خشکسالی، کشاورزی را در منطقه مغرب عربی از بین برده است

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما به نقل از خبرگزاری فرانسه از سیدی سالم (تونس)، کم بارانی که اکنون چندین سال است در مغرب عربی ادامه دارد سد‌های کشور‌های این منطقه را تقریبا خشک و بی آب کرده است. درختان زیتون خشک شده اند. خلاصه آنکه تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین، از همین حالا پیامد‌های خود را در مغرب نشان داده است. به طوری که اکنون معیشت میلیون‌ها کشاورز در این حوزه جغرافیایی در شمال آفریقا تهدید می‌شود.
سطح آب سد سیدی سالم، که آب نزدیک به ۳ میلیون تونسی (از ۱۲ میلیون جمعیت) را تامین می‌کند، به سختی قابل مشاهده است: این مخزن ۱۵ متر کمتر از حداکثری است که در طول باران‌های سیل آسای پاییز ۲۰۱۸ به آن رسیده بود.
مهندس شریف قسمی در گفتگو با گزارشگر اعزامی خبرگزاری فرانسه به منطقه درباره اوضاع و شرایط حاکم بر کشورش از نظر آب و هوایی و کشاورزی می‌گوید: پس از ده سال تغییرات وحشتناک آب و هوا، به وضعیت بحرانی رسیده‌ایم. از سال ۲۰۱۸ تقریباً باران به معنای واقعی وجود نداشته است و ما هنوز از این آب استفاده می‌کنیم.
او گفت که در ماه اوت، زمانی که تونس با موجی از گرمای ۴۸ درجه سانتیگراد مواجه بود هر روز از مخزن آب این سد ۲۰۰۰۰۰ مترمکعب تبخیر می‌شد. بارندگی‌های اخیر نیز مناطق غربی کشور را در بر نگرفت که این سد بزرگ در آن قرار دارد. نتیجه آنکه در روز‌های اخیر آب این سد به پایین‌ترین حد تاریخی خود یعنی به حدود ۱۷ درصد از ظرفیتش رسیده است. در سراسر کشور، سد‌ها تنها حدود ۳۱ درصد از حداکثر ظرفیت شان آب دارند.
بر اساس گزارش موسسه منابع جهانی (WRI)، چهار کشور مغرب (الجزایر، مراکش، تونس، لیبی) در میان ۳۰ کشوری هستند که بیشترین کمبود آب در کره زمین را دارند.
دوره‌های خشکسالی طولانی‌تر و شدیدتر می‌شود، که بسیاری از کشاورزان را مانند علی فیلیلی، ۵۴ ساله، که ۲۲ هکتار زمین در نزدیکی قیروان، در نیمه‌خشک مرکزی تونس، دارد، نگران می‌کند.
او به دلیل بی آبی نمی‌تواند با زمین خود کاری انجام دهد. وی در همین باره می‌افزاید زمانی که با پدرم کار کشاورزی را شروع کردم، همیشه باران می‌بارید یا چاه حفر می‌کردیم و آب پیدا می‌کردیم. اما اکنون حدود ۱۰ سال، هر سال سطح آب چاه‌ها ۳-۴ متر کاهش می‌یابد.
فیلیلی با نشان دادن درختان زیتون خود تاکید می‌کند که در ده سال گذشته نیمی از هزار درخت خود را از دست داده است.
با نزدیک شدن به برداشت، بسیاری از درختان میوه‌های چروکیده به بار آورده اند و خشکسالی کشاورزانی مانند فیلیلی را مجبور کرده است تا کاشت گندم و جو زمستانه را به تاخیر بیاندازد. این اوضاع و شرایط واکنش زنجیره‌ای دارد. با این توضیح که کاهش برداشت به معنای مقروض شدن بیشتر کشاورزان و استخدام کمتر کارگران فصلی است.
در تونس، نرخ بیکاری در جمعیت فعال آن پس از شیوع بیماری همه گیر کووید-۱۹ به حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است. نتیجه آنکه بسیاری از تونسی‌ها مجبور به ترک کشور شده اند. این پدیده کشاورزان و دامداران را در سراسر منطقه تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آرون ولف، استاد جغرافیا در دانشگاه آمریکایی اورگان، با اشاره به رودخانه بزرگ لیبی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «سطوح آب در شمال آفریقا تحت تأثیر ترکیبی از بارندگی ناکافی و استفاده بیش از حد از آب‌های سطحی، در حال خشک شدن است.
در الجزایر، بارندگی‌های شدید اخیرا میزان پر شدن مخازن سد‌های آبی را به ۳۲.۶ درصد افزایش داده است، اما رقم این شاخص در مرکز کشور (۹ ٪) و در غرب (۱۸ ٪) است که بسیار کم است.
در مغرب، محمد سادیکی، وزیر کشاورزی، در اظهاراتی از کاهش ۸۴ درصدی بارندگی‌ها از ابتدای سال نسبت به سال ۲۰۲۰ خبر داد و گفت: در پایان اکتبر، میزان پر شدن سد‌ها به ۳۶ درصد رسیده است.
به باور ولف، پیامد‌های خشکسالی فراتر از کشاورزی است. خشکسالی و کم بارانی‌ها با توجه به اینکه طیف بزرگی از کشاورزان را از کار بیکار می‌کند می‌تواند نیروی محرکه بی ثباتی سیاسی در کشور‌های این منطقه باشد: مردم روستایی به شهر‌هایی مهاجرت می‌کنند که هیچ کمکی وجود ندارد، و تنش‌ها را تشدید می‌کند.
حمادی حبائب، رئیس بخش برنامه ریزی آبی در وزارت محیط زیست تونس در گفتگو با گزارشگر اعزامی خبرگزاری فرانسه توضیح می‌دهد که در سال ۲۰۵۰، در نتیجه بارندگی‌های کمتر و رشد جمعیت بیشتر، آب «بسیار کمتری» نسبت به حال حاضر در تونس وجود خواهد داشت. با این حال، او امیدوار است که با انتخاب انواع بذر اصلاح ژنتیک شده که سازگاری بیشتری با آب و هوای منطقه داشته باشد مقداری از مشکلات کاسته شود.
در قیروان، فیلیلی از این می‌ترسد که این راه حل‌ها خیلی دیر به دست آید. او به این فکر می‌کند که همه چیز را رها کند و «به پایتخت یا جای دیگر» مهاجرت کند. وی در توجیه این تصمیم خود می‌گوید وقتی در جایی که زندگی می‌کنیم آب و باران نیست برای چه باید در آن باقی بمانیم؟