داشته باشد یعنی ۸ میلیون مراجعه کننده از سایر استان‌ها میهمان استان یزد بودند، اما در حال حاضر این آمار به ۲۰ درصد کاهش یافته است.

او ادامه می‌دهد: بیشتر مراجعات از استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، بخش‌هایی از خراسان جنوبی و... است و با توجه به آمار پیش از کرونا چیزی حدود ۱۶۰۰ نفر از خارج کشور نیز مراجعه کرده اند.

با ورود کرونا آمار‌ها به شدت کاهش یافت و در موج اول و سوم فقط بیماران غیرکرونایی پذیرش داشتیم، اما در موج پنجم به دلیل حجم بالای بیماران در سایر استان‌ها مجبور به پذیرش بیماران کرونایی از سایر استان‌ها شدیم.

در حال حاضر بیماران خارج کشور بسیار محدود شده و تعدادی بیمار کرونایی از سایر استان‌ها نیز در بیمارستان‌های یزد بستری هستند.

 

صنعت گردشگری حدود ۱۳ هزار نفر را مشغول به کار کرده بود که با ممنوعیت سفر بیش از این تعدادی که در آمار‌ها آمده فعالیت خود را از دست دادند و این ضربه سهمگین یا به زودی جبران نمی‌شود و یا به طور کلی قابل جبران نیست.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یزد با اشاره به این موضوع می‌گوید: گردشگری قابل احصاء در استان یزد ۱ درصد از تولید ناخالص استان را به خود اختصاص داده، اما این آمار مربوط به اماکنی است که به صورت مستقیم زیر نظر این اداره کل هستند و درآمد در بخش‌های دیگر همچون حمل و نقل، خطوط هوایی، ریلی، تاکسی ها، بخشی از بازار و صرافی ها، کافی شاپ‌ها و ... قابل احصا نیست.

سید مصطفی فاطمی می‌افزاید با شرایط موجود و در صورت ادامه بی توجهی مسئولان کشوری به بخش گردشگری به زودی این بخش نابود خواهد شد.

او با اشاره به بخش صنایع دستی تصریح کرد: هرآنچه که برای گردشگری اتفاق افتاد برای صنایع دستی نیزاتفاق افتاد، حدود ۳ هزار و ۵۰۰ نفر هنرمند صنایع دستی کارت دار داریم و به همین تعداد تقریبا کسانی که کارگر هستند، اما وقتی گردشگر نباشد هنر هنرمندان فروش نمی‌رود و کارگاه‌ها تعطیل می‌شوند.

این مسئول ادامه می‌دهد: در مدتی که کشور درگیر کرونا شد در استان هیچ مورد ابتلا به کرونا در مجموعه‌های اقامتی و مجموعه‌های زیر نظرمان گزارش نشد که توجه به این موضوع بسیار مورد تاکید است. از همین رو بخش خصوصی در تلاش است فعالیت‌های خود را با استاندارد‌های جهانی منطبق کند و به گونه‌ای اعتماد بخشی برای خود داشته باشد.

 

برغم جایگاه صنعت گردشگری در تامین درامد پایدار برای کشور در حال حاضر با توجه به شیوع کرونا یکی از نگرانی‌های جدی عقب افتادن ایران از اقتصاد گردشگری است و با توجه به رقابت‌های منطقه‌ای احتمال غصب جایگاه ایران در منطقه از سوی سایر کشور‌ها وجود دارد.

در چنین حالی، اولین اقدام برای نجات این صنعت، واکسیناسیون مردم و اطمینان بخشی آنان است تا بتوانند با خیال آسوده در سایه رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی سفر کرده تا مراکز گردشگری به کار بیافتند.

 در این اقتصاد که درآمد‌ها ابتدا به جیب مردم رفته سپس به دولت می‌رسد (دقیقا برعکس درآمد نفتی) با کمی همت و تلاش و اعمال محدودیت‌ها و نه ممنوعیت سفر‌ها می‌توان به این صنعت رو به مرگ جانی دوباره بخشید و وضعیت مردم را بهبود داد.

قطعا نگاه به استاندارد‌های جهانی و اجرای آن در کشور می‌تواند راهکار موثری برای برون رفت از تنگنای کرونا در مسیر رونق صنعت گردشگری باشد.