راه آهن شلمچه– بصره حلقه مفقوده کریدور غرب آسیا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، در سال ۱۳۵۶ هجری شمسی، مقامات سیاسی وقت دو کشور ایران و عراق در اوج تنش‌های سیاسی توافق کردند که این خط آهن را بسازند. این مصوبه در مجلس شورای ملی ایران و عراق نیز به تصویب رسید، اما هیچ قدمی برای تحقق آن برداشته نشد و با وقوع انقلاب اسلامی و حمله صدام به کشورمان، این طرح به کلی از یاد‌ها رفت و فراموش شد.

سال‌های بعد و از سال ۲۰۰۳ همزمان با سقوط حزب بعث در عراق، بار دیگر ایده اتصال شبکه ریلی دو کشور زنده و تلاش‌ها برای توافق ساخت این خط آغاز شد.

ابراهیم محمدی کارشناس حمل و نقل و ترانزیت ریلی در این باره می‌گوید: راه آهن شلمچه - بصره حلقه مفقوده‌ای است که می‌تواند ایران را به غرب آسیا و سواحل مدیترانه، راه آهن حجاز - اردن و همچنین عتبات عالیات متصل کند و از سوی دیگر عراق را به خط آهن ابریشم و کشور‌های شرق اسیا از جمله چین، هند و پاکستان متصل خواهد ساخت که قطعا ارزان‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر حمل و نقل بین عراق و این کشور‌ها خواهد بود.

طبق توافقات اولیه مقامات سیاسی و مسئولان وزارت راه و شهرسازی ایران با جمهوری عراق، ساخت یک دهانه پل روی اروند رود به طول ۷۰۰ متر سهم ایران و ساخت ۳۲ کیلومتر خط ریلی از صفر مرزی تا بصره بر عهده عراق بود. این موضوع بار‌ها در توافقات مسئولان دو کشور مطرح شد.

باقر جابر الزبیدی وزیر حمل و نقل عراق در جلسه مورخ ۱۰ دی ماه ۱۳۹۳ با وزیر وقت راه و شهرسازی کشورمان، احداث این خط را مسیری راهبردی در جهت تحقق احیای راه ابریشم دانست و گفت: توافق ایران و عراق برای ساخت راه آهن شلمچه- بصره مزیت‌های زیادی برای هر دو کشور دارد و از جمله عراق را به شرق آسیا و چین متصل می‌کند. از سوی دیگر ایران نیز به کشور‌های غرب آسیا و سوریه و اردن متصل خواهد شد.

عباس آخوندی وزیر اسبق وزارت راه و شهرسازی نیز ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ در سفری به جمهوری عراق و دیدار با همتای خود در این کشور، بر لزوم تسریع در ساخت این پروژه تاکید کرد. آخوندی گفت که عزم و اراده سیاسی دو کشور بر ساخت این قطعه قرار گرفته و ما باید هرچه سریعتر این مسیر را زیربار ترافیکی ببریم تا دو کشور از مواهب آن بهره‌مند شوند.

حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور سابق ایران نیز ۱۷ فروردین ۱۳۹۸ در مراسم استقبال رسمی از رئیس جمهور عراق با اشاره به امکان ایجاد چند کریدور و گذرگاه ریلی بین دو کشور گفت: فعلا عزم و اراده دو کشور روی ساخت گذرگاه مرزی ایران و عراق از طریق راه آهن شلمچه - بصره قرار گرفته است و امیدواریم هرچه سریعتر این مسیر را احداث و افتتاح کنیم.
اما همچنان مذاکرات در سایه تردید‌های دو کشور متوقف ماند و پیشرفتی نداشت. گاهی عراقی‌ها صلاحیت شرکت‌های پیمانکار ایرانی را زیر سوال بردند و گاهی بنیاد مستضعفان بدلیل تردید قبلی عراقی‌ها در صلاحیت شرکت‌های تابعه اش، اجازه حضور دیگر شرکت‌های خود را در اجرای طرح‌های مربوط به این خط آهن نداد. گاه در سایه بی عملی مسئولان وقت سیاسی و اقتصادی دو کشور و گاه در فضاسازی‌های رسانه‌های جریان‌های مخالف منافع دو ملت، این فرایند پیشرفت چندانی نیافت و در حد طرح و مذاکره باقی ماند.

با شروع کار دولت جدید، مقامات ارشد سیاسی دو کشور ایران و عراق، یکی از اولویت‌های کاری خود را توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی بین دو کشور و از جمله، ایجاد و ساخت کریدور شلمچه - بصره اعلام کرده اند.

حالا بعد سال‌ها مذاکره و توافقات بدون نتیجه عملی، در سفر اخیر وزیر راه و شهرسازی به عراق، یک بار دیگر برای عملیاتی شدن این پروژه توافق شده.

رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی ایران با اشاره به توافقات خوب و گسترده دو کشور در حوزه راه از جمله همکاری‌های ریل، ترانزیت زمینی و حمل و نقل هوایی و امضای توافقنامه جامع در این بخش می‌گوید: دیدار خوبی با همتای عراقی و مسئولان دیگر کشور عراق داشتیم و امیدواریم هرچه زودتر، زمینه اجرایی شدن توافقات فیمابین و از جمله ساخت راه آهن شلمچه - بصره فراهم شود.

ایرج مسجدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق نیز ساخت این مسیر را گامی بلند در ارتقای روابط اجتماعی و اقتصادی ایرانیان و مردم عراق می‌داند و می‌گوید: علاوه بر توسعه ابعاد و همکاری‌های ترانزیتی بین دو کشور، سالانه میلیون‌ها زائر مشتاق عراقی می‌توانند برای زیارت به کشورمان بیایند و همچنین زائران ایرانی نیز می‌توانند از طریق ریل نیز خود را به عتبات عالیات و شهر‌های زیارتی کربلا و نجف برسانند.

سید میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران نیز که در معیت وزیر راه و شهرسازی به عراق رفته معتقد است: ساخت پل متحرک بین رودخانه مرزی اروند و مین روبی در طول ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر از مسیر، مهمترین چالش است و ساخت مسیر ریلی ۳۲ کیلومتری با توجه به توان عملی و اجرایی شرکت‌های ایرانی و عراقی اقدامی سخت و پیچیده نیست.

طبق محاسبات کارشناسان، هزینه ساخت پل، مین روبی و مسیر ریلی شلمچه تا بصره حدود ۱۰۰ میلیون یورو به نرخ امروز است، اما تکمیل این کریدور ریلی می‌تواند ایران را علاوه بر بازار عراق و عتبات عالیات، به عربستان، اردن، سوریه و دیگر کشور‌های غرب آسیا و سواحل مدیترانه و عراق را نیز به پاکستان، هند، چین و کشور‌های شرق آسیا متصل کند و سالانه میلیارد‌ها دلار درآمد ارزی نصیب دو کشور سازد.

طبق برآوردها، ترانزیت هر تن کالا، با احتساب هزینه هایی، چون انبار داری و بیمه، بیش از یک بشکه نفت برای کشور ما درآمد ارزی دارد و در شرایط فعلی به نظر می‌رسد تکمیل کریدورها، مهمترین اقدامی است که باید در صنعت حمل و نقل کشور در اولویت قرار گیرد.

گزارش: مهدی صادقی – خبرنگار اقتصادی خبرگزاری صدا و سیما