شیرینی لاغر شدن را به کابوس بیمار شدن تبدیل نکنیم

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما­ به نقل از روابط عمومی معاونت غذا و دارو دانشگاه ایران؛ شیوع چاقی و اضافه وزن در همۀ گروه‌های سنی در اغلب کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه به سرعت رو به افزایش است و نگرانی روزافزون از این مساله، تمایل افراد به مصرف دارو برای کاهش وزن را بیشتر کرده است. سابقه استفاده از دارو برای کاهش وزن و درمان چاقی بیش از یک قرن می‌باشد. دارو‌های تجویز شده با مکانیسم‌های کاهش اشتها، افزایش حس سیری، کاهش جذب مواد غذایی و یا افزایش مصرف انرژی نقش خود را ایفا می‌کنند.

امروزه استفاده از روش‌های طب مکمل و جایگزین در بهداشت و درمان به سرعت در حال افزایش است؛ ­مصرف کنندگان بر این باورند که اجزای این محصولات کاملاً گیاهی و طبیعی اند و می‌توانند به عنوان یک روش موثر و بی خطر در کاهش وزن و درمان چاقی درنظر گرفته شوند. ­

­متاسفانه برخی از تولیدکنندگان فاقد مجوز، برای اثر بخشی بیشتر این محصولات به ظاهر گیاهی، از مواد و دارو‌های فاقد مجوز در ترکیب این محصولات استفاده می‌کنند؛ از آنجا که وجود و مقدار این ترکیبات غیرمجاز از روی مندرجات بسته بندی یا شکل آن‌ها قابل تشخیص نیست، مصرف کنندگان نسبت به عوارض جانبی و مشکلات سلامتی ناشی از مصرف این کپسول‌های گیاهی بی اطلاع می‌مانند. به دلیل عدم نظارت بر چگونگی تولید و فروش این محصولات به ظاهر طبیعی، که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در شبکه‌های مجازی به فروش می‌رسند، وجود مواد غیرمجاز در ترکیب این محصولات و همچنین عدم انجام آزمایش کنترل ایمنی و اثربخشی توسط مراجع ذیصلاح می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت مصرف کنندگان باشد.

بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، بیشترین گروه دارویی مورد استفاده در فرمولاسیون مکمل‌های لاغری گیاهی تقلبی، شامل دارو‌های کاهش دهنده اشتها، ضد اضطراب و ­ضد افسردگی، ادرارآور و ملین است.

بدین ترتیب است که در مصرف کنندگان مکمل‌های لاغری گیاهی، عوارض و مشکلات بالینی بسیاری مانند بیماری‌های قلبی عروقی اختلالات کبدی، تغییرات خلق و خوی و روانی، هیجان، بیقراری، گیجی، افسردگی و حتی گاهی اوقات افکار خودکشی گزارش شده است. دارو‌های لاغری گیاهی غیرمجاز معمولاً در عطاری‌ها به فروش می‌رسد و یا با آگهی در رسانه‌های دیداری و شنیداری، به صورت مستقیم به مصرف کنندگان تحویل داده می‌شود.

سیبوترامین از جمله موادی است که به طور غیرمجاز به ترکیبات گیاهی لاغری اضافه می‌شود. رایج‌ترین عارضه آن، افزایش پیامد‌های قلبی - عروقی، نارسایی قلبی و مرگ ناگهانی است. همچنین برخی از مطالعات نشان داده‌اند که سیبوترامین با تغییرات روانی و خلق‌وخو در مصرف‌کنندگان همراه است. به همین علت است که این دارو، مدت هاست از بازار‌های کشور‌های غربی و برخی از کشور‌های آسیایی حذف شده است. ماده غیرمجاز دیگر، فنل فتالئین است که دارویی ملین است. این دارو چندین سال است که به دلیل عوارض سرطانزایی از رده دارویی حذف شده است. وجود فنل فتالئین همراه با سیبوترامین قبلاً در چند فرمولاسیون لاغری گیاهی گزارش شده است. وجود ترکیبات روانگردان از جمله آمفتامین، متامفتامین و متیلن دی اکسی نیز در بعضی از فرآورده‌های غیرمجاز لاغری گزارش شده است. غیر از این‌ها، وجود فن فلرامین، افدرا و کافئین در بعضی محصولات لاغری نیز به اثبات رسیده که عوارض نامطلوبی مثل خشکی دهان، لرزش دست، افزایش فشارخون، اختلالات خواب، کاهش اشتها، تپش قلب، آسیب کلیه و کبد، مشکلات قلبی و عروقی و مرگ در مصرف کنندگان را باعث شده است.

با توجه به روند رو به افزایش مصرف فرآورده‌های لاغری و ذکر این نکته که مصرف کنندگان این اقلام، عمدتاً جوانان می‌باشند این موضوع، سبب ایجاد اعتیاد به مصرف این مواد غیر مجاز می‌شود، یعنی با استفاده از این قرص‌های به ظاهر بی‌ضرر گیاهی برای کاهش وزن، در کوتاه مدت موفق به لاغری می‌شوند، ولی دچار اعتیاد و تمایل به مصرف مجدد می‌شوند که به مراتب خطرناک‌تر از افزایش وزن خواهد بود. وابستگی جسمی کمتر، ولی وابستگی روحی شدیدی ایجاد می‌کند و منجر به ادامه مصرف روزافزون داروی مذکور می‌شود.

متاسفانه به دلیل عدم آگاهی افراد، تبلیغات و تجویز محصولات توسط افراد غیر متخصص، مصرف محصولات لاغری گیاهی با کیفیت مشکوک و غیر استاندارد با افزایش درخواست مواجه شده است. در هر صورت با توجه به شیوع بالای چاقی و تلاش افراد چاق برای کاهش وزن نکات زیر باید مد نظر قرار گیرد: کاهش وزن روندی طولانی مدت است که باید به صورت آهسته و پیوسته با هدف گذاری صحیح و دست یافتنی طی شود. در این مسیر ارکان شناخته شده عبارتند از رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، و تغییر عادات با استفاده از مشاوره‌های روان شناختی یا به عبارت دیگر تغییر شیوه زندگی می‌باشند که باید تحت نظر افراد متخصص به کار گرفته شود. از دارو‌ها به عنوان ابزار کمکی همراه موارد فوق­ می‌توان استفاده کرد.

​مصرف کنندگان باید توجه داشته باشند که اگر دارویی، مجوز وزارت بهداشت را ندارد، از اثربخشی یا سلامت مصرف کننده به دنبال مصرف آن، اطلاعی در دسترس نیست؛ و چه بسا از مواد غیر مجازی تشکیل شده باشد که عوارض خطرناکی را برای مصرف‌کنندگان به بار آورد.