صنعت شتابدهنده کشور را در حوزه دانش بنیان و فناوری سطح بالا ارتقاء می دهد

به گزارش  خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی سازمان انرژی اتمی؛ پنجمین کنفرانس ملی شتابگر‌های ذرات و کاربرد‌های آن، توسط پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران به مدت ۲ روز و با حضور دکتر قدسی‌پور رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دکتر محمدجواد لاریجانی رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM)، دکتر سید امیرحسین فقهی معاون سازمان انرژی اتمی و رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و جمعی از اساتید شتابگر‌های ذرات و کاربرد‌های آن در پزشکی و صنعت برگزار شد.

دکتر فقهی رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در پنجمین کنفرانس ملی «شتابگر‌های ذرات و کاربرد‌های آن» که در تاریخ ۸ و ۹ دی در دانشگاه امیرکبیر برگزار شد با تأکید بر تأثیر اجرای طرح‌های سطح بالا (high-tech) بر صنایع کشور گفت: هدف از اجرای طرح‌های سطح بالا نظیر نیروگاه‌های هسته‌ای و شتاب‌دهنده‌ها دو چیز است: یکی کاربردی که در نیروگاه هسته‌ای ما به دنبال برق و در شتابدهنده به دنبال کاربرد‌های آن دستگاه در پزشکی و صنعت هستیم و کارکرد دیگر این است که صنایع سبک و سنگین داخلی به واسطه مشارکت در ساخت این تجهیزات ارتقا پیدا می‌کنند، سطح فناوری‌شان افزایش پیدا می‌کند و استاندارد‌ها بالاتر می‌رود.

تفاوت شتابدهنده با حوزه راکتور این است که در شتابدهنده برخلاف آنچه در راکتور ما گرفتارش هستیم مانند چرخه سوخت، غنی‌سازی، مسائل پادمان و محدودیت بین‌المللی، در شتاب‌دهنده این محدودیت‌ها را نداریم. هم می‌توانیم کاربرد‌های این دستگاه را عملیاتی کنیم و از آن بهره‌مند شویم و هم می‌توانیم به‌واسطه مشارکت صنایع داخلی که عمدتاً شرکت‌های دانش بنیان خواهند بود از مزایای ارتقاء صنعت به‌واسطه این پروژه‌ها برخوردار شویم.

معاون سازمان با اشاره به آمار تولید شتاب دهنده‌ها در دنیا ادامه داد: بر اساس تجزیه و تحلیل متادیتا‌ها یا متاداده‌ها تا حدود سال ۲۰۱۵ تعداد ۴۲ هزار و ۲۰۰ شتابدهنده و حدود ۴۵۰- ۴۴۰ راکتور هسته‌ای در سراسر جهان وجود داشته است. از این تعداد شتابدهنده، ۲۷ هزار دستگاه در حوزه صنعت، ۱۴ هزار دستگاه در اهداف پزشکی و هزار و ۲۰۰ دستگاه برای تحقیقات پایه فعال هستند. این ارقام شامل میکروسکوپ‌های الکترونی، تیوب‌های اشعه ایکس، صنایع امنیتی و دفاعی نمی‌شود. درحوزه کاربرد‌های سیویل، شتابدهنده‌های مورد نیاز برای آزمون‌های غیرمخرب یا بازرسی‌های غیرمخرب در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۰ بیش از هزار و ۵۰۰ دستگاه تخمین زده شده و در حدود ۵۰ درصد این شتابدهنده‌ها برای بازرسی‌های امنیتی و محموله‌های گمرکات استفاده می‌شود.

دکتر فقهی درباره بازار جهانی شتابدهند‌ها افزود: بازار شتابدهنده در حوزه صنعتی بازار فعالی است و بیش از ۷۰ شرکت و مؤسسه شتابدهنده صنعتی تولید می‌کنند. این سازمان‌ها تقریباً بیش از ۱۱۰۰ سیستم صنعتی در سال می‌فروشند که حدود دو برابر تعداد تولید شده برای تحقیق یا توسعه در حوزه درمان است و رقمی به ارزش ۲/۲ بیلیارد دلار به خودشان اختصاص می‌دهند. آمار سال ۲۰۱۰ تولید حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ شتابدهنده در سال را نشان می‌دهد. از مطالعات اپیدمیولوژیک می‌توانیم برای برون یابی روند‌های بلندمدت شتابدهنده‌ها استفاده کنیم.

