موتابی که دیگر تاب ندارد/ پوسته پوسته شدن چرم همدان

به گزارش خبرگزاری صدا وسیمای مرکز همدان ، استان همدان همواره به لحاظ داشتن کیفیت بالای پوست و چرم و همچنین استادکاران ماهر از قطب‌های چرم کشور بوده است به طوری که نخستین کارخانه چرم سازی ایران نیز سال ۱۳۱۲ در همدان تاسیس شد.

اردشیر یگانگی به همراه یکی از دوستان خود به نام شهریار فروردین که آموزش‌های لازم را در رشته چرم سازی دیده بود ، این کارخانه را در محله منوچهری در زمینی به مساحت ۹ هزار و ۴۰۰ مترمربع راه اندازی کرد.

پس از تأسیس این کارخانه ، روند تولید چرم در کشور به روش صنعتی گسترش یافت به طوری که تا سال ۱۳۳۷ ، تعداد کارخانه‌های چرم ایران به ۲۲ مورد رسید.

استناد به سفرنامه‌ها مانند سفرنامه" حمداله مستوفی" و "ویلیام جکسون" زبان شناس آمریکایی سابقه شهرت چرم همدان را به دوره قاجار می‌رساند چنانچه وجود راسته دباغ‌خانه " موتاب خانه"در بازار سنتی همدان که به لحاظ ساختار معماری مربوط به دوره قبل از قاجار است بیانگر سابقه دیرین‌تر دباغی در همدان است.

اما این روز‌ها چرم همدان قصه‌ای پر غصه دارد ؛ به بازار موتاب خانه همدان می‌روم جایی که مغازه‌های چرم دوزی همدان قرار دارد.

در این راسته بازار انواع دست ساز‌های چرمی مانند کیف، کمربند، جاموبایلی و. در رنگ‌های مختلف آویزان شده است که نشان دهنده هنر و خلاقیت مردمان این شهر است.

همدان بوی چرم نمی‌دهد
"مجید محمدی "در مغازه اش مشغول ساختن کمربند است همان طور که چرم را برش می‌زند می‌گوید: "روزگاری بود که من در مغازه ام ۲۰ شاگرد داشتم، اما حالا تنها یک نفر برایم باقی مانده است. "

او با بیان اینکه" بازار چرم مانند گذشته دیگر رونق ندارد" اضافه می‌کند:" حمایتی از این صنعت نمی‌شود، کمبود مواد اولیه و گرانی آن چرم کاران را با مشکل مواجه کرده است ".

در گذشته‌های دور دباغ خانه‌های همدان در شیرسنگی و چال دباغ خانه بوده است که امروزه آثاری از آن وجود ندارد.

"حسن علیزاده "دیگر تولیدکننده چرم است، او از ۶ سالگی همراه پدرش مشغول به کار شده است و به قول خودش بزرگ شده صنعت چرم است.

او در حالی که چرم‌ها را نشانم می‌دهد می‌گوید:" این‌ها همگی از تهران و کرج آمده و همدان چرم با کیفیت دیگر ندارد که بتوان از آن محصولی بازار پسند تولید کرد. "

"حسن علیزاده" با اشاره به اینکه همدان متولی خاصی برای چرم ندارد اضافه می‌کند:" چرم همدان در حال نابودی است و کسی هم به فکر آن نیست. "

امروزه گرانی مواد اولیه، قدرت خرید پایین مردم برای تهیه صنایع دستی چرمی، بالا بودن هزینه تولید و سود کم و همچنین شیوع بیماری کرونا باعث شده است تا هنرمندان کمتر در این حوزه فعالیت داشته باشند و بازار آن از رونق بیافتد.

صادرات چرم همدان ضعف دارد
با وجودی که تولیدات چرم این استان تا سال‌ها به کشور‌های مختلفی مانند آلمان و ایتالیا صادر می‌شد، اما در چند سال اخیر صادرات با روند کاهشی مواجه بوده است.

استان همدان بیشتر مواد اولیه چرم مانند سالامبور را صادر می‌کند.

آمار‌ها نشان می‌دهد میزان صادرات از این استان در سال ۱۳۹۵، ۵۳۰ تن به ارزش یک میلیون و ۴۰۰ هزار دلار بوده است که این رقم در سال ۱۳۹۹ به ۷۷ هزار تن رسیده است.

"جواد اسدی" صادرکننده مصنوعات چرم همدانی می‌گوید:" در گمرک همدان زیرساخت برای صادرات وجود ندارد وتولیدکنندگان مجبور هستند برای صادرات محصولات خود از گمرک سنندج و یا قم استفاده کنند".

حال و روز چرم بد است
این حال روز بد چرم تنها برای همدان نیست، شهر‌های دیگر نیز بازارهایشان کساد است.

"سعید مقیمی" یکی از تولیدکنندگان چرم در شهر مشهد می‌گوید: " این صنعت با کمبود مواد اولیه روبرو است و تولید بسیار گران تمام می‌شود".

او در خصوص وضعیت تولید محصولات و صنایع چرمی در این روز‌ها می‌گوید: " در گذشته قیمت یک کیف چرمی برای ما ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان تمام می‌شد و ما آن را به قیمت ۱۰۰ هزار تومان می‌فروختیم، اما اکنون همان کار برای ما بالای ۲۰۰ هزار تومان تمام می‌شود و دیگر ما نمی‌توانیم به قیمت پایین این کار را به فروش برسانیم و از سوی دیگر مردم قدرت خریدشان پایین آمده است و توانایی خرید کالای مثل چرم را ندارند ".

