همه دشمنان میوه بهشتی یزد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، پاییز هزار رنگ که فرامی رسد و برگ‌های زرد درختان زیر پای رهگذران خودنمایی می‌کند، ویترین مغازه‌ها سرشار از میوه‌ای می‌شود که در درون خود صد دانه یاقوت را به صورت منظم و دسته به دسته قرار داده است.

انار، میوه‌ای بهشتی که رنگ و طعم و از همه مهمتر، خواص درمانی معجزه‌گرش باعث شده مشتریان ثابت و پروپاقرصی داشته باشد.

نوای «الله، الله» در آبان ماه از باغ‌های انار استان به ویژه تفت به گوش می‌رسد، ندایی که فرد بالای درخت پس از چیدن انار سر می‌دهد تا فرد پایین درخت، این محصول خوشرنگ را گرفته و سالم در سبد قرار دهد.

انار از جمله محصولات باغی است که با خاک شور و اقلیم بیابانی استان یزد سازگاری زیادی دارد و هر ساله به طور متوسط ۱۰۰ هزار تن محصول از این استان برداشت می‌شود که برخی از ارقام آن از کیفیت خوبی برای صادرات برخوردار است.

بخشی از محصول به صورت تازه خوری، مقداری هم به رب انار و آب میوه فرآوری و مقداری هم به‌صورت کنسانتره و اناردان به هند و پاکستان برای تبدیل به ادویه صادر می‌شود.

استان یزد، رتبه پنجم تولید انار در کشور

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد درباره تولید انار در کشور می‌گوید: بر اساس آمار سال ۱۳۹۸ کل سطح زیرکشت انار در کشورمان حدود ۹۰ هزار هکتار با تولید بیش از یک میلیون تن بوده است.

اکبر شیخ علیشاهی از ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده انار یاد کرده که سالانه ۱۶ تا ۱۷ هزار تن به کشور‌های مختلف صادر می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: حدود ۶ هزار هکتار سطح زیر کشت درختان انار استان است که بخش عمده آن در شهرستان‌های تفت، میبد و یزد است. از هر هکتار هم تقریبا ۱۷ تن برداشت می‌شود که میزان قابل توجهی به شمار می‌آید.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه هفت درصد انار کشور در استان یزد تولید می‌شود، تصریح کرد: یزد رتبه پنجم تولید انار در کشور را پس از استان‌های فارس، مرکزی، اصفهان و خراسان رضوی دارد.

به گفته شیخ علیشاهی، ملس یزدی، شیرین شهوازی، زاغ عقدا، قصرالدشت شیرازی، ملس سریزد، گِل تفت، میخوش و دانه سیاه عقدا از بهترین و بیشترین انار‌های استان یزد هستند.

اما به نظر می‌رسد پنجمین قطب تولید انار کشور، امسال حال و روز خوشی نداشته و تولید محصول با افت قابل توجهی مواجه شده است.

بنابرگفته مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی، سرمازدگی بهاره سبب شده تا بخشی از گل‌های انار آسیب دیده و بر این اساس، تولید انار در استان یزد با کاهش ۳۰ درصدی مواجه شود.

کم آبی ، یک مشکل اساسی برای انارکاران

کم آبی یک مشکل مشترک برای کشت همه محصولات کشاورزی است. انارکاران یزدی هم با این مشکل کم و بیش سر و کار دارند.

شاهدیه از مناطق خوش آب و هوا برای تولید انار مرغوب در استان یزد به شمار آمده و هر سال انار این منطقه به نقاط مختلف کشور صادر می‌شود.

اما این منطقه که حجم قابل توجهی از انار یزد را تأمین می‌کند، امسال همانند سایر شهر‌های استان در زمینه تولید انار در وضعیت خوبی قرار نداشته و کم آبی و آفات مختلف سبب شده تا تولید این میوه محبوب با کاهش زیادی مواجه شود.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان یزد با اشاره به تامین ۵۰ تا ۶۰ درصدی انار یزد از شاهدیه می‌گوید: ۵۴۰ هکتار باغ‌های سطح زیر کشت انار مربوط به باغ‌های شاهدیه و متوسط تولید ۱۵ تُن در هکتار است.

حمید عسکری باقرآبادی از کم آبی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات انارکاران یزدی یاد کرده و می‌افزاید: لوله گذاری برای چند حلقه چاه آب در شاهدیه از اقداماتی که در این راستا در حال انجام بوده و برای هر هکتار لوله‌گذاری ۹ میلیون هزینه شده است تا با استفاده از این سیستم زمینه کاهش تلفات آب در طول مسیر انتقال را ثبت کنیم.

مگس مدیترانه هم آفتی است که به جان انار یزد افتاده تا سال خوبی برای انارکاران این استان رقم نخورد. مدیر جهاد کشاورزی یزد در این باره می‌گوید که شبکه‌های مراقبت توسط کارشناسان گیاه پزشکی و مبارزه با مگس مدیترانه‌ای با مشارکت و خود یاری خود مردم برای باغات در حال انجام است.

