عدم جبران خسارت سهام داران صندوق پالایش یکم در بورس

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: در شرایطی که در اواخر سال ۱۳۹۸ با شیوع کرونا، پیش بینی می شد کسب و کار‌ها آسیب ببیند، اما مسئولان کشور یکی پس از دیگری مردم را به سرمایه گذاری در بازار سرمایه ترغیب می کردند و از طرف دیگر نیز هر روز بر سرمایه افراد فعال در این بازار افزوده می شد و ترکیب این موارد موج بی سابقه بورسی شدن ایرانیان را رقم زد.

بنا به دلایل مختلف در ۵ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۹ همراه شد با دوران خوشی مردم در بورس، اما طولی نکشید که مسیر این روند معکوس شد و تاکنون نیز نتوانسته شاخص جایگاه خود در مرداد ۱۳۹۹ را کسب کند. ابتدا گفته می شد که بازار در حال اصلاح است و این اصلاح هم امری عادی و ذات بورس است، اما آنچه اصلاح خوانده می شد، به سرازیری سقوط کشیده شد و شاخص بورس به سرعت پایین آمد و این بار به نزدیک یک میلیون رسید. پس از این روند موج اعتراض ها هم شکل گرفت و زیان دیده ها که بخش بزرگی از سهام داران تازه بودند، به هر شکل ممکن از مسئولان خواستار کمک و حمایت شدند و حتی بار‌ها هم سخن از قوانین و مصوبات حمایتی مطرح شد، اما به نظر می آید تمام یا دست کم بخش مهمی از این وعده‌های حمایت از سهامداران خرد حالا به فراموشی سپرده شده است. دولت دوازدهم رفت، اما ضرر‌ها برنگشت و حالا چشم امید این گروه از سهامداران به دولت سیزدهم و رئیس جمهوری است که حتی نخستین بازدید انتخاباتی خود را به سازمان بورس اختصاص داد.

در ۱۳ اردبیهشت ۱۴۰۰ بود که رئیس وقت سازمان بورس اعلام کرد: براساس مصوبه ستاد عالی هماهنگی سران قوا مقرر شد تا زیان محقق شده آن دسته از خریداران واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق قابل معامله پالایش یکم که سهام مذکور را از دولت خریداری کرده و تاکنون به فروش نرسانده‌اند، از طریق اعطای سهام جبران شود. وعده‌ای که بعد از تصویب سران قوا تاکنون به فراموشی سپرده شده و خبری از جبران خسارت خریداران پالایش یکم نشده است. با توجه به اینکه قرار بود صندوق دارا سوم متشکل از سهام سه بانک مهم (ملت، تجارت و صادرات) در اوایل آبان ماه عرضه شود؛ به نظر می رسد حمایت نکردن دولت از بازار سرمایه می-تواند به خروج نقدینگی بیشتر از بورس، تشدید جو بی اعتمادی به دولت و تبعات سیاسی و امنیتی دیگر منتهی شود.

قوانین بالادستی
- جبران خسارت سهام داران صندوق پالایش یکم با اهدای سهام
مصوبات مهم ستاد عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا با هدف حمایت از بازار سرمایه در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰
اجرا نشدن مصوبه حمایت دولت از سهامداران پالایش یکم که در ستاد عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در تاریخ ۱۳ اردیبهشت مصوب شد.

تاکیدات رهبر معظم انقلاب در خصوص سرمایه گذاری در کار‌های مولد، تعاونی‌ها و بورس
در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۹۹ رهبر معظم انقلاب دیداری با جمعی از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی داشتند که در این دیدار مقام معظم رهبری در بخشی از بیانات خود فرمودند؛ در مورد عموم مردم، توصیه‌ی من به مردم مکرّراً گفته شده. عرض من این است به مردم عزیزمان که از کالای ساخت داخل حتماً استفاده کنند و آن کسانی که میتوانند، در سرمایه‌گذاری‌های مولّد حتماً شرکت کنند، از جمله در همین تعاونی‌ها یا یک جا‌هایی در بورس.

