جنگل های بلوط خوزستان در چنگال آفات + فیلم

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان ؛ هزاران سال پیش ، جوانه‌های بلوط از سینه‌ی سترگ زاگرس سر بلند کردند و چرخه پیوسته حیات رویشگاهی غنی از بلوط بر دامان سبز زاگرس پراکند.

بلوط ، تن پوش زیبایی است  که ۹۰ درصد جنگل‌های زاگرس را همچون مخملی سبز در ۱۱ استان کشور پوشانده است.
عرصه جنگلی که ۴۰ درصد آب شیرین کشور و معیشت ۱/۵ میلیون زاگرس نشین به آن وابسته است.

در جنگل‌های زاگرس همه چیز مانند دانه‌های زنجیر بهم پیوسته است، دومینویی که اگر یک جزئش آسیب ببیند ، می‌تواند یک رویشگاه را بر لبه پرتگاه زوال بکشاند.

مانند حشراتی که شاید نادیده شان بگیریم ، ولی جزئی از زیست بوم جنگل هستند و هرکدام از این حشرات غذای جاندار دیگری را تامین می‌کند و به این صورت جمعیت حشرات به صورت خودخواسته کنترل می‌شود.

اما دخالت‌های نابخردانه انسان  ، همواره این تعادل را برهم زده است و ماجرا زمانی بحرانی می‌شود که جمعیت حشرات یک منطقه از محدوده‌ی طبیعی فراتر رفته و تبدیل به آفت می‌شوند.

آفاتی که بیش از دو دهه ، است که حیات گونه‌ی ارزشمند بلوط را به خطر انداخته است.

خوزستان با ۹۸۰ هزار هکتارعرصه‌های جنگلی سومین استان کشور از لحاظ پوشش گیاهی حوزه‌ی زاگرسی است و ۱۶۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط خوزستان، همزمان با سایر استان‌ها مورد هجوم آفات قرار گرفته است.

آموزش جوامع محلی، شاه کلید پایش به موقع آفات

قلاوند از فعالان محیط زیست منطقه الوار، گفت: آفات بلوط سال هاست مانند خوره به جان ۸۰ هزارهکتار از جنگل‌های بلوط منطقه عشایر نشین الوارافتاده است.

او درختان بلوط ۱۰۰۰ ساله را ذخیره گاهی بی تکرار نامید و گفت: اگر پایش آفاتی مثل (کرم چوب خوار ، پروانه جوانه خوار یا آفت زغالی)، به موقع صورت بگیرد، می‌توان از سرایت آن‌ها به بلوط‌های دیگر جلوگیری کرد.

قلاوند، آموزش عشایر منطقه را شاه کلیدِ پایش به موقع آفات دانست و گفت: در صورتی که جوامع محلی آموزش ببینند علاوه بر شناسایی آفات و گزارش به موقع ، می‌توانند به عنوان قرق بان فصلی درعملیات‌های مبارزه با آفات هم سهیم باشند.
این دوستدار محیط زیست که با همراهی عشایر منطقه موفق به کاشت ۱۲ هزار نهال بلوط شده است ، گفت: پایش عرصه‌های زاگرسی به دلیل صعب العبور بودن تنها با مشارکت عشایر منطقه ممکن است و تعداد قرق بان‌ها برای رصد منطقه اصلاً کافی نیست.

ضعف بلوط‌ها زمینه ساز هجوم آفات

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خوزستان گفت: وقتی جنگل‌های بلوط در اثر عوامل مختلف تضعیف شده باشند و توان خود را از دست داده باشند، آن هنگام است که مستعد هجوم آفات قرار می‌گیرند.

سید جمال موسویان مهممترین علت‌های تضعیف جنگل‌های بلوط را برشمرد:
_ کاهش بارش‌ها

_ تغییرات اقلیمی

_ ریزگرد‌ها

_ تغییر اراضی، تبدیل اراضی، شخم غیر مجاز اراضی

_ استفاده بی رویه از آب

_ احداث طرح‌های عمرانی بدون پیوست زیست محیطی مثل سد سازی‌ها و جاده سازی‌ها

_ کم شدن جمعیت شکارگر‌ها مثل دارکوب، شانه به سر و حیواناتی که به احیا جنگل کمک می‌کنند مثل سنجاب

- ورود بیش از حد دام به عرصه‌های مرتعی (جنگل‌های خوزستان مسیر تعلیف دام ۹ استان کشور درمسیر قشلاق عشایر است)

وی در ادامه گفت: چرای بیش از حد دام باعث از بین رفتن بذر‌های تازه روییده شده و پوشش گیاهی مرتعی شده و این عامل، مانع جذب آب حاصل از بارش درخاک شده و از پخش طبیعی آب در اراضی دشتی جلوگیری می‌کند.

وی نفوذ آب در خاک را محملی برای رشد بذر‌های نو و پرباری درختان بلوط دانست و گفت: بر هم خوردن هیدرولوژی طبیعی آب در منطقه باعث فعال شدن چشمه‌های گرد وغبارشده است.

موسویان با اشاره به تاثیرات نامطلوبی پدیده ریزگرد‌ها برجنگل‌های بلوط زاگرس گفت: درختان برای زنده ماندن  و طراوت نیاز به فتوسنتز دارند و هنگامی که ذرات ریزِ گرد وغبار (کو چک‌تر از ذرات رس) باعث بسته شدن روزنه‌های گیاه می‌شود ، برگ درخت قادر به جذب غذای مورد نیاز خود نیست و به تدریج گیاه ضعیف می‌شود.