"علی سماواتی "تولید کننده چرم تبریزی هم که ۷۰ سال در این صنعت کار می‌کند معتقد است مسئولان هیچ کمکی به این بخش نمی‌کنند و آن را به حال خود رها کرده اند.

این بی توجهی به صنعت چرم باعث شده است بزرگترین کارخانه تولید پوست نیز به جای آن که محصولاتش را در داخل کشور به فروش برساند و یا خود محصولات چرمی تولید کند به خام فروشی روی بیاورد وکشور‌های خارجی از این پوست‌های با کیفیت ایرانی محصولاتی مانند کیف، کفش و پوشاک تولید کنند و ارزش افزوده اش به جیب خودشان برود و تنها خستگی اش به تن دباغ ایرانی بماند.

گمرک همدان تخصص صادرات چرم دارد!
برای یافتن علت ضعف صادرات به سراغ مدیرکل گمرک استان رفتم.

"مرتضی نجفی مقدم" با تاکید بر اینکه گمرک همدان تخصصی است می‌گوید:" تمام زیرساخت‌های صادرات چرم در اینجا آماده است و هیچ مشکلی وجود ندارد".

حمایت‌ها باشد برای بعد از کرونا‌های صنایع دستی برگزار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان هم که متولی هنرصنعت چرم است برنامه‌های حمایتی خود را برای بعد از پایان یافتن کرونا گذاشته است.

" هاشم مظاهری " با بیان اینکه هم اکنون در حال تهیه برنامه استاندارد چرم استان هستیم می‌گوید:" با پایان یافتن کرونا نمایشگاه خواهیم نمود تا مردم و مشتریان با این محصولات آشنا شوند".

جواب معاون صنایع دستی استان قانع کننده نبود پس با اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی استان تماس گرفتم.

در این اتاق کمیسیون مربوط به صنعت چرم وجود نداشت و مسئولی که مرتبط با صادرات این محصول باشد نیافتم تنها قسمتی به نام صدور مجوز برای صادرات و انجمن صنایع دستی که چرم نیز جز آن بود تعریف شده بود.

در حال حاضر ۶ هزار تولید کننده چرم در هزار کارگاه بزرگ و کوچک استان همدان مشغول تولید هستند.

دست اندرکاران این صنعت در راسته "موتاب خانه" همدان که امروزه خوشه چرم همدان در آن واقع شده است به تولید کیف، کفش، کمربند و ابزار و یراق اسب میپردازند.

"محمدرضا بادامی" رئیس شرکت شهرک‌های صنعتی استان معتقد است تشکیل خوشه چرم یکی از راه‌های نجات این صنعت است.

او با بیان اینکه" با راه اندازی این خوشه اشتغال تا یک و نیم برابر افزایش می‌یابد" می‌گوید:" در این خوشه سعی شده است حمایت‌های لازم در زمینه تامین مواد اولیه، بازاریابی، برندسازی و همچنین صادرات صورت گیرد"؛ و راه اندازی مرکز رشد و خلاقیت هم می‌تواند به ترغیب جوانان به اشتغال در این صنعت کمک کند.

" وهب مختاران " مدیرکل فنی و حرفه‌ای استان همدان با بیان اینکه قرار است این مرکز میتواند ۱۰ هزار نفر را در زمینه چرم پوشش دهد می‌گوید:" در این مرکز آخرین آموزش‌های مرتبط با صنعت چرم به هنرآموزان داده می‌شود تا صنعت چرم استان از رخوت خارج شود".

قول معاون استاندار برای رونق تولید منسوجات چرمی
" ظاهر پورمجاهد" معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار همدان با بیان اینکه "واحد‌های راکد چرم‌سازی با نظر کارشناسان خبره استان دوباره فعال می‌شوند" می‌گوید:" از آنجا که رونق صنعت چرم می‌تواند به شکوفایی تولید کفش و پوشاک منجر شود پس برای رونق هرچه بیشتر و برای رفع مشکلات تمام تلاشمان را میکنیم. "

"جهانگیر مجیدی" دبیر انجمن چرم ایران هم میگوید ما می‌توانیم برنامه توسعه چرم و صنایع پشتیبانی آن را برای استان همدان بنویسیم".

کلام پایانی
صنعت چرم در کشور ما ظرفیت اشتغالزایی برای ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر و ارز آوری ۲ میلیارد دلاری را دارد، پس راه حل مناسب و کارآمدی است که بتوان با تکیه بر آن از صادرات نفتی و تک محصولی خارج شد.

به نظر می‌رسد زمان آن رسیده تا در سالی که به نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها نشان شده است، به جای نظاره گر بودن خاموش شدن چراغ‌های تولید و خروج فعالان و تولیدکنندگان صنعت چرم رونق دوباره را به تولید، فروش و البته صادرات این صنعت بازگردانیم و با تکمیل زنجیره تولید چرم کار را آغاز و تا صادرات تولیدات چرمی روند را ادامه دهیم.

تهیه و تنظیم: لیلا نادعلی فر