چرایی و اهمیت موضوع
۱) بازگشت اعتماد مردم به دولت برای عرضه صندوق دارا سوم
۲) تامین مالی مناسب دولت از بورس و کنترل نقدینگی
۳) کمک به حفظ آرامش و ایجاد ثبات در بازار سرمایه

ارزش فراگیری و پرداخت سند
حضور ۵۰ میلیون سهامدار آماتور در بورس و ۱۴ میلیون معامله گر حرفه‌ای و نیمه حرفه ای در بورس اوراق بهادار و همچنین حدود سه میلیون خریدار واحد‌های سرمایه گذاری صندوق پالایش یکم در بورس اوراق بهادار نشان از دربرگیری زیاد موضوع دارد.

سابقه موضوع:
چند سالی است که دولت‌ها بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی یا همان خصوصی‌سازی سعی دارند که به روش‌های مختلف بنگاه‌های دولتی را به بخش خصوصی واگذار کند که در سال ۱۳۹۹ با توجه استقبال مردم از بازار سرمایه دولت سعی کرد که سهام شرکت‌های خود را در قالب اصل ۴۴ در بورس به مردم واگذار کند که یکی از انواع این واگذاری‌ها در بازار سرمایه صندوق‌های‌ای تی اف یا قابل معامله بودند که اکنون دو صندوق با نماد دارا یکم و صندوق پالایش یکم در بازار عرضه شدند.

صندوق پالایشی یکم به‌عنوان دومین صندوق قابل‌معامله دولتی (ETF)، از سهام شرکت‌های پالایش نفت تهران (شتران)، پالایش نفت تبریز (شبریز)، پالایش نفت اصفهان (شپنا) و پالایش نفت بندرعباس (شبندر) تشکیل شده است. پذیره‌نویسی این صندوق، از ۵ تا ۳۰ شهریور ۱۳۹۹ انجام شد و عموم مردم با استفاده از کدملی خود می‌توانستند نسبت به خرید یا پذیره‌نویسی اقدام کنند. در پذیره‌نویسی صندوق پالایشی یکم، هر شخص حقیقی می‌توانست با استفاده از کدملی خود تا سقف پنج میلیون تومان، واحد‌های این صندوق را خریداری کند و محدودیت سنی برای خریداران وجود نداشت.

اشخاصی که در اولین مرحله از پذیره‌نویسی واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق واسطه‌گری مالی یکم شرکت کرده بودند، قادر به خرید تنها سه میلیون تومان از واحد‌های این صندوق با تخفیف ۲۰ درصدی بودند. اشخاص برای شرکت در پذیره نویسی صندوق پالایشی یکم، نیازی به دریافت کد بورسی نداشتند، اما باید توجه داشت که برای انجام معاملات این صندوق، ثبت‌نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی ضروری است. پالایش یکم بعد از دارا یکم عرضه شد، اما در فضا و شرایط متفاوتی؛ در زمان عرضه دارا یکم بازار در حال رکورد‌زنی بود و شاخص کل بی‌وقفه می‌تازید، اما ورود پالایش یکم به بازار سرمایه با اصلاح شاخص همراه بود و همچنان این صندوق حدود ۴۰ درصد کمتر از ارزش روز عرضه در بازار داد وستد می شود.

نتیجه
۱) عدم حمایت بازارگردان این صندوق به علت نبود منابع به دلیل فشار فروش
۲) عدم واگذاری مدیریت صندوق به بخش خصوصی واقعی (اکنون به غیر از دارنده ممتاز یونیت که ۱۰۰درصد آن دولت است کسی دیگر حق رای در مجامع صندوق را نخواهد داشت و اگر زمان حق رای را برای صاحبان یونیت کاهش دهد و در صورت پذیرش حقوقی‌های بازار، می‌تواند جذابیتی برای آن‌ها به منظور حمایت از سهم ایجاد کند).

پژوهشگر: محمود نانکلی