به گفته عسکری، از ۵۴۰ هکتار سطح کشت انار شاهدیه می‌توانست ۸ هزار تُن برداشت شود که با توجه به کاهش ۴۰ درصدی تولید انار در این منطقه، دشت انارکاران از باغ‌های انار فقط پنج هزار تن است.

کم آب بودن برخی انار‌ها نیز از موضوعاتی بود که با مدیر جهاد کشاورزی تفت هم در میان گذاشتیم که بحث به کم آبی کشید. وی تأکید کرد که سال گذشته بارندگی چندانی نداشتیم و بر این اساس باغ‌های انار به مشکل برخورده و حتی گاهی هر ۶۰ روز یکبار آب به درخت‌ها می‌رسید.

مشکلی که ۲۰۰ هکتار از باغ‌های تفت با آن مواجه بوده و بر این اساس انار‌ها را از کیفیت اصلی خود دور کرده است.

آیا امکان اصلاح نژاد انار وجود دارد؟ فلاح نژاد پاسخ داد که اصلاح الگوی کشت به سادگی انجام نمی‌شود چرا که برخی نژاد‌ها مثل زاغ تفت دارای قدمتی ۵۰۰ ساله بوده و اصلاح این نژاد‌ها با توجه به سازگاری که دارند، کار مشکلی است.

پای کرم گلوگاه بر گلوی یاقوت‌های بهشتی

فصل مشترک بین همه شهرستان‌های یزد در زمینه کاهش تولید انار کرم گلوگاه است که نقش بسیار برجسته‌ای در مبارزه با انار داشته و کشاورزان یزدی را کلافه کرده است.

درخت انار از گونه‌های مقاوم است که کمتر مورد حمله آفات و بیماری‌ها قرار می‌گیرد، اما این درخت مقاومت توان ایستادگی در برابر کرم گلوگاه را نداشته و شاهد حمله این کرم به درخت انار و خسارت زدن می‌شود.

کرم گلوگاه، زمستان را به شکل لارو در زیر یا روی درختان انار می‌گذراند، در این زمان شروع به تخم ریزی کرده و لارو‌ها از کاسبرگ‌ها تغذیه می‌کنند. در مراحل بعد با ایجاد سوراخ‌هایی به داخل میوه انار نفوذ کرده و آلودگی را با خود به درون میوه انتقال می‌دهد.

کرم گلوگاه انار با ایجاد سوراخ‌هایی در میوه‌های انار بستر ورود قارچ‌ها و باکتری‌ها را فراهم می‌کند و این باعث می‌شود میوه شکل ظاهری و کیفیت مطلوب خود را از دست بدهد.

تغذیه این آفت از میوه‌ها به ریخته شدن گل‌ها و میوه‌های تازه تشکیل شده می‌انجامد و در نتیجه محصول سال کمتر می‌شود. چنانچه درختان زیادی درگیر این بیماری باشند میزان خسارت وارد شده بسیار خواهد شد.

شهرستان تفت قطب تولید انار در استان یزد است و هر جا که اسم انار بیاید، نام تفت نیز در کنار آن می‌درخشد.

اما این شهرستان هم امسال در زمینه تولید انار حال و روز خوشی نداشته و سرمازدگی و کرم گلوگاه، پا را بر گلوی این محصول گذاشته تا شاهد کاهش تولید انار و افزایش قیمت آن باشیم.

با مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان به گفتگو نشستیم. محمدحسین فلاح نژاد آمار عجیبی داده و می‌گوید که سرمازدگی و آفت‌هایی نظیر کرم گلوگاه و مگس مدیترانه سبب شده تا تولید انار در تفت با کاهش ۷۰ درصدی مواجه شود.

وی می‌گوید: در سال‌های گذشته به طور میانگین ۱۲ تا ۱۵ تن انار تولید می‌شد، اما این میزان امسال به ۵ تن کاهش داشته است.

فلاح نژاد می‌افزاید: کرم گلوگاه نقش بسیار مهمی در کاهش تولید انار در تفت داشته و امسال رنج زیادی از این آفت کشیدیم. مبارزه با کرم گلوگاه برعهده کشاورزان است، اما متاسفانه آنان اقدامی در این زمینه انجام نداده اند.

مگس مدیترانه ای، یک مهمان مزاحم

در کنار کرم گلوگاه، آفت مگس مدیترانه‌ای یکی دیگر از آفات مهم انار است که کشاورزان را به دردسر می‌اندازد.

مگس میوه مدیترانه‌ای از مخربترین و خطرناکترین آفات کشاورزی محسوب می‌شود که می‌تواند به حدود هزار گونه گیاه و محصول باغی حمله کند که در بین آن‌ها بیش از همه به انار، هلو، زردآلو، گلابی، گوجه، سیب، آلو، توت، به، انگور، خرمالو، انجیر، مرکبات و بعضی از انواع گیاهان زراعی یک ساله حمله می‌کند.