روش‌های بیولوژیک کنترل آفات

رئیس اداره حفاظت و حمایت منابع طبیعی خوزستان با بیان این که حشرات جزئی از چرخه رویشگاه جنگلی است گفت: وقتی جمعیت حشرات از حالت تعادل خارج شود و به صورت طغیانی گیاه را تهدید کند، بحث مبارزه با آفات مطرح می‌شود.

پیام نتاج انصاری گفت: بر اساس پایش‌هایی که در جنگل‌های بلوط انجام می‌گیرد، نوع آفت و محدوده آن مشخص شده و عملیات مبارزه یا کنترلی برای آن تعریف می‌شود.

وی افزود: پروانه برگ خوار سفید بلوط ، پروانه جوانه خوار بلوط و ملخ‌های بومی از جمله آفاتی است که بلوط‌ها را تهدید می‌کند.

نتاج انصاری در ادامه گفت: آفات بر اساس دوره زیستی شان در طول سال در محدوده‌های مختلف و به صورت متغییر بروز می‌کنند بنابراین آفات محدوده به یک منطقه خاص نیست و نقاط بحرانی درگیر آفات در طول سال جابه جا می‌شود و امکان گسترش و سرایت نیز وجود دارد.

وی تاکید کرد: جنگل عرصه همگن و یکدست نیست و اختلاف ارتفاع و شیب هر نقطه باعث شده نتوان بابت آن نسخه زراعتی واحد پیچید.

وی با بیان اینکه در روش‌های کنترل آفات از روش‌های منطبق و سازگار با محیط جنگل بهره برده می‌شود گفت: در محیط جنگل از سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود و با کمترین دخالت در چرخه طبیعی و تمرکز بر کنترل آفت اقدامات صورت می‌گیرد.

وی تصریح کرد: عملیات کنترلی یا روش‌های بیولوژیک کنترل آفات ، صرفاً عملیات کمکی هستند و مانع خسارت بیشتر خواهند شد.

۱۵ تا ۲۰ درصد عرصه‌های جنگلی خوزستان در معرض هجوم آفات

رئیس اداره جنگل منابع طبیعی خوزستان با بیان این که حدود ۱۰ شهرستان خوزستان از نعمت جنگل‌های زاگرسی برخوردارند گفت: شهرستان دزفول با ۲۳۰ هزار هکتار دارای بیشترین عرصه جنگلی و امیدیه با ۴۰۰ هکتار کمترین پوشش جنگل‌های زاگرسی را داراست.

امین وثوقیان با بیان این که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد عرصه‌های جنگلی خوزستان در معرض آفات قرار گرفته اند گفت: برای اولین بار اقدام خوبی صورت گرفته و از محل اعتبارات هدفمندی یارانه‌ها برای جبران اثرات خشکسالی در استان خوزستان مبلغی معادل ۵۰ میلیارد تومان اعتبار جذب شده است.

وی با بیان این که طبق برنامه ریزی‌های انجام شده عملیات محلول پاشی در برخی نقاط آغاز شده است گفت: در حال حاضر عملیات محلول پاشی در نقاط بحرانی و مناطق اطراف و ضربه گیر آغاز شده است وهمزمان محلول‌های تقویتی هم برای باز توانی بلوط‌ها استفاده می‌شود.
وثوقیان خاطر نشان کرد: قطعا این میزان اعتبار پاسخگوی عرصه‌های درگیر با آفات نیست و عملیات‌های کنترلی باید به صورت مستمر و ادامه دار انجام شود تا شاهد اثر بخشی آن باشیم .

بیشتر بخوانید : رویش درختان سبز از دل خاکستر خائیز+فیلم

ریه های زاگرس را دریابیم

با توجه به این که تنها ۷ درصد از عرصه‌های کشور ایران ، جنگلی است حفظ حتی یک درخت هم اهمیت دارد.
علاوه بر محلول پاشی به عنوان روش مستقیم مبارزه با آفات، در ادامه به ارائه راهکار‌هایی برای توانمندی درختان بلوط در مقابل تنش‌های محیطی می‌پردازیم راهکار‌هایی که به صورت غیر مستقیم در کنترل آفات موثر است.

اقدامات غیر مستقیم حفاظتی و حمایتی برای توانمندی سازی بلوط‌ها در مقابل تنش‌های طبیعی و انسانی

_ آگاه سازی جنگل نشینان و جنگل کاری مشارکتیِ نزدیک به طبیعت توسط جوامع محلی (جنگل کاری و کشت گیاهان دارویی در راستای تامین معیشت جوامع محلی)

_ به کارگیری قُرق بان (جلوگیری از قطع درختان ایجاد کوره‌های زغال)

_ احداث سامانه‌های آبگیر باران برای تک درخت‌ها (ایجاد گودال هلالی شکل به طول ۲ مترو عمق ۵۰ سانتی متر برای به دام انداختن حداقل بارش‌ها)

_ عملیات‌های اصلاحی و بهداشتی (امحا سرشاخه‌های آلوده به آفت‌ها و مبارزه مکانیکی با آفت)

_ ایجاد سازه‌هایی در مسیر آبراهه‌ها برای تزریق بارش‌ها و رواناب‌ها در خاک

_ غنی سازی مصنوعی جنگل‌های بلوط برای زادآوری و تجدید حیات (ایجاد سنگ چین‌هایی در اطراف نهال‌های تازه روییده شده تا از گزند دام‌ها درامان بمانند)

_ اقدامات حفاظتی : قرق عرصه و جلوگیری از ورود دام

_ استفاده از تکنیک‌های به روز مثل سنجش از دور و رصد مستمر جنگل

نویسنده : زهرا کیانی