هما، یکی از بزرگترین پرندگان ایران

هما چه نوع پرنده‌ ای است؟

هما یک نوع لاشخور اسـت کـه فقط استخوان می خورد و یکی از بزرگ‌ترین جثه‌ها را در بین پرندگان ایران دارد.

بخاطر تغذیه خاص این پرنده بـه آن «استخوان‌خوار» هم لقب می دهند.

نام علمی هما Gypaetus Barbatus و نام انگلیسی آن Bearded vulture «کرکس ریشو» اسـت. هما کـه در حال حاضر جزو پرنده‌هاي حمایت شده ایران اسـت، اغلب در ارتفاعات مناطق کوهستانی در حال پرواز اسـت.

غذای اصلی هما استخوان است

۸۰ در صد از رژیم غذایی این پرنده را استخوان و مغز استخوان تشکیل داده اسـت، اسید موجود در معده آن pH حدود یک دارد بهمین خاطر مواد فشرده‌اي همانند استخوان در کمتر از ۲۴ ساعت بطور کامل در معده هضم می شوند، این لاشخور استخوان‌ خور برخلاف دیگر کرکس‌ها بلافاصله بر سر پيکر حیوانات ظاهر نمیشود و بـه خوردن گوشت و لاشه آن ها هم علاقه‌اي ندارد.

هما صبر میکند تا بقیه کرکس‌ها و حیوانات لاشه‌خوار از لاشه دور شوند، سپس با کمک منقار خود، تکه‌اي از استخوان را جدا می کند، بـه همراه استخوان بـه آسمان پرواز میکند ودر بالای یک صخره توقف کرده، استخوان را روی سنگ رها میکند تا استخوان شکسته و بـه قطعات کوچک‌تر خرد شود. سپس استخوان ‌ها را درسته می‌بلعد، هما از لاک‌پشت و مارمولک‌هاي کوچک هم تغذیه میکند.

 همای وحشی به پرهایش خاک سرخ می‌مالد تا ترسناک‌تر به نظر برسد.

کرکس ریش‌دار در رنگ‌هاي مختلف در جهان وجوددارد. از سفید خالص گرفته تا نارنجی مایل بـه قرمز. خاک‌هاي حاوی اکسید آهن روی این پرنده باعث می شود تا ظاهری هولناک و وحشتناک بخود بگیرد. هما با چنگال خود خاک را بر می‌دارد و بـه مدت یک ساعت آنرا روی پر و بالش می‌مالد تا مطمئن شود کـه بـه رنگ نارنجی آتشین تبدیل شده اسـت.

البته این پرنده بـه دیگر مواد قرمز هم علاقه دارد؛ مثل برگ‌ها و چوب‌هاي قرمز. باید بدانید کـه حتی همای محبوس ودر قفس همچنین کاری را انجام میدهد و بهمین خاطر گفته می شود کـه این یک رفتار غریزی اسـت نه اکتسابی.

رنگ نارنجی پرهای هما نماد جایگاه و سن آن است.

مالیدن خاک نارنجی بـه پرها با هدف استتار صورت نمی گیرد. بلکه دانشمندان متوجه شده‌اند کـه اندازه و سن پرنده در شدت این رنگ موثر اسـت. فرض بر این اسـت کـه رنگ نارنجی نوعی سمبل جایگاه و سن در بین کرکس‌هاي ریشو بشمار میرود.

بـه زبان دیگر، یکی از عادات هما در هنگام تمیز و مرتب کردن پرهای سینه‌اش استفاده از ترکیبات آهن ‌دار موجود در سنگ‌‌هاي مناطق کوهستانی اسـت.

اکسید آهن موجود دراین‌ گونه سنگ‌‌ها باعث می شود تا پرهای سطح شکمی پرندگان بالغ موجود در طبیعت بـه نارنجی پر رنگ تمایل داشته باشد. این در حالیست کـه پرهای سطح شکمی پرندگان بالغی کـه در اسارت بزرگ می‌‌شوند بسیار روشن‌تر از هم نوعان آزاد خود اسـت.

جالب اسـت بدانید کـه حمام گل کردن هما کاملا مخفیانه و دور از دید دیگر جانواران اسـت و این اطلاعات هم از طریق رصد کردن و زیرنظر گرفتن هماهای اسیر شده بدست آمده اسـت.

هما با مالیدن خاک بـه پر و بال خود علاوه بر از بین بردن حشرات ذره‌ بینی موجود در بین پرهایش، باعث استحکام و حفاظت بیشتر از پرهای آسیب دیده‌‌اش هم می شود.

هما پرنده‌ ای تک‌ همسری است.

کرکس ریشو کـه در باور ایرانی‌ها نشان سعادت و خوشبختی اسـت، عموما تک همسر اسـت و فقط یکبار درسال جفت‌گیری میکند. گاهی، بخصوص در برخی نواحی کشور اسپانیا و فرانسه، کرکس‌هاي ریشوی مجرد بـه زوجی دیگر ملحق میشوند و نقش شوهر دوم مرغ ماده را ایفا میکنند. همای ماده همسر دوم را می‌پذیرد بـه این خاطر کـه شانس تخم‌گذاری وی را افزایش می دهد و بـه صورت دو جانبه مورد حمایت هردو شوهر خود قرار می گیرد.

باید بدانید کـه همای ماده اصولا بیشتر از سه تخم نمی تواند بگذارد و همه ی تلاش خودرا میکند تا هر سه تخم بـه جوجه تبدیل شوند. هردو جنس نر و ماده در امر تغذیه جوجه همکاری دارند. البته گفته می شود در لانه‌هایي کـه بیشتر از یک جوجه وجوددارد، جوجه کوچک‌تر توسط جوجه بزرگتر از بین می رود. جوجه باقیمانده هم عموما پس از ۱۰۷ تا ۱۱۷ روز توان پرواز کردن را پیدا می کند.

 هما یکی از بزرگترین کرکس‌ های دنیای قدیم است.

هما یک پرنده بزرگ جثه اسـت کـه ممکن اسـت قد آن بـه ۱٫۲ متر هم برسد. درازای بال‌هاي این پرنده بین ۲ تا ۳ متر اسـت و وزنی حدود ۴٫۵ تا ۷ کیلو گرم دارند. از نظر ریخت‌شناسی هما بـه دیگر لاشخورها شباهت چندانی ندارد. پرنده بالغ دارای بال‌‌هایي کم عرض، دراز و نسبتا نوک تیز اسـت کـه همانطور کـه گفتیم طول بال‌هاي باز آن بـه ۳ متر نیز می رسد.

دم هما بلند و لوزی شکل اسـت. سطح پشتی بال‌ها و دم بـه رنگ سیاه براق، سطح شکمی نارنجی مایل بـه زرد و سینه کاملا نارنجی رنگ اسـت. سر و گردن این لاشخور برخلاف دیگر کرکس‌ها از پر پوشیده شده و عریان نیست. دلیلش هم این اسـت کـه هما لاشه‌خوار نیست و از استخوان تغذیه میکند. هما گردنی نارنجی رنگ دارد دو رشته پر سیاه شکل دو رشته سبیل از دو سوی منقارش آویزان اسـت.