این آفت با تغذیه از محتویات داخل میوه سبب تغییر رنگ موضعی، پوسیدگی و در نهایت ریزش شدید میوه از درخت می‌شود.

مگس مدیترانه‌ای هم در کمیت محصول به علت ریزش اثر می‌گذارد و هم سبب افت کیفیت محصول می‌شود، زیرا به دلیل وجود لکه و سوراخ‌های بسیار ریز بر روی میوه بازار پسندی محصول مختل شده و فروش محصولات با مشکل مواجه شود.

وجود همین سوراخ‌های بسیار ریز و کوچک، ذخیره میوه‌ها را در سردخانه و انبار‌ها دردسرساز کرده و سبب خسارت جدی به تولیدکنندگان می‌شود.

بهترین و کم هزینه‌ترین راه مبارزه با این آفت، جمع آوری میوه‌های پای درخت و دفن آن‌ها در عمق نیم متری خاک است، زیرا لارو مگس هنوز داخل میوه وجود دارد.

دیسک سطحی کف باغ و پای درخت هم روش دیگر مراقبتی به شمار می‌رود، زیرا با تخم‌گذاری مگس در داخل میوه، لارو با تغذیه از داخل میوه، رشد کرده و سپس شفیرۀ مگس میوه پس از آخرین سنِّ لاروی از درخت پایین آمده و وارد خاک می‌شود و مراحل زمستان‌گذرانی این آفت با حالت شفیرگی در داخل خاک انجام می‌گیرد.

طعمه گذاری با نصب تله‌های فرمونی برای جذب حشرات مگس نر هم روش دیگری است که برای مبازره با این آفت به باغداران پیشنهاد داده می‌شود.

سرمازدگی، بلای جان درختان انار

هر ساله تغییرات شدید دما در فصل بهار باعث می‌شود تا شکوفه‌های بسیاری از درختان انار بریزد و محصول انار را با کاهش چشمگیر مواجه کند.

سرمازدگی یکی از مشکلات اساسی و عمده در باغات انار به شمار می‌آید، به گونه‌ای که هر ساله ۱۰ تا ۱۰۰ درصد باغات دچار سرمازدگی می‌شوند. سرمای زمستانه به تنه و شاخه‌های درختان آسیب وارد می‌سازد، ولی سرما‌های زودرس بهاره به برگ و گل درختان انار خسارت وارد نموده و باعث کاهش عملکرد می‌گردد.

در سرمای دیررس بهاره سرما‌های زیر صفر باعث ایجاد صدمه به جوانه‌ها و شاخه‌های جوان می‌شود و در این حالت به دلیل صدمه دیدن شکوفه‌های اولیه، انار‌های خرمنی (ریز) جانشین انار‌های درشت می‌گردد. گاهی اوقات در اردیبهشت ماه با وجودی که انار‌ها مرحله گلدهی را گذرانده اند، در اثر سرمای دیررس بهاره سیاه شده و از بین می‌روند.

روش‌های مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که می‌تواند جوانه‌های گل و میو‌های تازه تشکیل شده درختان میوه را از سرما زدگی محافظت کند.

انتخاب ارقامی که دیر گل می‌دهند، استفاده از ترکیبات شیمیایی، پاشیدن آب بر روی درختان، تدابیر زراعی نظیر مرطوب بودن و شخم نخوره و عاری از علف‌های هرز و ایجاد بادشکن در اطراف باغ می‌تواند از سرمازدگی باغ‌ها بکاهد.

یاقوت سرخ را دریابیم

استان یزد از قطب‌های اصلی تولید انار در کشور به شمار می‌آید، به گونه‌ای که جایگاه پنجم را داراست و هفت درصد انار کشور در این استان تولید می‌شود.

اما این قطب مهم تولید انار با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند و برای اینکه این روند را ادامه دهد، توجه ویژه مسئولان را می‌طلبد.

مشکلاتی نظیر کمبود آب که البته مشکل سراسر استان است و دولت باید اقدام ویژه‌ای برای این مساله اتخاذ کند تا کشاورزانی که با جان و دل، انار خوشرنگ و خوش طعم را تولید می‌کنند به مرحله یاس و ناامیدی نرسیده و مهاجرت به شهر را جایگزین کشاورزی و باغداری نکنند.

کرم گلوگاه و مگس مدیترانه هم به آفتی برای انار یزد مبدل شده و درصد بالایی از انار امسال را تحت تاثیر قرار داد تا این عوامل در کنار سرما و گرمازدگی، کاهش بیش از ۳۰ درصدی تولید انار را در استان رقم بزند.

جهاد کشاورزی استان در این زمینه باید وارد عمل شده و با اقدام عملی و آموزش‌های لازم، از آفت زدگی یاقوت سرخ جلوگیری کند.

نویسنده: محمدرضا جایروند