گزارش مکتوب... الگوی کشت نجات بخش

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای چهارمحال و بختیاری، فریاد کشاورزانی که ثمره یک سال تلاششان برباد رفته است را شنیدم. سری به میدان میوه و تره بار شهرکرد زدم. آقای نمازی غرفه داری است که میگوید:هویج را ماه گذشته کیلویی ۳۰ هزار تومان، اما امروز ۶ هزارتومان فروختم.

محصولاتی که برخی ازآن‌ها در فصل تابستان در نوسان قیمت بازار سرگردان بودند.

یک روز پیاز و روز دیگر هویج صدر نشین قیمت‌ها بود، این آشفتگی بازار به قیمت صیفی جات ختم نمی‌شود.

محصول لوبیا و انگور کشاورزان چهارمحال وبختیاری هم روی دست آن‌ها مانده است.

آقای ترکی کشاورزی است که گلایه می‌کند محصول لوبیا سفیدی که دو سال است برداشت می‌کند، روی دستش مانده و کسی نمی‌گوید یک مَن اش به چند؟

خانواده قاسمی که صبح تا شب شان را در مزرعه سپری می‌کنند، از واسطه‌ای گلایه دارند که لوبیای کیلویی ۳۰ هزار تومان را از آن‌ها ۱۰ هزار تومان می‌خرد و این درد دل کشاورزان همچنان ادامه دارد.

نامیزانی کفه‌های ترازوی عرضه و تقاضا

آشفتگی بازار قیمت‌ها کشاورزان را آزرده کرده است، آشفتگی که به گفته بازاریان رابطه مستقیم با عرضه، تقاضا و صادرات دارد.

هر موقع تقاضا بالا باشد و عرضه کم محصول گران می‌شود و گاهی هم وقتی صادرات بیشتر شود، توجهی به تقاضای داخل نمی‌شود.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت می‌گوید: طبق آمار نامه کشاورزی سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن محصول زراعی درایران تولید می‌شود.

بگفته علیرضا مهاجر، کشت قراردادی اولویت کار این وزارتخانه قرار گرفته است، زیرا کشاورز نباید دغدغه فروش محصولات کشاورزی را داشته باشد.

او می‌گوید: بهره‌برداران قبل از کشت هر محصولی باید خریدار را بشناسند و در فصل کشت هم آن‌ها را پشتیبانی کنند.

اصلاح الگوی کشت حرکتی روبه جلو

برخی محصولات این روز‌ها دستخوش مشکلاتی شده اند که به گفته کارشناس جهاد کشاورزی فقط یک راه برای رفع آن وجود دارد، آن هم تغییر الگوی کشت.

آقای خسروی معتقد است: الگوی کشت را باید جدی بگیریم و در دستور کار قرار دهیم.

قصه غم انگیز"همه گیری نبود الگوی کشت"

کشت محصول بدون برنامه ریزی ثمره‌ای جز ضرر ندارد، زیانی که علاوه بر استان ما کشاورزان دیگر استان‌ها را هم درگیر کرده است.

سفری به یزد داشتم دومین صادر کننده خیار به روسیه، حالا، اما با پا پس کشیدن روسیه از خرید، حاصل دسترنج کشاورزان به حراج گذاشته شده است.

به گلخانه آقای احمدی رفتم که نگران فروش محصولاتش بود. او می‌گوید: دفعه اول بذر خیار کاشتم دو برابر سود کردم، اما الان همه محصولم در گلخانه مانده و حتی مشتری زیر قیمت بازار هم نیست نزدیک به سی تا چهل میلیون تومان ضرر کردم و هیچ کس هم پاسخگو نیست.

پیاز‌هایی که اشک کشاورزان را در آورد

کشاورزان کرمان هم محصولات پیازشان را در همان رویشگاه چال کردند.

محمد قربان زاده کشاورز پیر و زحمت کشی است که می‌گوید: هزینه برداشت خیلی زیاد بود و توجیه اقتصادی نداشت من هم محصول را برداشت نکردم.

برادران یوسفی هم که با پشتکار و تلاش زیاد محصول پیاز مزرعه خود را برداشت کرده اند، حالا در گوشه‌ای از میدان میوه و تره بار زیرآفتاب انباشت شان کرده بودند و نه خریداری داشتند و نه جایی برای نگهداری آن‌ها بود.

یک بام و دو هوا

شالیزار‌های برنج غرق در آب استان‌های کویری گواه دیگری از نبود الگوی کشت است.

محصولی که از سال ۹۷ به بعد کشت آن جز در استان‌های مازندران و گیلان ممنوع شد.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری می‌گوید: تمهیداتی که باید اندیشیده می‌شد که سطح زیر کشت برنج کم شود در هیچ استانی اجرا نشد.

محسن مهدوی می‌گوید: ترویج کشت محصولات کم‌آب و جلوگیری از کشت محصولاتی همچون برنج نقش موثری در مدیریت بحران آب در بخش کشاورزی دارد.

به گفته معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت، در استان اصفهان با وجود کم آبی امسال ۱۰۰ هزار هکتار زمین زیر کشت برنج رفته است، در حالی که هیچ کدام از کشاورزان حاضر به کشت کلزا این محصول کم آب نیستند.

علیرضا مهاجر اضافه کرد: به رغم این ممنوعیت ها، شالیزار‌ها رمق زمین‌های ۱۸ استان را گرفته اند.

وی اشاره‌ای هم به جنوب غرب کشور کرد و گفت: آمار رسمی ما نشان می‌دهد در استان خوزستان بین ۸۰ تا ۹۰ هزار هکتار زمین برنجکاری شده، در حالی که آب خوردن ندارند و سد‌های ما بی آب است.

