نخستین شب جمعه ماه رجب؛ لیلة‌الرغائب

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، نخستین شب جمعه از ماه پرفضیلت رجب را «لیلة الرّغائب» نامیده اند. رسول خدا (ص) من باب فضیلت و برکت ماه رجب در روایتی فرموده اند:
«وَ لَکِنْ لَا تَغْفُلُوا عَنْ أَوَّلِ لَیْلَةٍ جُمُعَةٍ فِیهِ [منه‏]فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ إِذَا مَضَی ثُلُثُ اللَّیْلِ لَمْ یَبْقَ مَلَکٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا یَجْتَمِعُونَ فِی الْکَعْبَةِ وَ حَوَالَیْهَا وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ اطِّلَاعَةً (إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج‏۲، فصل فیما نذکره من عمل أول جمعة من شهر رجب ..، ص:۶۳۲)
از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را "لیلة الرغائب" می‌نامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند.»

لیلةالرغائب به چه معناست؟
ابتدا پیش از هر چیزی به معنای لغوی لیله الرغائب می‌پردازیم لیله به معنی شب و واژه «رغائب» جمع «رغیبه» به معنی چیزی که مورد رغبت و میل و همچنین به معنای بخشش و عطای زیاد است.
پس «لیلةالرغائب» هم به عنوان شبی که توجه به آن زیاد است و هم به عنوان شبی که در آن بخشش و عطا فراوان است می تواند معنی شود و بر اساس روایاتی که درباره فضیلت و برکت این شب مطرح شده است هر دو معنا درست و صحیح تلقی می‌شود.

فضایل شب آرزو‌ها و لیله الرغائب
زمین خاکی پر از فرشتگان می‌شود که از آسمان سرازیر شده اند در زمین سکنا برگزیده اند و مسئول بردن پیغام از نیت‌های پاک بندگان به خداوند هستند؛ بنابراین علاوه بر تاکید داشتن بر به جا آوردن اعمال این شب، فرصت و امکان نیت آرزو‌های دست یافتنی و به حق را نمی‌شود از دست داد.

اعمال لیله الرغائب و شب آرزو‌ها
از مهمترین اعمالی که می‌توان برای شب «لیلة الرغائب» نام برد خواندن دوازده رکعت نماز می‌باشد، پنجشنبه اول ماه رجب که همان لیله الرغائب است روزه بگیرید و چنانچه وارد شب جمعه شدید میان نماز مغرب و عشاء آن دوازده رکعت نمازی که پیش از این اشاره شد را به جا آورید، هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت از آن یک مرتبه حمد و سه مرتبه «سوره قدر» و دوازده‏ مرتبه «سوره توحید» می‏ خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی هفتاد مرتبه می‌گویی:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ].
خدایا! بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست
سپس به سجده می‏ روی و هفتاد مرتبه می‌گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ
پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح
آنگاه سر از سجده بر می ‏داری و هفتاد مرتبه می‏ گویی:
رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ
پروردگارا! مرا بیامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من می‏ دانی بگذر، تو خدای برتر و بزرگتری.
دوباره به سجده می‏ روی و هفتاد مرتبه می‏ گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ
پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح
سپس حاجت و آرزوی خود را طلب کنید تا به خواست و اراده خدا به آن برسید. (ابن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ ش، ج ۳، ص ۱۸۶)

نماز لیله الرغائب
در فضیلت نماز لیله الرغائب پیامبر اکرم (ص) فرموده اند:
هر کسی که نماز را به جا بیاورد خداوند متعال شب اول قبرش ثواب و برکت این نماز را به زیباترین شکل ممکن و با روی درخشان و گشاده و با زبان فصیح به سوی او می‌فرستد و به آن فرد می‌گوید: ای حبیب من، بشارت بر تو باد که از هر شدت و سختی نجات یافتی.
میت سوال می کند تو که هستی؟ قسم به خدا که من زیباتر از تو صورتی ندیدم و شیرین‌تر از کلام تو کلامی نشنیده ام و خوشبو‌تر از تو بویی نبوئیده ام. آنگاه آن زیباروی جواب می‌دهد: من همان ثواب آن نمازی هستم که در شب لیله الرغائب به جا آوردی. امشب به پیش تو آمده ام تا حقی را که داشتی ادا کنم و با تنها نگذاشتن تو وحشت را از وجودت دور کنم و چنانچه در صور دمیده شود قیامت به پا می‌شود و من سایه بالای سر تو خواهم شد.
‌
می‌گویند زمانی که قیامت برپا می شود منادی الهی فریاد می کشد أین الرجبیون؟ کجا هستند کسانی که ماه رجب را با ارزش پنداشتند و از آن بهره‌مند شدند آن گاه از آن جمعیت انبوه گروهی بلند می‌شوند که محشر از روشنی جمال آن‌ها درخشان می‌شود و بر سرشان تاج‌های شاهی آراسته به در و یاقوت قرار داشته و در سمت راست و چپ هر کدام از آن‌ها هزار فرشته کرامت و تعظیم الهی را تبریک می‌گویند.

سپس از جانب خدا ندایی می‌آید:‌ ای بندگان و کنیزان من به بزرگی و عزتم قسم چنان جایگاه گرامی و بزرگی به شما عطا خواهم کرد و شما را در جایگاهی که نهر‌ها در آن جاری است جای می دهم که تا همیشه جاوید بمانید چراکه شما به صورت داوطلبانه در آن ماهی که برای من بزرگ است روزه گرفته و اعمال آن را به جا آوردید.
پس خطاب به فرشتگان می‌فرماید:
بندگان و کنیزان من را وارد بهشت بکنید در این هنگام امام فرمودند این پاداش و ودیعه برای آن دسته از کسانی است که یک روز از اول یا اواسط یا اواخر ماه رجب را روزه بگیرند. (اقبال الأعمال؛ اجازه بنی زهره)

در کتاب المراقبات آمده است:
مرحوم آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات خود یکی از مراقبت‌های مهم در ماه رجب را به یاد داشتن حدیث «مَلَک داعی» عنوان می‌کند که از پیامبر (ص) روایت شده است.
«پیامبر اکرم (ص) فرمود: «خدای متعال در آسمان هفتم فرشته‌ای را قرار داده است که «داعی» گفته می‌شود. هنگامی که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب این ماه تا صبح می‌گوید:خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می‌فرماید: همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند، فرمان بردار کسی هستم که فرمان بردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من، بنده بنده من و رحمت رحمت من است. هر کسی در این ماه من را بخواند او را اجابت می‌کنم و هرکس از من بخواهد به او می‌دهم و هرکس از من هدایت بخواهد او را هدایت می‌کنم. این ماه را رشته‌ای بین خود و بندگانم قرار دادم که هرکس آن را بگیرد به من می‌رسد.