وی در خصوص اقتصاد شتابدهنده‌ها در دنیا گفت: بازار فروش بزرگی را در دنیا در این حوزه پیش رو داریم که بیمارستان‌ها هم از آن بهره‌مند می‌شوند و با توجه به میزان گستردگی و کاربرد‌های منحصربفردی که شتابدهنده‌های صنعتی دارند می‌شود گفت مهمترین نوع شتابدهنده‌ها در جهان محسوب می‌شوند و صنایع ما به شدت نیاز به این دستگاه‌ها دارند و در آینده بخش عمده‌ای از صنعت شتابدهنده مربوط به کاربرد در صنعت می‌شود. شتابدهنده‌هایی که در کاشت یون استفاده می‌شوند یکی از قابل توجه‌ترین نوع شتابدهنده‌ها در دنیا هستند به طوری که درآمد حاصل از این نوع شتابدهنده‌ها به حدود ۳۰۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد. در بحث کاربرد‌های پزشکی و درمانی هم استفاده از شتابدهنده‌های خطی کاربرد بالایی دارد. به روز رسانی دستگاه‌های قدیمی و مجهز کردن کشور به روش‌های رادیوتراپی با استفاده از شتابدهنده‌های خطی بسیار حیاتی است و این خودش نشان دهنده رشد تقاضا در استفاده از روش‌های رادیوتراپی با استفاده از شتابدهنده‌ها هست که حائز اهمیت است.

رییس پژوهشگاه ادامه داد: با توجه به رهیافت تجزیه‌وتحلیل هزینه-فایده‌ای که در مقایسه شتابدهنده‌های تحقیقاتی و پزشکی می‌شود می‌توان به این نتیجه رسید که شتابدهنده‌های پزشکی در مقایسه با شتابدهنده‌هایی که صرفاً کاربرد علمی دارند در سراسر دنیا تعداد بیشتری دارند و این خودش یک موتور محرکه در توسعه صنعت شتابدهنده‌ها است. استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای ساخت شتابدهنده مثل تکنولوژی‌های حاصل از اندرکنش لیزر و پلاسما برای تولید گرادیان‌های میدان بسیار قوی از جمله اولویت‌های کنونی دنیاست و چه بهتر که ما از همین الان این حوزه را مورد توجه قرار دهیم.

معاون سازمان افزود: کاربرد صنعتی شتابدهنده‌ها در دنیا به دوران بلوغ خودش رسیده و در کشور ما این تکنولوژی هنوز در ابتدای مسیر است. ایجاد زیرساخت‌های صنعتی برای استفاده از این نوع فناوری بسیار قابل توجه است. موتور محرکه صنعت شتابدهنده در دنیا، دانشگاه‌ها بودند و آزمایشگاه کاوندیش شاید اولین جایی بود که دستگاه شتابدهنده ساخته شد و دانشمندان فکر نمی‌کردند تا این میزان شتابدهنده در زندگی بشر بتواند مفید واقع شود.

وی تأکید کرد: من ایمان دارم که صنعت شتابدهنده می‌تواند کشور را در حوزه دانش بنیان و فناوری سطح بالا در ابعاد بسیار وسیع از مواد، مخابرات، الکترونیک، کنترل و خلاء به شدت ارتقاء دهد. با تمام وجود حامی این حوزه خواهیم بود و آقای مهندس اسلامی هم تأکید کردند که نظر دانشمندان در این حوزه برایشان بسیار اهمیت دارد.

شایان ذکر است، از مهمترین محور‌های این کنفرانس که با همکاری انجمن هسته‌ای ایران و شرکت توسعه کاربرد پرتو‌ها برگزار شد می‌توان به فیزیک شتابگرها، طراحی و ساخت انواع شتابگر‌ها و تجهیزات مرتبط و کاربرد‌های شتابگر‌ها در علوم، صنعت و پزشکی اشاره کرد.

مجموعه‌هایی از مراکز دولتی و خصوصی حضور فعالی در این کنفرانس داشتند و ۸ استاد خارجی از کشور‌های اتریش، ایتالیا، ترکیه، کره جنوبی و اردن در بخش بین المللی آن به ارائه سخنرانی پرداختند.

در این مراسم افتتاحیه این کنفرانس نیز از پروفسور جواد رحیقی به پاس زحمات و تلاش‌های گسترده و کوشش‌های خستگی‌ناپذیر در حوزه شتابگر‌های ذرات و فیزیک کاربردی تقدیر به عمل آمد.