این طور که تحقیق کردم قرار بود در مهر ۹۹ تغییر الگوی کشت اجرا شود، اما این طرح فقط در حد یک توصیه به کشاورزان پیش رفت.

معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری هم می‌گوید: کلزا از دیگر محصولاتی است که قابلیت جایگزینی با محصول پرآبی مثل گندم را دارد.

به گفته حسین صالحی، در صورتی که گیاه کلزا در برنامه کشت تناوبی، در کشت پاییزه گنجاده شود؛ هم زمین برای کشت دوباره گندم توان لازم را دارد و هم با مصرف آب کمتر، محصول بیشتری به بار می‌نشیند.

اما آقای خانجانی، کشاورزی که همه ساله سیب زمینی می‌کارد، می‌گوید: غیر کلزا چیزی نگفتند بکارید، کاشت کلزا هم درد سردارد، تجربه نداریم، مقرون به صرفه نیست، وسایل مورد نیاز کاشت را هم نداریم.

اصلاح الگوی کشت نسخه شفابخش

دستگاه‌های اجرایی همچنان منتظر ابلاغ طرح تغییر الگوی کشت هستند.

از سرپرست امور صنفی جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری پرسیدم شما چه اقدامی برای تغییر الگوی کشت انجام داده اید؟ گفت: ماهیچ طرح الگوی کشتی که در حال ابلاغ باشددریافت نکرده ایم.

آقای درخشان معترض بود که این طرح هنوز به جمع بندی مناسبی نرسیده و نمی‌توانیم زمان مشخصی را پیش بینی کنیم که این طرح ابلاغ خواهد شد.

او می‌گوید: اگر طرح تغییر الگوی کشت با ساختاری منسجم و چشم اندازی بلند مدت تنظیم و ابلاغ شود برای کشاورزی امروز ما نسخه شفا بخشی است.

فاجعه‌ای بنام دفن محصول

سالانه بیش از ۱۶ و نیم میلیون تُن محصول کشاورزی دور ریزمی شود که برای تولید آن بیش از ۱۴ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود و این معادل سه برابر آب آشامیدنی مصرفی کشور در یک سال است.

از سوی دیگر ارزش مالی این مقدار دور ریز‌ها بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان است که با کل بودجه عمرانی کشور در یک سال برابری می‌کند.

خشکسالی را دور بزنیم

اما کشاورزانی هم بودند که مثل همیشه پیش قدم هستندو با تغییر الگوی کشت

رونقی به باغات و مزارع خود دادند. باغدارانی که بادام مامایی را جایگزین هلو این میوه آب بر کردند تا هم خشکسالی را دور بزنند هم در صادرات حرفی برای گفتن داشته باشند.

آقای حسن زاده باغدار سامانی می‌گوید: الان بادام مامایی کاشتیم که سود بیشتری دارد همیشه مثل پول نقد است و می‌توانیم آن را نگهداری کنیم و هر موقع خواستیم بفروشیم.

فرماندار شهرستان سامان هم گفت: با تغییر نهال هلو به بادام علاوه بر افزایش صرفه‌ی اقتصادی برای کشاورزان و مصرف کمتر آب کشاورزی، صادرات بادام از این شهرستان به کشور‌های خارجی هم اکنون حرف اول را می‌زند.

کمال اکبریان می‌گوید: این مُشتی از خروار است که هم صرفه جویی در مصرف آب و هم ارز آوری برای کشور دارد.

مهره‌های تکمیلی طرح اصلاح الگوی کشت

آقای کرباسیان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم می‌گوید: الگوی کشت بدون ابزار امکان پذیر نیست مهره‌های دیگری باید درکنارش چیده شود.

ابزاری از جمله اقتصاد، تشویق، اختصاص یارانه، تبادل و تعامل با کشور‌های همسایه که این ابزار‌ها را باید درقالب یک بسته‌ی ده ساله پیش بینی کنیم و همه دستگاه‌ها موظف به اجرا شوند.

رئیس جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری هم معتقد است: توجه ویژه به شرایط اقلیمی مناطق، افزایش بهره وری آب، بهره برداری متناسب از اراضی بر اساس ظرفیت تولید هر منطقه، تولید محصولات اساسی استراتژیک بر اساس نیاز کشور، تدوین قوانین و مقررات مرتبط با الگوی کشت، ترغیب و تشویق کشاورز به اجرای سیاست‌های وزارت جهادکشاورزی در راستای تولید و متعادل سازی بازار عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی در فصول مختلف سال از موارد ضروری و مورد نیاز در تنظیم الگوی کشت هر منطقه است.

عطاء الله ابراهیمی گفت: تمامی این اقدامات باید در وزارتخانه و سپس در استان‌ها و شهرستان‌ها برنامه ریزی، تدوین و به کشاورزان ابلاغ و آموزش داده شود.

خالی شدن سفره‌های زیر زمینی سفره‌ی کشاورزان را خالی نکند؟

بدون تردید نقش دولت در جلوگیری از نوسانات قیمت تمام شده محصولات کشاورزی و کاهش دغدغه کشاورزان در زمان فروش محصول تأثیرگذار است که آن هم با اجرایی شدن هر چه سریع تر الگوی کشت محقق خواهد شد.

از طرفی یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان، معضل خشکسالی است، با توجه به کاهش ۵۰ درصدی آب‌های زیر زمینی، خشک شدن اغلب قنات ها و هدر رفت سرمایه کشاورزان با بکارگیری الگوی کشت نادرست، آیا تا ۱۰ سال آینده (اگر وقفه‌ای پیش نیاید و دستگاه‌ها با برنامه‌ها هماهنگ شوند تا طرح الگوی کشت ابلاغ شود) از کشاورزی این پایه اقتصادی چیزی باقی خواهد ماند؟

گزارش از عصمت همتی