۱۶ آبان؛ بزرگداشت دکتر ثبوتی «اخترشناس و فیزیک‌دان»

«تماشای خورشید» عنوان برنامه‌ای است که هر سال با رویکرد بزرگداشت اهالی فرهنگ، اندیشمندان و پژوهشگران حوزه ادب، هنر و فرهنگ از سوی کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران برگزار می‌شود.

برپایی برنامه «تماشای خورشید» در یک سال اخیر به دلیل گسترش ویروس کرونا به تعویق افتاده است.

تاکنون سه برنامه با رویکرد «تماشای خورشید» از سوی کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران برای استاد محمدعلی موحد (۱۳۹۷)، استاد یدالله کابلی خوانساری (۱۳۹۸) و استاد مهدی محقق (۱۳۹۹) برگزار شده است.

 

دکتر یوسف ثبوتی در یکم شهریور ۱۳۱۱ در خانواده‌ای فرهنگی در شهر زنجان به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات دبستانی و دبیرستانی در زادگاهش در سال ۱۳۲۹ به طور همزمان در دو رشته کشاورزی و فیزیک دانشگاه تهران پذیرفته شد که به دلیل علاقه وافر به فیزیک، این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. دوران تحصیل دکتر ثبوتی در دانشگاه با توفان‌های سیاسی سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۳ همراه بود. 

وی پس از پایان تحصیلاتش به عنوان دبیر فیزیک به تبریز رفت و تا سال ۱۳۳۵ در آن شهر بود. او پاییز همان سال به تهران برگشت، در سازمان نقشه برداری تهران به گذراندن دوره نقشه برداری مشغول شد، و همزمان داوطلبانه به یاری دکتر کشی افشار، که مؤسسه ژئوفیزیک تهران را پایه گذاری می‌کرد شتافت. دکتر ثبوتی پس از چندی با معرفی وی به دانشگاه تورنتو کانادا رفت و در سال ۱۳۳۹ درجه کارشناسی ارشد فیزیک از آن دانشگاه دریافت کرد.

پس از تورنتو، دکتر ثبوتی به دانشگاه شیکاگو راه یافت و به تحصیل اختر فیزیک نزد استادان صاحب نامی همچون سوبرامانیان چاندراسکار و جوزف چمبرلن پرداخت. او در سال ۱۳۴۲ مدرک دکتری تخصصی خود را در این رشته دریافت کرد و برای تدریس با سمت استادیاری رهسپار دانشگاه نیوکاسل در انگلستان شد.

دکتر ثبوتی در سال ۱۳۴۳ به ایران بازگشت و با سمت دانشیاری در دانشگاه شیراز به کار مشغول شد. در آن سال‌ها دانشگاه شیراز در حال یک تحول بنیادی بود. می‌کوشید خود را به صورت دانشگاه‌های آمریکا، که موفق‌تر از دانشگاه‌های اروپایی ارزیابی می‌شدند، درآورد. نظام تحصیل نیمسالی، واحدی، استفاده از متون درسی به زبان انگلیسی، ارزیابی و ارتقای اعضای هیأت علمی بر پایه پژوهش، گسترش دوره‌های تحصیلات تکمیلی از اهدافش بود، که بعد‌ها توسط بقیه دانشگاه‌های کشور نیز اقتباس شدند. دکتر ثبوتی با تلاش خستگی ناپذیر خود در تحقق همه این اهداف نقش ستودنی دارد. 

پایه گذاری دوره‌های کارشناسی ارشد در شیراز از جمله خدمات استاد در دوران فعالیت او در دانشگاه شیراز است. دکتر ثبوتی در سال ۱۳۴۸ برای فرصت مطالعاتی به

دانشگاه پنسیلوانیا رفت و در آن دانشگاه به پژوهش و تدریس مشغول شد. وی پس از مدتی به ایران بازگشت.

سال ۱۳۵۱ طرح تأسیس رصدخانه‌ی ابوریحان بیرونی شیراز را پیشنهاد کرد. این رصدخانه که در سال ۱۳۵۶ افتتاح شد، تا به امروز تنها رصدخانه‌ی فعال ایران است. استاد در سال ۱۳۶۶ دوره دکتری فیزیک را در دانشگاه شیراز بنیان گذاشت و زمینه تحصیلات عالیه علاقه‌مندان فیزیک را در شیراز فراهم کرد. وی چند سال بعد به تأسیس دانشگاه تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان همت گماشت و پس از پیگیری‌های فراوان مقدمات شروع به کار آن را در سال ۱۳۷۰ فراهم کرد.

استاد هم چنین در تأسیس انجمن‌های فیزیک ایران، نجوم ایران، اخلاق در علم و فناوری ایران از پیشگامان است. از استاد ثبوتی تا به امروز (۱۳۸۹) چند کتاب و بیش از ۸۰ مقاله پژوهشی در مجلات علمی بین المللی منتشر شده است. 

بخشی از افتخارات و عناوین این پژوهشگر خستگی ناپذیر به این شرح است:

عضو آکادمی علوم جهان سوم، عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، مدیر نمونه، پژوهشگر نمونه، استاد نمونه (همه منتخب وزارت علوم تحقیقات و فناوری)، چهره ماندگار، دارنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مدال پژوهشی وزارت علوم (۱۳۵۷)، مدال ویژه آکادمی علوم جهان سوم (۲۰۰۰ میلادی). انجمن فیزیک ایران در شهریور ۱۳۸۱ هفتادمین سال موجودیت خود را همزمان با هفتادمین زادروز استاد ثبوتی در کنفرانس سالانه‌ی فیزیک ایران جشن گرفت. 

این برنامه به احترام این همراه خستگی ناپذیر سال‌های فیزیک ایران، کنفرانس ثبوتی نام گذاری و با حضور بیش از ۸۰۰ تن از استادان و دانشجویان فیزیک ایران با شکوه خاصی در دانشگاه زنجان برگزار شد.

تازه‌ترین برنامه استاد ثبوتی ترویج آگاهی در مورد تغییرات اقلیم و گرمایش زمین در مجامع دانشگاهی، علمی، مدیریتی و در بین عموم است. آخرین کتاب استاد در همین زمینه در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.